Tematy - Prawo - Obrońca, Podejrzany

Posługując się terminologią prawniczą pojęcie podejrzanego i oskarżonego w procesie karnym ma kompletnie inne znaczenie. Jakie?

Czy osoba, którą odpowiednie służby, prokuratura podejrzewa o popełnienie czynu zabronionego jest tą złą, niegodziwą osobą? Czy człowiek, wobec którego wniesiono już akt oskarżenia do sądu jest tym, który może być krytykowany za wyrządzenie określonego zła? Te pytania stawia sobie zapewne nie jedna osoba, choć są też i tacy, którzy są przekonani o winie ludzi, wobec których toczy się postępowanie karne. Tymczasem obowiązuje domniemanie niewinności.

Koperta nadana z Komisariatu Policji lub Prokuratury z wezwaniem na przesłuchanie może być powodem zdenerwowania odbiorcy szczególnie, jeśli nie wie czego sprawa dotyczy. W takiej sytuacji, należy zachować „zimną krew”, przeczytać wezwanie ze zrozumieniem oraz skorzystać z pomocy profesjonalisty, żeby nie pogorszyć sytuacji i zrobić wszystko dla ochrony swoich praw. Poniżej 5 podpowiedzi, jak zachować się przed i w trakcie przesłuchania.

Przepisy o wynagrodzeniu dla obrońców z urzędu w sprawach karnych - przez to, że wskazane w nich stawki są niższe od stawek w tych samych sprawach dla adwokatów ustanowionych obrońcami z wyboru - są niekonstytucyjne - orzekł we wtorek Trybunał Konstytucyjny.

Obrońca węzła małżeńskiego pełni istotną rolę w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego. Kwintesencją jego pracy jest przygotowanie przedwyrokowych uwag (łac. animadversiones), w których odniesie się do zebranego w sprawie materiału dowodowego. Kto może zostać obrońcą węzła małżeńskiego? Czy warto przygotować odpowiedź na jego uwagi w procesie?

W Dzienniku Ustaw zostały opublikowane rozporządzenia określające wzory pouczeń dla świadka, podejrzanego i pokrzywdzonego w postępowaniu karnym. Nowe akty prawne wejdą w życie 5 października 2020 r.

Dozór policyjny jest pewnego rodzaju nadzorem nad podejrzanym lub oskarżonym stosowanym na wolności. W konkretnych przypadkach stanowi alternatywę dla tymczasowego aresztu. Kiedy zatem stosowany jest dozór policyjny, na czym polega i jakie obowiązki ma oskarżony?

Zdaniem RPO projekty pouczeń o uprawnieniach i obowiązkach podejrzanego, pokrzywdzonego i świadka w sprawach karnych zawierają wady. Jakich informacji brakuje w proponowanych wzorach?

Zgodnie z Kodeksem karnym rozmowa więźnia ze swoim reprezentantem, obrońcą lub pełnomocnikiem będącym adwokatem lub radcą prawnym, odbywa się poufnie. Czy kontroli służby więziennej nie podlegają także kontakty z przedstawicielem reprezentującym osadzonego przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (ETPC), który nie należy do samorządu prawniczego?

Jednym z najważniejszym uprawnień oskarżonego w postępowaniu karnym jest prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym powinien zostać pouczony. Oskarżony, który nie jest reprezentowany przez obrońcę z wyboru, może żądać, aby wyznaczono mu obrońcę z urzędu, jeżeli wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Poniżej wzór wniosku o ustanowienie obrońcy z urzędu.

Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Jak zatem wygląda wykazanie tych okoliczności i wnioskowanie o ustanowienie obrońcy z urzędu?

List żelazny zapewnia oskarżonemu (podejrzanemu), przebywającemu za granicą, pozostawanie na wolności do czasu zakończenia toczącego się przeciw niemu postępowania karnego, pod warunkiem, że spełni określone przesłanki. Decyzja Sądu nie jest jednak obligatoryjna.

Rzecznik Praw Obywatelskich wyraża zaniepokojenie zbyt dużą łatwością w zwalnianiu adwokatów i radców prawnych z tajemnicy zawodowej. Przepisy stanowią, że zwolnienie z tajemnicy adwokackiej i radcowskiej może mieć miejsce tylko gdy ,,jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu''. Eksperci wskazują na niedookreślony charakter zapisu o „dobru wymiaru sprawiedliwości”.

Dozór policyjny podobnie jak inne środki zapobiegawcze jest stosowany zarówno przez sąd jak i prokuratora w celu zabezpieczenia prawidłowego toku procesu karnego. Co zatem odróżnia dozór od pozostałych środków?

