Od treści oświadczenia o przyjęciu spadku zależy zakres odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe. Istnieją dwie możliwości: można przyjąć spadek wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Przedstawiamy na przykładach rozwiązania najczęściej spotykanych problemów związanych z dziedziczeniem.
Czy można odrzucić spadek
Wiem, że w skład spadku, który zapisał mi krewny w testamencie, wchodzą długi spadkowe. Czy mam możliwość odrzucenia takiego spadku?
Tak Choć spadkobierca nabywa spadek z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy, jednak nabycie to ma charakter prowizoryczny i tymczasowy. Spadkobierca może złożyć w terminie sześciu miesięcy od chwili dowiedzenia się o tytule swego powołania do spadku oświadczenie o odrzuceniu spadku lub o jego przyjęciu. Przy dziedziczeniu z ustawy początek biegu tego terminu zależy od informacji od śmierci spadkodawcy oraz świadomości, że spadkobiercę łączy ze spadkodawcą więź rodzinna, stanowiąca podstawę do dziedziczenia ustawowego. W przypadku dziedziczenia testamentowego termin liczy się od momentu dowiedzenia się o istnieniu testamentu, który przewiduje korzystną dla spadkobiercy treść. Oprócz terminu istotne jest również to, że oświadczenie w kwestii przyjęcia lub odrzucenia spadku może złożyć osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli taka, która ukończyła 18 lat lub przed ich ukończeniem zawarła związek małżeński, i nie została ubezwłasnowolniona. Oświadczenie można złożyć osobiście lub przez pełnomocnika przed sądem lub notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Za osobę, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych czynności te wykonują ich przedstawiciele, przy czym na przyjęcie spadku wprost lub na odrzucenie spadku w imieniu takiej osoby musi zgodę wyrazić sąd opiekuńczy.
Jeśli nastąpi odrzucenie spadku nie można zmienić zdania i odwołać swej decyzji. Oświadczenie o odrzuceniu spadku powoduje, że spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia i traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Więc jeśli córka odrzuci spadek dziedziczony na mocy ustawy, to przypadający jej udział przechodzi na jej dzieci.
Podstawa prawna
- Art. 925, 1012, 1020 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy przyjmując spadek, odpowiem za długi
Zastanawiam się nad przyjęciem spadku. Czy składając oświadczenie o przyjęciu muszę liczyć się z tym, że będę także odpowiadać za długi wchodzące w skład spadku bez ograniczeń?
Nie Przyjęcie spadku następuje dzięki złożeniu oświadczenia lub w wyniku upływu ustawowego terminu na złożenie takiego oświadczenia. Jednakże od treści oświadczenia o przyjęciu spadku zależy zakres odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe. Istnieją dwie możliwości: można przyjąć spadek wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku wprost oznacza, że spadkobierca będzie ponosił odpowiedzialność za długi spadkowe całym swoim majątkiem, zarówno spadkowym, jak i osobistym. Taki skutek nastąpi, gdy zostanie złożone oświadczenie o przyjęciu wprost lub gdy bezskutecznie upłynie termin na złożenie oświadczenia, co do przyjęcia lub odrzucenia spadku.
Spadkobierca może zamiast tego zdecydować się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Może ono nastąpić w wyniku oświadczenia spadkobiercy lub w wyniku upływu terminu ustawowego na złożenie takiego oświadczenia, gdy spadkobiercą jest np. osoba, która ma ograniczoną zdolność do czynności prawych lub co do której istnieje podstawa całkowitego ubezwłasnowolnienia. W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza odpowiedzialność za długi spadkowe zostaje ograniczona do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, czyli do wysokości aktywów spadkowych, dzięki czemu więc jest ograniczona kwotowo). Wartość stanu czynnego spadku wyznacza granicę odpowiedzialności spadkobiercy. Inwentarz jest sporządzany na wniosek lub z urzędu przez sąd. Ograniczenie odpowiedzialności przestaje jednak funkcjonować, gdy spadkobierca podstępnie (świadomie) nie poda do inwentarza przedmiotów należących do spadku lub poda nieistniejące długi.
Podstawa prawna
- Art. 1031 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy jest obowiązek złożenia oświadczenia
Mimo śmierci spadkodawcy jeszcze nie zdecydowałem, czy przyjąć spadek. Czy muszę zdecydować o przyjęciu spadku przekazanego mi w formie testamentu?
