Darowizny limitowane w zeznaniu za 2006 rok rozliczymy na takich samych zasadach jak poprzednio. Z kolei darowizny kościelne odliczane bez limitu teraz trzeba wpłacać na konto, a w zeznaniu wykazać dokładne dane obdarowanego.
Tak jak w ubiegłym roku hojność podatników pozwoli na skorzystanie z ulg podatkowych. Można skorzystać zarówno z odliczenia darowizn limitowanych, jak i z odliczenia bez limitu. O ile jednak zasady odliczania tych pierwszych nie zmieniły się, o tyle skorzystanie z tych drugich będzie obwarowane ostrzejszymi warunkami.
Darowizna z limitem
Podstawą prawną odliczenia darowizn limitowanych jest art. 26 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.). W zakresie limitowanej ulgi praktycznie nic się nie zmieniło. Przypomnijmy jednak podstawowe zasady korzystania z tego odliczenia.
WAŻNE
Od 1 stycznia 2006 roku uściślono, że za darowizny limitowane oraz darowizny kościelne nie uważa się wpłat, o które zmniejsza się podatek (tzw. zmniejszenie o 1 proc. podatku).
Istotą ulgi jest to, że podatnik, który poniesie wydatki na określony cel, ma prawo do ich odliczenia od dochodu w rozliczeniu rocznym. Nie oznacza to jednak, że kwota odliczenia nie została ograniczona. Podatnik może maksymalnie odliczyć kwotę odpowiadającą 6 proc. dochodu. Pamiętajmy, że ustawodawca nie odnosi limitu odliczenia do wydatku, ale do dochodu.
Darowizna z ustawy podatkowej musi być przeznaczona na określony cel. Są to zasadniczo dwie kategorie. Jednak pierwsza z nich z uwagi na odesłanie do ustawy o działalności pożytku publicznego, zawiera obszerny katalog tego, na co można wydać pieniądze, żeby z ulgi skorzystać. Najkrócej mówiąc, podatnik musi wydać pieniądze na rzecz organizacji pożytku publicznego, które realizują cele pożytku publicznego. W ustawie o działalności pożytku publicznego znalazły się aż 24 pozycje działań, które zaliczają się do tej kategorii. Dla przykładu będą to m.in. działania na rzecz:
• pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;
• działalności charytatywnej;
• podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;
• działalności na rzecz mniejszości narodowych;
• ochrony i promocji zdrowia;
• działania na rzecz osób niepełnosprawnych;
• działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości;
• nauki, edukacji, oświaty i wychowania;
• pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą;
• promocji i organizacji wolontariatu.
Drugim celem, na jaki podatnicy mogą przekazywać darowizny, żeby skorzystać z odliczenia, są cele kultu religijnego. Trzeba tu wyjaśnić, czym różni się darowizna na cele kultu religijnego od tzw. darowizny kościelnej. Darowizna kościelna, która pozwala na nielimitowane odliczenie, musi być przeznaczona na działalność charytatywno-opiekuńczą. Zaś darowizna na cele kultu religijnego ma mieć związek z wyznawaną czy praktykowaną wiarą. Podatnik może wydać pieniądze nie na konkretne działanie swojej parafii, ale po prostu na jej wsparcie, np. na jej utrzymanie, remont kościoła, kwiaty czy wystrój do świątyni itp.
Ważną kwestią przy odliczeniu jest to, że 6-proc. limit darowizn dotyczy wszystkich darowizn z danego roku podatkowego. Jeżeli podatnik jest wyjątkowo hojny i obdarował kilka organizacji pożytku publicznego, a ponadto przekazał pieniądze na cele kultu religijnego i tak będzie musiał je zsumować. Jeżeli kwota nie przekroczy 6 proc. dochodu, w rozliczeniu można odliczyć całą kwotę wydatków na darowizny. Ale jeśli wydatki były większe niż kwota odpowiadająca 6 proc. dochodu za dany rok, możliwe będzie odliczenie do kwoty odpowiadającej limitowi.
Darowizny mogą mieć formę pieniężną lub rzeczową. Jeżeli zdecydowaliśmy się przekazać zamiast pieniędzy np. określone towary, przed odliczeniem trzeba będzie określić ich wartość. Pamiętajmy, że w przypadku darowania towarów opodatkowanych VAT, kwota darowizny będzie odpowiadała wartości towaru uwzględniającej należny VAT. W razie sporu organ podatkowy będzie miał prawo przy określaniu wartości darowizn rzeczowych zastosować przepisy dotyczące określania wartości rzeczy i praw majątkowych. Warto mieć na uwadze, że liczy się wartość rynkowa towarów. Trzeba ją określić na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia.
Potrzebne dokumenty
Zarówno darowizny rzeczowe, jak i pieniężne muszą być odpowiednio udokumentowane. W przy- padku darowizn rzeczowych musimy uzyskać oświadczenie obdarowanego o jej przyjęciu. Dodatkowo niezbędny będzie dokument, z którego wynika wartość darowizny.
Darowizny pieniężne podlegają odliczeniu tylko pod warunkiem ich wpłaty na konto. Dokumentem, który trzeba w tym przypadku posiadać, jest dowód wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego.
Podstawą skorzystania z odliczenia darowizny kościelnej, która nie podlega limitowaniu, są tzw. ustawy kościelne. Dla przykładu w odniesieniu do Kościoła katolickiego jest to art. 55 ust. 7 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 29, poz. 154 z późn. zm.). Choć sąd administracyjny potwierdził, że są to przepisy szczególne w stosunku do ustaw podatkowych, i nie ma przeszkód do korzystania z odliczenia, sytuacja podatników korzystających z tej intratnej ulgi w 2006 roku ulegnie zmianie. Ustawodawca wprowadził kilka istotnych zmian, które zapisał bezpośrednio w ustawie podatkowej.
