Dziennik Ustaw - rok 2016 poz. 2182

Na podstawie art. 72 ust. 2 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. poz. 1844 oraz z 2016 r. poz. 615 i 1948) zarządza się, co następuje:

1) zakres obowiązujących tematów egzaminu aktuarialnego, zwanego dalej „egzaminem”;

2) sposób i tryb przeprowadzania egzaminu;

3) sposób kontroli przeprowadzenia egzaminu;

4) sposób i tryb uznawania studiów wyższych, o których mowa w art. 70 ust. 5 pkt 4 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, zwanej dalej „ustawą”, oraz cofania tego uznania;

5) sposób i tryb zwalniania kandydata z egzaminu.

2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o zakładzie ubezpieczeń, należy przez to rozumieć również zakład reasekuracji.

2. Poszczególne części egzaminu odpowiadają blokom tematycznym określonym w załączniku do rozporządzenia. Każda część egzaminu składa się z 10 zadań obejmujących dany blok tematyczny oraz trwa 100 minut, z tym że każda z części dotyczących:

1) modelowania oraz zarządzania ryzykiem zakładu ubezpieczeń trwa 120 minut;

2) rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w zakładzie ubezpieczeń oraz prawa ubezpieczeniowego i prawa podatkowego składa się z 40 zadań i trwa 60 minut.

3. Zadania przyjmują formę testu jednokrotnego wyboru, z wyjątkiem zadań, o których mowa w ust. 2 pkt 1, które wymagają przedstawienia rozwiązania w formie opisowej.

4. Sesje egzaminacyjne są przeprowadzane przez 2 dni w odstępie nie dłuższym niż 7 dni.

2. Informacja określająca termin i miejsce egzaminu oraz termin wniesienia opłaty egzaminacyjnej jest zamieszczana na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego co najmniej na dwa miesiące przed wyznaczonym terminem egzaminu.

3. Informacja, o której mowa w ust. 2, jest przekazywana Polskiej Izbie Ubezpieczeń co najmniej na miesiąc przed wyznaczonym terminem egzaminu.

2. Osoba składająca egzamin potwierdza ten fakt własnoręcznym podpisem na liście obecności.

3. Kontrolę nad organizacją i przebiegiem egzaminu wykonuje Komisja. W czasie egzaminu na sali egzaminacyjnej są obecne co najmniej dwie osoby wchodzące w skład Komisji.

2. Na czas nieobecności w sali egzaminacyjnej osoba składająca egzamin przekazuje pracę egzaminacyjną Komisji, która zaznacza na pracy czas nieobecności osoby składającej egzamin.

2. Wykluczenie z egzaminu może dotyczyć całości lub części egzaminu obejmującej poszczególne bloki tematyczne.

1) imiona i nazwiska członków Komisji;

2) imiona i nazwiska osób, o których mowa w § 5;

3) określenie czasu rozpoczęcia i zakończenia egzaminu;

4) opis szczególnych okoliczności, jeśli zaszły w trakcie egzaminu.

2. Do protokołu dołącza się:

1) wzorcowe egzemplarze zadań egzaminacyjnych wraz z prawidłowymi odpowiedziami i rozwiązaniami;

2) listę osób składających egzamin;

3) końcowe wyniki.

3. Dokumentację związaną z przeprowadzeniem egzaminu Komisja przekazuje do archiwum Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego.

1) odpowiedź prawidłowa – 3 punkty;

2) odpowiedź nieprawidłowa – minus 2 punkty;

3) brak odpowiedzi – 0 punktów.

2. Za każde prawidłowe rozwiązanie z części egzaminu dotyczących modelowania oraz zarządzania ryzykiem zakładu ubezpieczeń przyznaje się po 2 punkty, a w przypadku jego braku albo nieprawidłowego rozwiązania przyznaje się 0 punktów.

2. Podstawą oceny części egzaminu dotyczących modelowania oraz zarządzania ryzykiem zakładu ubezpieczeń jest przedstawienie sposobu rozwiązania zawartych w nich zadań.

1) modelowania oraz zarządzania ryzykiem zakładu ubezpieczeń – należy uzyskać co najmniej po 10 punktów;

2) rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w zakładzie ubezpieczeń oraz prawa ubezpieczeniowego i prawa podatkowego – należy uzyskać co najmniej po 60 punktów.

2. Termin ogłoszenia wyników egzaminu ustala Komisja.

2. Komisja podejmuje uchwałę w sprawie odwołania, o którym mowa w ust. 1, w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia Komisji.

3. O wyniku odwołania osobę odwołującą się zawiadamia się przesyłką poleconą w rozumieniu art. 3 pkt 22 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 1113, 1250, 1823 i 1948), zwaną dalej „przesyłką poleconą”.

