Oskarżenie prywatne, Oskarżyciel posiłkowy

Sąd Najwyższy orzekł, że to oskarżyciel prywatny, a nie tylko jego pełnomocnik, musi być powiadomiony przez sąd o wezwaniu do usunięcia braków subsydiarnego aktu oskarżenia, aby rodziło ono skutki prawne. Sąd Najwyższy uwzględnił kasację Rzecznika Praw Obywatelskich.

Kodeks postępowania karnego w celu ochrony interesu pokrzywdzonego gwarantuje mu szereg uprawnień. Aby jednak skorzystać z niektórych praw, pokrzywdzony musi, z zachowaniem terminów, spełnić określone w kodeksie przesłanki. Właśnie dlatego warto wiedzieć jakie prawa przysługują pokrzywdzonemu w procesie karnym i jak z nich skorzystać.

Czynny żal polega na zachowaniu sprawcy przestępstwa polegającym na dobrowolnym zaniechaniu jego dokonywania lub zapobieżeniu zamierzonemu skutkowi przestępczemu.

Pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do toczącego się postępowania.

W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego, albo zamiast niego. Prokurator powinien poinformować pokrzywdzonego o takiej możliwości. Ponieważ pokrzywdzony najlepiej zna swoją sprawę i jest w nią bardzo zaangażowany, prawo dopuszcza go do „pomocy” prokuratorowi. Może on zwłaszcza zbierać materiał dowodowy i występować przed sądem.

Najprościej rzecz ujmując pokrzywdzonym jest osoba, której dobro zostało bezpośrednio zagrożone lub naruszone przez przestępstwo. Tym dobrem może być dobro materialne, majątkowe i osobiste. W sprawach z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

W przeszłości przestępstwa dzielono na dwie kategorie: prywatne, czyli ścigane na wniosek pokrzywdzonego i publiczno skargowe, które były ścigane z urzędu. We współczesnym polskim prawie karnym rozszerzono katalog możliwości inicjowania postępowania o przestępstwa prywatnoskargowe.

Oskarżycielem posiłkowym jest pokrzywdzony, który podejmuje decyzję o aktywnym uczestnictwie w sprawie popełnionego wykroczenia. Oskarżyciel posiłkowy jest pełnoprawną stroną postępowania, co oznacza, iż ma on prawo uczestniczyć we wszystkich rozprawach, ma prawo składania wniosków dowodowych i oświadczeń, wygłasza mowę końcową w sprawie, a przede wszystkim ma prawo do składania w tym postępowaniu apelacji (w razie niekorzystnego dla niego wyroku) lub zażaleń na niekorzystne dla niego (zaskarżalne w świetle przepisów) postanowienia.

Oskarżycielem posiłkowy w postępowaniu karnym może być pokrzywdzony. Działa on obok lub zamiast oskarżyciela publicznego, którym jest prokurator.