Tymczasowe aresztowanie jest jednym z najuciążliwszych środków zapobiegawczych. W jakich przypadkach sąd może zastosować ten środek?

Policja jako oskarżyciel w sprawach wykroczeniowych, stoi na stanowisko, jakoby na etapie czynności wyjaśniających osobie podejrzanej o popełnienie wykroczenia, nie przysługiwało prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Z uwagi na powyższe, często zdarza się, iż obrońcy odmawia się dopuszczenia do udziału w czynnościach postępowania, w tym również udziału w przesłuchaniu samego podejrzanego.

Prawo do obrony, stanowi wartość o niezwykle istotnym, podstawowym znaczeniu dla istnienia państwa prawnego. Prawo to zostało zagwarantowane już w samej Ustawie Zasadniczej. I tak, art. 42 Konstytucji stanowi, iż każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.

Od 1 lipca 2015 r. weszła w życie zmiana Kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którą rozszerzono katalog podmiotów uprawnionych do występowania w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe, zrównując tym samym pozycję adwokata i radcy prawnego w postępowaniu karnym. Oznacza to, że adwokaci utracili dotychczasowy monopol na występowanie przed sądami w charakterze obrońcy.

Jeżeli zostałeś oskarżony o popełnienie przestępstwa kradzieży, oszustwa czy rozboju a zebrany w toku postępowania materiał dowodowy wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo udowodnienia Twojej winy zadbaj o swoją obronę już na etapie postępowania przygotowawczego.

Podejrzanym jest osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z rozpoczęciem przesłuchania w charakterze podejrzanego.

W obecnym stanie prawnym brak jest określenia maksymalnego okresu trwania aresztowania tymczasowego w postępowaniu karnym. Dnia 20 listopada tego roku przepisami wprowadzającymi tak szeroką dowolność w stosowaniu środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania zajął się Trybunał Konstytucyjny.

Koszty obrony z urzędu ponosi - zgodnie z art. 618 par 1 pkt 11 kodeksu postępowania karnego - Skarb Państwa. Oskarżony, któremu obrońca został wyznaczony z urzędu nie jest więc zobowiązany do pokrywania kosztów jego działania ani wynagrodzenia. Czy w wyroku kończącym postępowanie oskarżony może zostać obciążony kosztami nieopłaconej pomocy prawnej adwokata z urzędu?

Obrońca ma – zgodnie z projektem nowelizacji Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oraz Kodeksu postępowania karnego, przygotowanym przez Senat – przysługiwać także w sprawach o wykroczenia. Istnienie prawa do obrony także w sprawach wykroczeniowych zostało potwierdzone przez Trybunał Konstytucyjny.

Zakaz rozmów telefonicznych aresztowanego z obrońcą jest – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – niekonstytucyjny. W wyroku K 54/13 (z 25 listopada 2014 roku) TK potwierdził prawo tymczasowo aresztowanego do telefonicznych rozmów z obrońcą.

Zakaz telefonicznego kontaktu aresztowanego z obrońcą jest – zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Prokuratora Generalnego – niekonstytucyjny. 25 listopada 2014 roku zagadnieniem prawa aresztowanego do telefonicznego kontaktu z obrońcą zajmie się Trybunał Konstytucyjny.

Od 1 lipca 2015 r. zrównane zostaną uprawnienia procesowe adwokatów i radców prawnych. Także radca prawny będzie mógł występować w roli obrońcy w postępowaniu karnym. Jednak czy w każdej sytuacji radca prawny będzie mógł w sprawie karnej reprezentować oskarżonego?

Prawo do obrony w procesie karnym zagwarantowane jest na mocy przepisów rangi międzynarodowej, konstytucyjnej oraz ustawowej. Dotychczas obrońcą w postępowaniu karnym mógł być tylko adwokat. Od 1 lipca 2015 prawo do obrony oskarżonego będzie mogło być realizowane także przez współpracę z radcą prawnym.

Okazania można dokonać podczas przesłuchiwania zarówno w odniesieniu do wizerunku osoby podejrzanej bądź oskarżonej jak również stosunku do rzeczy w celu jej rozpoznania. Należy przeprowadzić okazanie w sposób wyłączający wszelkie sugestie. Jakie warunki techniczne powinny być spełnione przy okazaniu?

Od 23 lipca 2013 r. osoba, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie nie będąc pokrzywdzonym może wnieść zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa, jeżeli wskutek przestępstwa doszło do naruszenia jej praw. Przysługuje jej ponadto zażalenie na postanowienie o umorzeniu śledztwa.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pełnomocnikiem w postępowaniu karnym oraz w sprawach o wykroczenia może być wyłączenia adwokat lub radca prawny. Projekt zmiany kodeksów przewiduje dopuszczenie ustanowienia pełnomocnikiem również osoby najbliższej.

Prawo do adwokata przysługuje każdemu we wszystkich stadiach postępowania, a więc już od momentu zatrzymania przez Policję. W rzeczywistości osoby, które nie stać na zatrudnienie profesjonalisty, mogą złożyć wniosek o obrońcę z urzędu dopiero po przedstawieniu im zarzutów.

Brunon. K., pracownik Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, podejrzany jest o przygotowanie zamachu na prezydenta, rząd oraz Sejm. Jaka kara grozi podejrzanemu?

Ponieważ w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, także przepisy dotyczące ustanawiania i roli obrońcy w procesie karnym odnoszą się do procesu karnego skarbowego. W toku postępowania karnego osoba oskarżona zawsze może korzystać z pomocy obrońcy.

W ramach postępowania karnego pokrzywdzony może niekiedy wcielić się w rolę oskarżyciela i wnieść własny akt oskarżenia, zastępując tym samym prokuratora. Muszą być jednak spełnione określone warunki. Jakie?

Niepoczytalność to brak możliwości rozpoznania przez sprawcę znaczenia czynu lub brak możliwości pokierowania swoim zachowaniem.

Za oskarżonego uważa się m.in. osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu. Kiedy możliwe jest ujawnienie danych osobowych oskarżonego.

Środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania to środek, który powinien być stosowany wyjątkowo i tylko wówczas, gdy inne środki zapobiegawcze nie zdołają wypełnić swojej funkcji. Obawa tzw. “matactwa” to jedna z przesłanek tymczasowego aresztowania.

Zastosowanie tymczasowego aresztowania zawsze należy do sądu, niezależnie od tego czy postępowania karne jest na etapie postępowania przygotowawczego czy też na etapie postępowania sądowego. Jak powinno “wyglądać” postanowienie o tymczasowym aresztowaniu danej osoby?

Zgodnie z konstytucyjną zasadą prawa do obrony – oskarżony lub podejrzany ma prawo do obrony, w tym ma prawo do posiadania obrońcy. Uprawnienie to istnieje również na etapie orzekania przez sąd o tymczasowym aresztowaniu. Trzeba jednak dodać, iż w istocie istnieją pewne obostrzenia (czy też trudności) związane z realizacją takiego prawa.

W postępowaniu przygotowawczym środki zapobiegawcze generalnie stosuje prokurator, za wyjątkiem tymczasowego aresztowania, o którym decyduje sąd. Zgodnie z kodeksem postępowania karnego podejrzany może w każdym czasie składać wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego. Zasada ta dotyczy wszystkich środków zapobiegawczych, nie tylko aresztu tymczasowego.

Zgodnie z kodeksem postępowania karnego na sądzie lub prokuratorze (zależnie od tego kto prowadzi obecnie sprawę) spoczywa obowiązek zawiadomienia pokrzywdzonego, jego przedstawiciela ustawowego lub osoby, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, o uchyleniu, nieprzedłużeniu lub zmianie tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy, chyba że pokrzywdzony oświadczy, iż z takiego uprawnienia rezygnuje.

Podejrzany w postępowaniu przygotowawczym posiada liczne uprawnienia, ale również zobowiązania. Jakie prawa i obowiązki ma podejrzany w postępowaniu przygotowawczym?

Przesłuchanie przez prokuratora jest częścią postępowania przygotowawczego. Przesłuchiwanym jest podejrzany o popełnienie czynu zabronionego. Jak wygląda przesłuchanie w prokuraturze?

Obowiązek stawienia się w sądzie jest uzależniony od statusu osoby w procesie. Inaczej wygląda ta kwestia, jeżeli jest się świadkiem, pokrzywdzonym lub oskarżonym. Kiedy stawiennictwo w sądzie jest dla wymienionych uczestników procesu obowiązkowe?

Zdarzają się przypadki, kiedy to obecność świadka, obrońcy, pełnomocnika czy innych uczestników postępowania jest niemożliwa. Czy istnieje możliwość usprawiedliwienia nieobecności oraz jakie okoliczności mogą usprawiedliwić niestawienie się w prokuraturze?

Polskie prawo nie posiada jednolitej definicji tego, czym są dowody elektroniczne, natomiast nie budzi żadnej wątpliwości, że dowody te są dopuszczalne w procesie karnym. To oznacza, że dowody te mogą być pozyskiwane, zabezpieczane a następnie wykorzystywane w procesie dowodzenia.

Niektórym osobom przysługuje adwokat z urzędu bez dopełniania innych formalności. W innych sytuacjach konieczne jest złożenie wniosku. Sprawdź kiedy możesz skorzystać z bezpłatnej pomocy adwokata.

W praktyce spraw karnych często oskarżony lub podejrzany zadaje swojemu obrońcy pytanie, czy może zmienić swoje wyjaśnienia? Należy odpowiedzieć, że tak i w dodatku wskazać, iż nie ponosi za to odpowiedzialności karnej. Istnieją jednak pewne uwarunkowania zmiany treści wyjaśnień, które należy omówić i znajdują się one poniżej.

Obrońca z urzędu w postępowaniu karnym to osoba przyznawana oskarżonemu przez sąd. Czy przysługuje on także w postępowaniu w sprawach o wykroczenia?

Oskarżony ma prawo skorzystać z pomocy adwokata w każdym stadium postępowania karnego. Zastosowanie podsłuchu przez Policję może znacznie ograniczyć ten aspekt prawa do obrony, dlatego sprawą tą zajmie się wkrótce Trybunał Konstytucyjny.

Obrońca, Podejrzany

Podejrzany i oskarżony w procesie karnym. Poznaj prawa i obowiązki

Kiedy można twierdzić, że konkretna osoba popełniła przestępstwo?

Wezwanie na przesłuchanie w charakterze podejrzanego. Jak się zachować przed i w trakcie przesłuchania?

Niekonstytucyjne przepisy o stawkach dla obrońców z urzędu w sprawach karnych

Obrońca węzła małżeńskiego i jego uwagi przedwyrokowe

Nowe wzory pouczeń w postępowaniu karnym w 2020 r.

Dozór policyjny - na czym polega i kiedy jest stosowany?

Projekty pouczeń dla podejrzanego, pokrzywdzonego i świadka - wady według RPO

Rozmowa więźnia ze swoim reprezentantem niebędącym adwokatem ani radcą prawnym - ETPC

Wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu 2018/2019 – WZÓR

Obrona z urzędu w postępowaniu karnym

List żelazny - jak wystąpić o jego wydanie?

Zwolnienie z tajemnicy adwokackiej i radcowskiej

Zastosowanie dozoru policyjnego

Przesłanki tymczasowego aresztowania

Podejrzany o popełnienie wykroczenia a prawo do korzystania z pomocy obrońcy na etapie czynności wyjaśniających

Prawo do obrońcy z urzędu

Poszerzenie kompetencji radców prawnych o reprezentowanie klienta w procesie karnym

Jak się bronić w przypadku przestępstw przeciwko mieniu?

Co muszę wiedzieć jako podejrzany?

Czas trwania tymczasowego aresztowania

Koszty obrony z urzędu

Obrońca także w sprawach o wykroczenia?

Zakaz rozmów telefonicznych aresztowanego z obrońcą – niekonstytucyjny

Telefoniczny kontakt aresztowanego z obrońcą

Czy radca prawny może być obrońcą w postępowaniu karnym?

Prawo do obrony w procesie karnym

Jak powinno prawidłowo przebiegać okazanie?

Więcej uprawnień dla osoby zawiadamiającej o przestępstwie

Pełnomocnictwo w postępowaniu karnym – zmiany

Prawo do adwokata nie dla wszystkich

Na jaką karę może zostać skazany Brunon K.?

Obrońca w postępowaniu karnym skarbowym

Postępowanie z subsydiarnego aktu oskarżenia

Niepoczytalność

Ujawnienie danych osobowych oskarżonego

Obawa matactwa a tymczasowe aresztowanie

Kto wydaje postanowienie o tymczasowym aresztowaniu?

Udział obrońcy w postępowaniu aresztowym

Jak złożyć wniosek o uchylenie lub zmianę stosowanego środka zapobiegawczego?

Kiedy zawiadamia się pokrzywdzonego o uchyleniu aresztu?

Prawa i obowiązki podejrzanego w prokuraturze

Przesłuchanie w prokuraturze

Kiedy stawiennictwo w sądzie jest obowiązkowe?

Jak usprawiedliwić nieobecność w prokuraturze?

Dowód elektroniczny w procesie karnym

Obrońca z urzędu

Czy podejrzany może zmienić swoje wyjaśnienia?

Obrońca z urzędu w sprawach o wykroczenia

Czy policyjny podsłuch narusza prawo do obrony?