2. Do wniosku dołącza się dokumenty dotyczące programu kształcenia. Komisja może zwrócić się do wnioskodawcy o uzupełnienie dołączonej dokumentacji oraz o przekazanie dodatkowych informacji.

3. W przypadku gdy zakres kształcenia studiów wyższych obejmuje częściowy zakres egzaminu, we wniosku, o którym mowa w ust. 1, wykazuje się przedmioty, które zakresem odpowiadają blokom tematycznym egzaminu.

4. W terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, Komisja zasięga opinii ogólnopolskich organizacji aktuariuszy co do zgodności studiów wyższych z zakresem egzaminu lub z częściowym zakresem egzaminu.

5. W uchwale, o której mowa w ust. 1, Komisja może określić sposób weryfikacji utrzymania przez uczelnię programu kształcenia studiów wyższych na poziomie zgodnym z zakresem egzaminu lub z częściowym zakresem egzaminu.

6. Od uchwały, o której mowa w ust. 1, przysługuje wnioskodawcy odwołanie w terminie 30 dni od dnia doręczenia mu uchwały.

7. Komisja podejmuje uchwałę w sprawie odwołania, o którym mowa w ust. 6, w terminie 2 miesięcy od dnia jego doręczenia Komisji.

8. Uchwały, o których mowa w ust. 1 i 6, doręcza się wnioskodawcy przesyłką poleconą.

2. Od uchwały, o której mowa w ust. 1, przysługuje jednostce organizacyjnej uczelni odwołanie w terminie 30 dni od dnia doręczenia jej uchwały.

3. Komisja podejmuje uchwałę w sprawie odwołania, o którym mowa w ust. 2, w terminie 2 miesięcy od dnia jego doręczenia Komisji.

4. Uchwały, o których mowa w ust. 1 i 3, doręcza się jednostce organizacyjnej uczelni przesyłką poleconą.

2. Komisja podejmuje uchwałę w sprawie zwolnienia kandydata na aktuariusza z egzaminu w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku.

3. Od uchwały, o której mowa w ust. 2, przysługuje kandydatowi na aktuariusza odwołanie w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu uchwały.

4. Komisja podejmuje uchwałę w sprawie odwołania, o którym mowa w ust. 3, w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia Komisji.

5. Uchwały, o których mowa w ust. 2 i 4, doręcza się kandydatowi na aktuariusza przesyłką poleconą.

2. Osoby, które zaliczyły co najmniej jeden blok tematyczny egzaminu przed dniem 1 sierpnia 2015 r., mogą składać egzamin na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 sierpnia 2015 r., nie dłużej jednak niż przez dwa lata od zaliczenia pierwszego bloku tematycznego.

3. W przypadku gdy osoby, o których mowa w ust. 2, nie zdołały zaliczyć wszystkich bloków tematycznych w okresie dwóch lat od zaliczenia pierwszego bloku, zaliczone bloki tematyczne, które odpowiadają analogicznym blokom tematycznym egzaminu, w rozumieniu niniejszego rozporządzenia, są uznane za części egzaminu zaliczone zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia.

4. Osoby, o których mowa w ust. 3, mogą kontynuować zdawanie egzaminu zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia, nie dłużej jednak niż przez pięć lat od zaliczenia pierwszego bloku tematycznego.

Minister Rozwoju i Finansów: wz. W. Janczyk

¹⁾ Minister Rozwoju i Finansów kieruje działem administracji rządowej - instytucje finansowe, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 września 2016 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rozwoju i Finansów (Dz. U. poz. 1595).

²⁾ Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 23 kwietnia 2015 r. w sprawie egzaminu aktuarialnego (Dz. U. poz. 700), które traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia zgodnie z art. 484 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. poz. 1844 oraz z 2016 r. poz. 615 i 1948).

Załącznik do rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów
z dnia 9 grudnia 2016 r. (poz. 2182)

ZAKRES OBOWIĄZUJĄCYCH TEMATÓW EGZAMINU AKTUARIALNEGO

A. Zakres przedmiotowy

1. Matematyka finansowa

2. Prawdopodobieństwo i statystyka

3. Matematyka ubezpieczeń na życie

4. Matematyka pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych

5. Ekonomia

6. Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa w zakładzie ubezpieczeń

7. Modelowanie

8. Zarządzanie ryzykiem zakładu ubezpieczeń

9. Prawo ubezpieczeniowe i prawo podatkowe

B. Szczegółowy zakres tematów w podziale na bloki tematyczne

1. Matematyka finansowa:

1.1. Klasyczna teoria stóp procentowych: oprocentowanie proste, składane i ciągłe, dyskonto

1.2. Ogólne modele przepływów finansowych i wycena wartości przepływów finansowych: rachunek rent, spłata długu, analiza obligacji