Ulga z warunkami
Najpierw jednak przypomnijmy warunki wynikające z ustaw kościelnych. Skorzystanie z odliczenia bez limitu nie zostało obwarowane wieloma warunkami. Tak jak w przypadku darowizn z limitem, istotny jest cel. Bezlimitowemu odliczeniu podlegają tylko darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą. Ustawa nie precyzuje, co wchodzi w zakres tego celu. Jednak z ustawy dotyczącej Kościoła katolickiego wynika, np. że działalność charytatywno-opiekuńcza obejmuje w szczególności:
• prowadzenie zakładów dla sierot, starców, osób upośledzonych fizycznie lub umysłowo oraz innych kategorii osób potrzebujących opieki,
• prowadzenie szpitali i innych zakładów leczniczych oraz aptek,
• organizowanie pomocy w zakresie ochrony macierzyństwa,
• organizowanie pomocy sierotom, osobom dotkniętym klęskami żywiołowymi i epidemiami, ofiarom wojennym, znajdującym się w trudnym położeniu materialnym lub zdrowotnym rodzinom i osobom, w tym pozbawionym wolności,
• prowadzenie żłobków, ochronek, burs i schronisk.
Darowizna musi trafić do kościelnej osoby prawnej, która powinna wystawić pokwitowanie odbioru.
WAŻNE
W zeznaniu rocznym podatnik musi ujawnić dane dotyczące zarówno darowizn limitowanych, jak i nielimitowanych. W tym celu konieczne jest wypełnienie załącznika PIT/O. Ujawnia się w nim dane dotyczące kwoty przekazanej darowizny, kwoty dokonanego odliczenia oraz dane pozwalające na identyfikację obdarowanego, w szczególności jego nazwę i adres.
Nowe obowiązki
Od 1 stycznia 2006 roku pokwitowanie odbioru darowizny już nie wystarczy. Pieniądze będą musiały być wpłacone na konto obdarowanej kościelnej osoby prawnej, tak jak w przypadku darowizn limitowanych. I choć sposób rozciągnięcia obowiązków dokumentacyjnych budzi pewne wątpliwości, dopóki nie zostanie oficjalnie zakwestionowany, dotyczy podatników.
Ponadto tak samo jak podatnicy korzystający z odliczenia darowizn limitowanych, osoby chcące skorzystać z ulgi bez limitu muszą wykazać szczegółowe dane dotyczące darowizny w zeznaniu rocznym, począwszy od rozliczenia za 2006 rok.
Kłopotliwe sprawozdanie
Ostatnim warunkiem, jaki trzeba spełnić korzystając z odliczenia darowizny kościelnej, jest sprawozdanie. Podatnik musi je uzyskać w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny. Sprawozdanie to musi dotyczyć przeznaczenia darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą. Ten warunek może okazać się bardzo kłopotliwy. Przepisy milczą na temat jego szczegółowości. W orzecznictwie i praktyce organów podatkowych spierają się dwie koncepcje: jedna, wymagająca szczegółowego precyzyjnego sprawozdania, i druga, dopuszczająca każdy dokument.
Warto jednak zwrócić uwagę na jedno z ostatnich orzeczeń NSA. W pisemnym uzasadnieniu wyroku z 23 marca 2006 r. (sygn. akt II FSK 1405/05, niepublikowane) sąd wyjaśnił, że sprawozdanie w przypadku darowizn kościelnych oznacza przedstawienie przebiegu jakiejś działalności, opis wypadków, zdarzeń, relację. Sam fakt otrzymania go przez darczyńcę nie jest wystarczający dla skorzystania z odliczenia. Co więcej, zdaniem sądu sprawozdanie jest dokumentem prywatnym, a taki nie jest wyposażony w domniemanie zgodności z prawdą. Oznacza to, że nie przesądza o prawdziwości oświadczenia, które zawiera.
Sąd wyjaśnił, że informacje wynikające ze sprawozdania powinny być na tyle dokładne, konkretne i sprawdzalne, by na ich podstawie można było zweryfikować, ustalić i ocenić rzeczywiste przeznaczenie darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą.
Warto o tej wykładni pamiętać, bo jeżeli potwierdzą ją inne składy orzekające, sytuacja podatników, którzy nie zadbali o szczegółowe sprawozdanie, może być trudna.
CZYM JEST DAROWIZNA
Ani ustawy podatkowe, ani ustawy kościelne nie zawierają definicji darowizny. Ale można ją znaleźć w przepisach cywilnych.
Darowizna jest umową nazwaną uregulowaną w kodeksie cywilnym. I tak, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Jak widać, darowizna, w tym także kościelna, nie musi być tylko świadczeniem pieniężnym. Przepisy nie nakazują fundowania darowizny w formie pieniężnej, nie zabraniają również fundowania darowizn rzeczowych. A zatem darowizna kościelna może mieć także formę rzeczową.
JAKICH DAROWIZN NIE MOŻNA ODLICZYĆ
• na rzecz osób fizycznych,
• na rzecz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5 proc., wyrobów z metali szlachetnych, z udziałem tych metali lub handlu tymi wyrobami.
CO SIĘ ZMIENI W ODLICZANIU DAROWIZN OD 2006 ROKU
• obowiązek dokumentowania darowizn kościelnych dowodem wpłaty na konto oraz
• obowiązek wykazania szczegółowych danych dotyczących darowizny kościelnej w załączniku PIT/O.
Aleksandra Tarka