Celem zawarcia umowy o pracę na czas określony, na czas wykonania określonej pracy i umowy na okres próbny jest nawiązanie stosunku pracy na ustalony przez strony okres. Po jego upływie umowa rozwiązuje się. Ulega ona jednak przedłużeniu do dnia porodu, gdy jej stroną jest pracownica w ciąży, a termin rozwiązania umowy przypadłby po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Przedłużenie z mocy prawa umów terminowych nie dotyczy jednak:
- umowy na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca,
- umowy na czas zastępstwa nieobecnego pracownika.
Należy podkreślić, że przedłużenie do dnia porodu nie dotyczy umowy na czas zastępstwa, o której mowa w art. 25 par. 1 k.p. Jeśli natomiast zawarto zwykłą umowę na czas określony w związku z koniecznością zastąpienia nieobecnego pracownika, umowa ta ulegnie przedłużeniu do dnia porodu.
Wyjaśnić też trzeba, że przedłużenie do dnia porodu z mocy prawa drugiej umowy na czas określony zawartej z tym samym pracodawcą nie powoduje, że przedłużenie uważa się za zawarcie umowy na czas nieokreślony (art. 251 par. 2 k.p.). Taki skutek następuje w razie przedłużenia umowy w drodze uzgodnienia między stronami, a nie z mocy prawa.
Prawo do urlopu
Po przedłużeniu do dnia porodu umowy o pracę zawartej: na czas określony, na czas wykonania określonej pracy czy na okres próbny dłuższy niż jeden miesiąc była pracownica nie może korzystać ani z urlopu macierzyńskiego, ani z wychowawczego, gdyż urlopy te przysługują pracownicom, czyli kobietom pozostającym w stosunku pracy (umowa o pracę musi trwać nadal).
Jednakże na podstawie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przez okres równy urlopowi macierzyńskiemu, który przysługiwałby kobiecie, gdyby pracowała, ma ona prawo do zasiłku macierzyńskiego.
Urlop macierzyński
Pracownicy, która urodziła dziecko w czasie trwania umowy terminowej, przysługuje urlop macierzyński, tak jak pracownicy zatrudnionej na czas nieokreślony. Jednakże w analizowanej sytuacji umowa rozwiązuje się w terminie ustalonym i tym samym urlop macierzyński ulega skróceniu. Zasiłek macierzyński przysługuje jednak nadal przez okres urlopu macierzyńskiego, który przysługiwałby kobiecie, gdyby nie nastąpiło ustanie zatrudnienia.
Krótszy wychowawczy
Pracownicy zatrudnieni na podstawie umów terminowych na co najmniej sześć miesięcy (zarówno kobieta, jak i mężczyzna) mają prawo do urlopu wychowawczego, tak jak zatrudnieni na czas nieokreślony, z tą różnicą, że prawo do urlopu przysługuje im przez okres nie dłuższy niż do końca okresu, na jaki została zawarta umowa o pracę. Pracodawca może jednak udzielić urlopu na okres dłuższy niż czas trwania stosunku pracy. Wówczas uważa się, że strony zawarły nową umowę o pracę, ale tylko jeżeli istnieją podstawy do wniosku, że taki był zgodny zamiar pracodawcy i pracownika (por. uchwała SN z 21 listopada 1978 r., I PZP 28/78, OSNCP 1979/5/92).
Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze trzech lat i może być dzielony, ale najwyżej na cztery części. To pracownik, a nie pracodawca, decyduje o tym, ile wykorzysta urlopu, na ile części go podzieli i jak długo będzie trwać każda z części urlopu. Zatem w razie zawarcia kolejnej umowy o pracę pracownica (pracownik) będzie mogła dalej korzystać z urlopu wychowawczego. Z uwagi że będzie to nowa umowa, należy wystąpić z nowym wnioskiem o udzielenie urlopu wychowawczego.
PRZYKŁAD: BRAK PRAWA DO WYPOWIEDZENIA UMOWY
Pracodawca zatrudnił Annę P. na czas zastępstwa Anety K., nieobecnej w pracy z powodu korzystania z urlopu macierzyńskiego. Okazało się, że Anna P. jest w ciąży. Z uwagi na charakter umowy nie zostanie ona przedłużona do dnia porodu. Pracodawca nie może jednak jej wcześniej wypowiedzieć z powodu ochrony pracownicy w ciąży przed wypowiedzeniem.
PRZYKŁAD: ROZWIĄZANIE UMOWY W CZASIE URLOPU
W wyniku błędu kadrowej pracodawca udzielił pracownicy urlopu wychowawczego na okres dłuższy niż do końca czasu trwania umowy na czas określony. W takie sytuacji nie można przyjąć, że strony zawarły nową umowę. Umowa na czas określony rozwiąże się w czasie ustalonym przez strony przy jej zawarciu i do tego czasu pracownica będzie korzystać z urlopu wychowawczego.
Z ORZECZNICTWA SĄDU NAJWYŻSZEGO
- Termin upływu trzeciego miesiąca ciąży (art. 177 par. 3 k.p.) oblicza się w równej miary miesiącach księżycowych (28 dni) - wyrok z 5 grudnia 2002 r., I PK 33/02, OSNP 2004/12/204.
- Pracownica, która początkowo nie kwestionowała wypowiedzenia jej umowy o pracę, może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną, gdy po dokonaniu wypowiedzenia okazało się, że jest w ciąży lub gdy w okresie wypowiedzenia zaszła w ciążę - wyrok z 29 marca 2001 r., I PKN 330/00, OSNP 2003/1/11.
- Ochrona trwałości stosunku pracy ze względu na ciążę (art. 177 par. 1 k.p.), obejmuje także sytuację, gdy ciąża zakończyła się poronieniem przed upływem okresu wypowiedzenia. Ciężar udowodnienia ciąży spoczywa na pracownicy - wyrok z 16 grudnia 1999 r., I PKN 468/99, Pr. Pracy 2001/5/31.
EWA DRZEWIECKA
Podstawa prawna
- Art. 30 par. 1 pkt 4 i 5, art. 177, art. 186 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
- Art. 29, art. 30 ust. 4 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.).