1.3. Struktura terminowa stóp procentowych

1.4. Papiery wartościowe i instrumenty pochodne

1.5. Pojęcia rynku wolnego od arbitrażu, strategii replikującej, rynku zupełnego

1.6. Model dwumianowy

1.7. Model Blacka-Scholesa i wycena instrumentów pochodnych akcji (opcje call i put)

1.8. Podstawy rachunku stochastycznego i jego zastosowania do wyceny aktywów i zobowiązań oraz konstrukcji strategii zabezpieczających

1.9. Pojęcia i własności scenariuszy rzeczywistych i neutralnych względem ryzyka, pojęcie deflatora i jego zastosowania

1.10. Modele stochastyczne stóp procentowych (model Vasicka, CIR, LIBOR)

1.11. Wycena instrumentów dłużnych i pochodnych stopy procentowej (obligacje, cap/floor, caplet/floorlet i swapcje).

2. Prawdopodobieństwo i statystyka:

2.1. Pojęcie prawdopodobieństwa i jego własności

2.2. Zmienne losowe i ich charakterystyki (dystrybuanty, rozkłady prawdopodobieństwa, momenty, funkcje tworzące momenty), rozkłady jednowymiarowe i wielowymiarowe

2.3. Klasyczne i bayesowskie metody estymacji i ich własności

2.4. Korelacja i analiza regresji

2.5. Testowanie hipotez statystycznych

2.6. Przedziały ufności

2.7. Podstawy teorii procesów stochastycznych (łańcuchy Markowa, procesy Markowa, proces Poissona, ruch Browna).

3. Matematyka ubezpieczeń na życie:

3.1. Pojęcia prawdopodobieństwa śmierci, przeżycia, dalszego trwania życia, natężenia zgonów

3.2. Modele wielostanowe

3.3. Przepływy finansowe w ubezpieczeniach na życie, ubezpieczeniach na dożycie i rentach

3.4. Tablice trwania życia

3.5. Metody estymacji i wygładzania współczynników zgonów i prawdopodobieństw przejść w modelach wielostanowych

3.6. Metody estymacji rozkładu trwania życia, estymatory Nelsona-Aalena i Kaplana-Meiera

3.7. Kalkulacja składek ubezpieczeniowych w modelach ciągłych i dyskretnych dla różnych rodzajów ubezpieczeń na życie

3.8. Kalkulacja rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w modelach ciągłych i dyskretnych dla różnych rodzajów ubezpieczeń na życie

3.9. Plany emerytalne.

4. Matematyka pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych:

4.1. Modele ryzyka indywidualnego i kolektywnego

4.2. Kalkulacja składek ubezpieczeniowych i miar ryzyka w modelach ryzyka indywidualnego i kolektywnego

4.3. System bonus-malus

4.4. Kalkulacja rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, trójkąty szkód i metoda chain-ladder

4.5. Rozkłady częstości i wysokości szkody, rozkłady złożone i mieszane

4.6. Teoria zaufania

4.7. Teoria ruiny.

5. Ekonomia:

5.1. Pojęcia popytu i podaży, równowagi rynku, elastyczności

5.2. Działanie i organizacja przedsiębiorstwa – przychody, koszty, zyski, straty

5.3. Podstawy teorii produkcji – funkcje produkcji i kosztów w krótkim i długim okresie, optima techniczne i ekonomiczne

5.4. Konkurencja doskonała, monopol, monopson, oligopol

5.5. Rynki czynników wytwórczych – praca i kapitał

5.6. Teoria użyteczności i preferencje konsumenta

5.7. Ryzyko i podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka

5.8. Keynesowski model popytowej strony gospodarki, Keynesowski model konsumpcji i dochodu

5.9. Podaż w długim okresie – model klasyczny

5.10. Instytucje mające wpływ na równowagę na rynkach dóbr i usług oraz pieniądza i aktywów finansowych

5.11. Finanse publiczne

5.12. Model popytowej strony gospodarki z udziałem rządu: polityka fiskalna, model IS-LM

5.13. Pieniądz, inflacja, stopa procentowa

5.14. Bank centralny i polityka pieniężna.

6. Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa w zakładzie ubezpieczeń:

6.1. Nadrzędne zasady rachunkowości

6.2. Rachunkowość finansowa zakładów ubezpieczeń według ustawy o rachunkowości i międzynarodowych standardów rachunkowości (MSR):

6.2.1. Wycena początkowa i bilansowa poszczególnych składników aktywów i pasywów

6.2.2. Ujęcie przychodów i kosztów

6.2.3. Ujęcie w księgach rachunkowych zdarzeń gospodarczych związanych z działalnością zakładu ubezpieczeń

6.2.4. Ustalanie wyniku finansowego

6.3. Ogólne zasady sporządzania rocznych i śródrocznych jednostkowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń według ustawy o rachunkowości i MSR

6.4. Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa zakładów ubezpieczeń dla celów wypłacalności

6.5. Zasady sporządzania sprawozdania o wypłacalności i kondycji finansowej zakładu ubezpieczeń

6.6. Dodatkowe sprawozdanie finansowe i statystyczne zakładu ubezpieczeń zawierające dane specyficzne (niepodlegające harmonizacji w Unii Europejskiej) oraz do celów statystyki publicznej i Narodowego Banku Polskiego.

