Kara łączna, Ograniczenie wolności

W społeczeństwie, a co za tym idzie, także na forach internetowych, często dochodzi do mylenia kar jakie grożą sprawcom. W rezultacie zdarza się, że kary uregulowane w różnych aktach prawnych jak np. w kodeksie karnym skarbowym czy kodeksie wykroczeń są zaliczane do jednego katalogu. W związku z powyższym pojawia się pytanie: jakie kary zostały uregulowane w ustawie karnej i jaki jest ich wymiar?

W Polsce karalne jest niszczenie roślin i zwierząt w znacznych rozmiarach oraz takie, które wyrządza istotną szkodę. RPO proponuje określenie w sposób ilościowy i jakościowy konkretnych czynów. Przykładem jest zabicie jednego rysia, który należy do rzadkiego gatunku.

Trybunał Konstytucyjny za niekonstytucyjny uznał przepis nakładający na sąd obowiązek wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności przy łączeniu kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności. Zdaniem trybunału taka sytuacja pozbawia sąd możliwości oceny okoliczności indywidualnej sprawy.

Kara ograniczenia wolności jest pewnego rodzaju nagrodą przewidzianą przez ustawodawcę dla skazanego. Mówiąc wprost, sprawca popełnił przestępstwo, jednak ustawodawca widzi możliwość, aby skazany nie trafił do zakładu karnego, tylko odbył orzeczoną karę poza nim pod pewnymi warunkami.

Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada przełomowe zmiany w zakresie łączenia kar. Propozycja nowelizacji kodeksu karnego zakłada likwidację instytucji kary łącznej i wyroku łącznego. Proponowane przez MS rozwiązania sprawią, że wyroki będą się sumować, co pozwoli sądom na wymierzenie kary za kilka przestępstw w wysokości np. 100 lat pozbawienia wolności. W związku z tym zaostrzeniu ulegną również zasady dotyczące warunkowego zwolnienia z więzienia.

W społeczeństwie bardzo często używa się zamiennie pojęcia aresztu i ograniczenia wolności. Wiele osób myśli, że areszt i ograniczenie wolności to jest to samo, co jest oczywiście błędnym przekonaniem. Główna różnica polega na tym, że tylko areszt prowadzi do odosobnienia sprawcy.

Określona w kodeksie wykroczeń praca na cele społeczne ma charakter nieodpłatny i podlega kontroli sądu, który orzekł karę ograniczenia wolności. W jaki sposób powinna być wykonywana praca w czasie odbywania kary?

Jednym z problematycznych zagadnień związanych z wymierzaniem kary łącznej jest kwestia możliwości warunkowego zawieszania wykonania kary (czyli w mowie potocznej tzw. „zawiasów”). Należy wskazać, iż generalnie istnieje taka możliwość, ale obwarowana jest ona pewnymi (nieraz trudnymi do spełnienia) warunkami.

Sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności; kara łączna grzywny określonej w art. 71 § 1 nie może przekraczać 270 stawek dziennych - jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności oraz nie może przekraczać 135 stawek dziennych - jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary ograniczenia wolności.

W razie skazania na karę pozbawienia wolności lub karę 25 lat pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.

Wobec sprawcy kilku przestępstw sąd może wymierzyć jedną karę. Jest to rozwiązanie korzystne dla skazanego. Odbywa on bowiem w takiej sytuacji jedną karę a nie kilka. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie kary podlegają łączeniu.

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt, który dotyczy podmiotów gdzie wykonywana jest kara ograniczenia wolności oraz praca społecznie użyteczna.

Jeżeli najsurowszą karą orzeczoną za jedno ze zbiegających się przestępstw jest kara 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności, orzeka się tę karę jako karę łączną; w wypadku zbiegu dwóch lub więcej kar 25 lat pozbawienia wolności sąd może orzec jako karę łączną karę dożywotniego pozbawienia wolności – artykuł 88 kodeksu karnego.

Jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa.

Na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, zaokrąglając do pełnego dnia, przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, dwóm dniom kary ograniczenia wolności lub dwóm stawkom dziennym grzywny. Na poczet orzeczonych środków karnych, o których mowa w art. 39 pkt. 2-3 zalicza się okres rzeczywistego stosowania odpowiadających im rodzajowo środków zapobiegawczych, wymienionych w art. 275 lub 276 kodeksu karnego.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy; wymierza się ją w miesiącach. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany: nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, jest obowiązany do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne oraz ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.