Pracodawca mając obowiązek chronić zdrowie pracownika, musi również dbać o jego wzrok. Najważniejsze jest, by w pomieszczeniach pracy było odpowiednie oświetlenie, ale niekiedy pracodawca jest zobowiązany także zapewnić pracownikowi okulary korygujące wzrok.
Na pracodawcy spoczywa generalny obowiązek ochrony życia i zdrowia pracowników oraz zapewnienia im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Z uwagi zaś na to, że środowisko pracy wiąże się z różnymi zagrożeniami, pracodawca musi mieć na względzie wiele aspektów pracowniczej ochrony zdrowia. Jednym z nich jest troska o wzrok pracownika.
O tym, jakie obowiązki spoczywają w tym zakresie na pracodawcy, decyduje rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Szczególne wymogi dotyczą bowiem pracy przy komputerze. W każdym natomiast przypadku pracodawca zobligowany jest zapewnić pracownikom właściwe warunki pracy, w tym odpowiednie oświetlenie w pomieszczeniach, w których wykonywana jest praca.
Jakie warunki są odpowiednie
Na pracodawcy spoczywa ogólny obowiązek zapewnienia pracownikom pomieszczeń pracy odpowiednich do rodzaju wykonywanych przez nich prac i liczby zatrudnionych osób (art. 214 par. 1 k.p.). Jak łatwo dostrzec, kodeks pracy w sposób dość ogólny formułuje obowiązek pracodawcy, dlatego też jego konkretyzacji należy poszukiwać w przepisach odrębnych.
Chodzi tu przede wszystkim o rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. Paragraf 15 ustanawia ogólną zasadę, zgodnie z którą pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Jednym z elementów, o które musi zadbać pracodawca, jest oświetlenie naturalne i sztuczne pomieszczeń pracy.
Musi być widno
Wymagania dotyczące oświetlenia pomieszczeń pracy zostały szczegółowo uregulowane w rozdziale drugim rozporządzenia z dnia 26 września 1997 r. Według tych przepisów pracodawca jest zobligowany zapewnić w pomieszczeniach stałej pracy oświetlenie dzienne. Jest to generalna zasada, od której przewidziano jednak jedno odstępstwo.
W pomieszczeniach pracy może być bowiem stosowane oświetlenie wyłącznie elektryczne, jeżeli zapewnienie światła dziennego jest niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie tego oświetlenia pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.
Ponadto wymagane jest, by oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy było dostosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz spełniało wymagania określone w Polskich Normach. Niezależnie od tego w pomieszczeniach pracy pracodawca musi zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.
WAŻNE
Pracodawca jest zwolniony z obowiązku zapewnienia w pomieszczeniach stałej pracy oświetlenia dziennego, gdy:
• jest to niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji,
• na stosowanie wyłącznie oświetlenia elektrycznego uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.
Pracę przy komputerze
Kolejne wytyczne dla pracodawcy w zakresie ochrony wzroku pracownika wynikają z rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. Precyzuje ono wymagania, jakie należy spełnić, organizując pracę na stanowiskach komputerowych.
Z uwagi na coraz popularniejsze wykorzystywanie komputerów w pracy, kwestie te nabierają szczególnego znaczenia. W dobie szerokiej komputeryzacji pracy i częstego użytkowania internetu, komputer stał się bowiem nieodzownym narzędziem pracy. Częste korzystanie z niego wiąże się jednak z szeregiem zagrożeń dla zdrowia pracownika, w tym przede wszystkim z dużym obciążeniem dla wzroku.
Choć generalnie praca przy komputerze nie jest traktowana jako praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia, to jednak jest ona uciążliwa. Uciążliwość ta powoduje, że na pracodawcy spoczywają określone obowiązki wobec pracowników. Jest on zobligowany zorganizować komputerowe stanowiska pracy w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w stosownych przepisach prawa.
Minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, które należy spełnić organizując pracę na stanowiskach komputerowych, określa przytoczone rozporządzenie z dnia 1 grudnia 1998 r.
WAŻNE
Zasady finansowania okularów korygujących wzrok, a także kwota, do jakiej pracodawca pokrywa koszty ich zakupu, mogą wynikać z regulaminu pracy lub innych przepisów obowiązujących w zakładzie.
Konieczne przerwy
Pracodawca przede wszystkim musi pamiętać, by wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia jego elementów nie powodowały podczas pracy nadmiernego obciążenia wzroku oraz nie były źródłem innych zagrożeń dla zdrowia pracownika. Pracodawca powinien także dokonywać oceny warunków pracy na tych stanowiskach w aspekcie obciążenia narządu wzroku oraz wpływu innych czynników fizycznych, np. nieodpowiedniego oświetlenia.
Pracownikom zatrudnionym na stanowiskach komputerowych należy także zapewnić łączenie przemienne pracy związanej z obsługą komputera z innymi rodzajami pracy nieobciążającymi narządu wzroku – przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy po każdej godzinie pracy przy komputerze.
Kiedy trzeba zapewnić okulary
Szczególną powinnością pracodawcy jest zapewnienie pracownikowi okularów korygujących wzrok. Obowiązek taki powstaje wobec pracownika, który użytkuje komputer co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, a wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą u niego potrzebę ich stosowania.
Realizacja tego obowiązku wymaga pewnego wyjaśnienia, gdyż wobec znacznie zróżnicowanych cen szkieł optycznych i oprawek pracodawca może mieć wątpliwości co do obowiązku ponoszenia pełnych kosztów wykonania okularów. Przepisy rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1998 r. nie precyzują natomiast tej kwestii w sposób dostateczny.
Generalnie więc pracodawca powinien pokryć koszty zakupu okularów korygujących, zgodnie z zaleceniami lekarza medycyny pracy, który określa rodzaj szkieł, jakich powinien używać pracownik. Należy jednak przyjąć, że sam sposób realizacji tego obowiązku pozostaje w gestii pracodawcy, który może w przepisach zakładowych uregulować zasady finansowania okularów.
ORZECZNICTWO
Uzyskanie zgody na lokalizację pomieszczeń pracy poniżej poziomu terenu (w miejscu pozbawionym dostępu do światła dziennego) nie wymaga dodatkowo zgody na stosowanie oświetlenia sztucznego w tych pomieszczeniach
(wyrok NSA w Warszawie z 3 grudnia 2003 r., II SA 3979/02, niepubl.).
Podstawa prawna
• Art. 214 par. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Par. 15 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650).
• Par. 7, par. 8 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973).
Danuta Klucz