7. Modelowanie:

7.1. Modele zależności

7.2. Kapitałowy wymóg wypłacalności, VaR i inne miary ryzyka

7.3. Efekt dywersyfikacji i metody agregacji

7.4. Wybór modelu

7.5. Kalibracja

7.6. Walidacja

7.7. Analiza wrażliwości i testy stresu

7.8. Założenia i ograniczenia modeli i metod statystycznych/probabilistycznych

7.9. Zaawansowane modele statystyczne

7.10. Metody symulacyjne

7.11. Metody aproksymacji.

8. Zarządzanie ryzykiem zakładu ubezpieczeń:

8.1. Podstawowe metody i procesy zarządzania ryzykiem w zakładzie ubezpieczeń, funkcja aktuarialna i funkcja zarządzania ryzykiem

8.2. Zarządzanie kapitałem, źródła finansowania działalności zakładu ubezpieczeń, apetyt na ryzyko, miary ryzyka (RAROC, RORAC)

8.3. Testy zyskowności w ubezpieczeniach na życie i w ubezpieczeniach majątkowych

8.4. System Wypłacalność II – minimalny wymóg kapitałowy, kapitałowy wymóg wypłacalności, formuła standardowa i modele wewnętrzne

8.5. Rodzaje ryzyk w działalności ubezpieczeniowej

8.6. Monitorowanie założeń modeli aktuarialnych i ekspozycji na ryzyko

8.7. Metody redukcji ekspozycji na ryzyko, metody i instrumenty transferu ryzyka

8.8. Reasekuracja jako metoda zarządzania ryzykiem

8.9. Taryfy aktuarialne w ubezpieczeniach majątkowych i w ubezpieczeniach na życie, czynniki ryzyka

8.10. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe dla celów wypłacalności, najlepsze oszacowanie, margines ryzyka i rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe dla celów rachunkowości

8.11. Teoria wyboru portfela Markowitza

8.12. Model CAPM

8.13. Analiza decyzji inwestycyjnych, wewnętrzna stopa zwrotu, koszt kapitału, miary efektywności portfela inwestycyjnego

8.14. Zastosowania instrumentów pochodnych akcji i stóp procentowych w ubezpieczeniach

8.15. Zarządzanie aktywami i pasywami i strategie zabezpieczające: miary czasu trwania (duration) i wypukłości (convexity), immunizacja, parametry greckie, strategie delta/gamma hedging.

9. Prawo ubezpieczeniowe i prawo podatkowe:

9.1. Przepisy prawa dotyczące ubezpieczeń gospodarczych oraz działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej:

9.1.1. Umowa ubezpieczenia

9.1.2. Wykonywanie działalności przez zakład ubezpieczeń w formie spółki akcyjnej, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych lub spółki europejskiej

9.1.3. System zarządzania w zakładzie ubezpieczeń

9.1.4. Połączenie zakładów ubezpieczeń, przeniesienie umów ubezpieczenia i umów reasekuracji

9.1.5. Postępowanie naprawcze i likwidacja zakładów ubezpieczeń

9.1.6. Ubezpieczenia obowiązkowe

9.1.7. Ubezpieczenia majątkowe

9.1.8. Ubezpieczenia osobowe

9.1.9. Przepisy ogólne dotyczące odszkodowań i odpowiedzialności cywilnej

9.2. Przepisy prawa dotyczące nadzoru nad rynkiem ubezpieczeniowym:

9.2.1. Zasady sprawowania nadzoru ubezpieczeniowego

9.2.2. Nadzór nad zakładami ubezpieczeń w grupach

9.2.3. Nadzór finansowy nad działalnością zakładów ubezpieczeń

9.3. Zagadnienia z zakresu prawa podatkowego:

9.3.1. Opodatkowanie składek i świadczeń ubezpieczeniowych

9.3.2. Opodatkowanie zakładów ubezpieczeń

9.4. Rekomendacje i wytyczne Komisji Nadzoru Finansowego, standardy wydane przez Polskie Stowarzyszenie Aktuariuszy i kodeks etyki Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy.