Wypowiedzenie umowy o pracę jest skuteczne nawet bez zgody pracownika. Ważne jest natomiast to, czy pracownik miał realną możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli pracodawcy o rozwiązaniu stosunku pracy.
Oświadczenie o rozwiązaniu lub wypowiedzeniu umowy o pracę uważa się za złożone z chwilą, kiedy doszło do adresata w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 k.c. w związku z art. 300 k.p.), chociażby tego nie uczynił. Podobnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w wyroku z 23 stycznia 1998 r. (I PKN 501/97, OSNP 1999/1/15).
Pismo składane do rąk pracownika
Pismo zawierające oświadczenie pracodawcy o wypowiedzenie lub rozwiązaniu umowy o pracę, jeżeli zostało wręczone pracownikowi w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią, jest złożone skutecznie, nawet jeśli pracownik odmówił jego podpisania albo go nie przeczytał, podarł czy wyrzucił.
Do skuteczności rozwiązania lub wypowiedzenia umowy o pracę nie jest bowiem wymagana zgoda strony, do której oświadczenie woli jest skierowane.
Wypowiedzenie czy oświadczenie o rozwiązaniu umowy uważa się za dokonane także wtedy, gdy druga strona odmawia przyjęcia go do wiadomości. W takim przypadku za datę złożenia wypowiedzenia czy oświadczenia o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia przyjmuje się dzień, w którym bezskutecznie usiłowano doręczyć pismo pracownikowi.
ważne
Pracownik nie ma obowiązku podpisania pisma pracodawcy zawierającego oświadczenie woli o jego zwolnieniu. Podpis jest istotny dla pracodawcy ze względów dowodowych, aby nie było wątpliwości co do momentu złożenia oświadczenia woli o rozwiązaniu lub wypowiedzeniu umowy.
Z tego względu oświadczenie o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę należy składać w obecności świadka, np. pracownika działu kadr. W sytuacji kiedy pracownikowi zostanie wręczone pismo pracodawcy, a on odmówi jego podpisania, należy sporządzić notatkę służbową ze wskazaniem świadków tego zdarzenia, która w razie sporu będzie (wraz z potwierdzeniem złożonym przez świadków) dowodem na to, czy i kiedy nastąpił moment złożenia oświadczenia woli przez pracodawcę.
Gdy pracownik przebywa poza firmą
W przypadku składania oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 k.p.) z powodu nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy lub bez winy pracownika z powodu długotrwałej choroby (art. 53 k.p.) należy pamiętać, że umowa o pracę rozwiązuje się z chwilą, gdy oświadczenie woli pracodawcy o jej rozwiązaniu dotrze do pracownika w taki sposób, że będzie on miał możliwość zapoznania się z jego treścią.
Dlatego należy wykonać następujące czynności w odpowiedniej kolejności:
• Wysłać oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia listem poleconym za zwrotnym poświadczeniem odbioru albo w inny skuteczny sposób np. kurierem.
W sytuacji gdy pismo o wypowiedzeniu odebrał dorosły domownik, przyjmuje się domniemanie, że pismo zostało doręczone adresatowi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 lutego 2002 r. III CKN 1316/00, niepublikowany). Przez dorosłego domownika należy rozumieć osoby, które w swoim wieku osiągnęły odpowiedni rozwój fizyczny i psychiczny, a nade wszystko swoim zachowaniem na zewnątrz prezentują dojrzałość właściwą osobie pełnoletniej.
Jeżeli oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia zostało przesłane pocztą, a przesyłka wobec niemożności doręczenia została pozostawiona w urzędzie pocztowym z powiadomieniem o tym adresata – to doręczenie oświadczenia woli, a tym samym rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z chwilą doręczenia awiza (przez umieszczenie w drzwiach mieszkania adresata lub w skrzynce listowej).
Doręczenie w taki sposób oparte jest na domniemaniu, że pismo zawierające oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia dotarło do rąk adresata i że w ten sposób doręczenie zostało dokonane prawidłowo, a adresat w sposób niebudzący wątpliwości został zawiadomiony o nadejściu przeznaczonego dla niego pisma zawierającego oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy oraz miejsca, w którym może je odebrać.
Ponadto przyjmuje się, że złożenie przez pracodawcę oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia ma miejsce także wtedy, gdy pracownik, mając realną możliwość zapoznania się z jego treścią z własnej woli, nie podejmuje przesyłki pocztowej zawierającej to oświadczenie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 1996 r. I PKN 36/96, OSNP 1997/14/251).
• W piśmie zawierającym oświadczenie o zwolnieniu nie należy wpisywać daty rozwiązania umowy o pracę. Bez względu na to, co pracodawca napisze w swoim oświadczeniu, i tak umowa rozwiąże się z chwilą dotarcia pisma do adresata (por. uchwałę SN z 6 października 1998 r. III ZP 31/98, OSNAP 1999/3/80).
Oświadczenie woli zakładu pracy o wypowiedzeniu umowy o pracę jest złożone pracownikowi wówczas, gdy doszło do niego w sposób umożliwiający mu zapoznanie się z treścią oświadczenia – nie zaś z chwilą przygotowania pisma zawierającego to oświadczenie.
przykład
Treść pisma zawierającego oświadczenie o rozwiązaniu umowy można sformułować w następujący sposób:
Rozwiązuję z Panem/Panią umowę o pracę zawartą w dniu … bez zachowania okresu wypowiedzenia, zgodnie z art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy, z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Powodem rozwiązania umowy w tym trybie jest nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy. Zgodnie z art. 61 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy umowa o pracę rozwiązuje się z chwilą otrzymania niniejszego pisma”.
lub
„Rozwiązuję z Panem/Panią umowę o pracę zawartą w dniu … bez zachowania okresu wypowiedzenia, na podstawie art. 53 § 1 ust. 1b Kodeksu pracy, z powodu nieobecności spowodowanej chorobą trwająca dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące. Zgodnie z art. 61 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy umowa o pracę rozwiązuje się z chwilą otrzymania niniejszego pisma”.
• Zwrot z poczty z informacją o odebraniu listu albo zwrot połączony z informacją, że list był dwukrotnie awizowany i nikt nie odebrał go, oznacza, że z tym dniem – tj. z dniem, kiedy ktoś odebrał list albo z dniem 2. awizowania – oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę doszło do adresata i zatrudnienie ustaje. W tej sytuacji data 2. awizowania staje się datą rozwiązania umowy, którą należy wpisać we wszystkich dokumentach kadrowych i płacowych – tam, gdzie podanie takiej daty jest konieczne.
przykład
Pracownik od tygodnia nie przychodzi do pracy i nie usprawiedliwia swojej nieobecności. 9 maja br. pracodawca wysłał za pośrednictwem poczty pismo zawierające oświadczenie o dyscyplinarnym zwolnieniu tego pracownika. Pracownik nie odbierał przesyłki. W związku z tym po dwukrotnym awizowaniu pismo wróciło do adresata. Datą drugiego awizowania był 25 maja br. W takiej sytuacji przyjmuje się, że datą ustania zatrudnienia jest data drugiego awizowania, czyli 25 maja 2005 r.
• Jak pracodawca już wie, kiedy nastąpiło rozwiązanie umowy o pracę, może wypełnić i wysłać pracownikowi świadectwo pracy.
W świadectwie pracy jako datę rozwiązania umowy o pracę wpisuje się datę drugiego awizowania pisma, wskazaną na zwrocie z poczty.
Pracownik ma prawo zgłosić się do sądu pracy w celu udowodnienia, że nie miał możliwości zapoznania się z pismem.
W razie sporu jedynie sąd pracy jest władny rozstrzygnąć, czy pracownik faktycznie unikał odbioru przesłanego pod jego adresem pisma potwierdzającego rozwiązanie z nim umowy o pracę, licząc na ewentualne uchylenie się od skutków niebudzącego wątpliwości ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
Sąd pracy będzie badał, czy istniała możliwość zapoznania się przez pracownika z treścią złożonego oświadczenia woli, a nie to, czy do takiego zapoznania się w istocie w danym przypadku doszło.
Monika Frączek