Nie Jednak należy pamiętać o tym, że spadkobierca, który w ustawowym terminie w ogóle nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku będzie traktowany, tak jakby przyjął spadek. W przypadku braku oświadczenia osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych będzie traktowana jak osoba przyjmująca spadek wprost (pełna odpowiedzialność za długi spadkowe), natomiast w przypadku osób prawnych lub osób, które mają ograniczoną zdolność do czynności prawych lub co do których istnieje podstawa całkowitego ubezwłasnowolnienia przyjmuje się, że nabywają one spadek z dobrodziejstwem inwentarza (ograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe).
Złożenie stosownego oświadczenia o przyjęciu spadku lub jego odrzuceniu znosi istniejący stan tymczasowości. Mimo że spadkobiercą jest się od chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), jednak do czasu złożenia odpowiedniego oświadczenia nie można zbyć spadku ani udziału w spadku, jak również nie można zbyć przedmiotów wchodzących w skład spadku.
Podstawa prawna
- Art. 1015 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy potrzebne jest potwierdzenie spadku
Odziedziczyłem na mocy ustawy majątek po moim zmarłym ojcu, czy mogę wystąpić do sądu o wydanie postanowienia w tej sprawie?
Tak Choć spadek nabywa się z mocy prawa z chwilą jego otwarcia, jednak czasem potrzebne jest potwierdzenie takiego stanu. Wówczas każdy, kto ma w tym interes może zwrócić się do sądu o wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Z wnioskiem takim może wystąpić spadkobierca, wykonawca testamentu, osoby uprawnione do zachowku, wierzyciele spadkobiercy. Mogą to być osoby, którym zależy na tym, aby wskazać, że nie są spadkobiercami i nie ponoszą odpowiedzialności za długi spadkowe. Stwierdzenie nabycia spadku następuje w postępowaniu nieprocesowym uregulowanym w art. 669-679 k.p.c. W jego toku sąd bada, kto jest spadkobiercą, na jakiej podstawie dziedziczy, czy spadkodawca zostawił testament i czy jest ważny. W postanowieniu stwierdzającym nabycie spadku sąd wskazuje, kto nabył spadek i w jakich częściach. Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy spadkobiercy złożyli już oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku ma charakter deklaratywny, a więc jedynie potwierdza fakt nabycia spadku, a samo nabycie następuje z mocy prawa.
Podstawa prawna
- Art. 1025 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz.93 z późn. zm.).
Czy sąd może podzielić spadek
Między spadkobiercami nie ma zgody co do tego, jak podzielić spadek, czy można się zwrócić w takim przypadku o pomoc do sądu?
Tak W razie sporu między spadkobiercami istnieje możliwość dokonania sądowego działu spadku. Sprawa taka może zostać wszczęta na wniosek uprawnionej osoby, jednak sąd nie jest związany proponowanym podziałem. Legitymację do wystąpienia z wnioskiem o dział spadku ma każdy współspadkobierca oraz nabywca udziału w spadku. Również wierzyciel spadkobiercy może wystąpić o to, gdy dokonał zajęcia praw spadkowych w drodze egzekucji. Wystąpić z wnioskiem o dział spadku można w każdym czasie. Celem postępowania jest ustalenie przysługujących spadkobiercom sched. Po dokonaniu ustalenia składu i wartości majątku spadkowego sąd dokonuje podziału fizycznego lub cywilnego, czyli sprzedaży przedmiotów spadkowych i podziału sumy między spadkobierców w stosunku do ich udziałów.
Podstawa prawna
- Art. 1051,1053, 1044 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy odrzucenie spadku może być bezskuteczne
Postanowiłem odrzucić spadek. Czy moi wierzyciele będą mogli dochodzić uznania mojej decyzji za bezskuteczną?
Tak Jeśli spadkobierca odrzuca spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, wobec których jest dłużnikiem powinien liczyć się z tym, że mogą oni żądać uznania takiego oświadczenia za bezskuteczne w stosunku do nich. Chodzi zwłaszcza o sytuację, gdy odrzucenie spadku powoduje, że do majątku potencjalnego spadkobiercy nie wejdą dobra, z których mógłby zaspokoić się wierzyciel. Jeśli wierzytelność istniała w chwili otwarcia spadku, wierzyciel może żądać, aby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika. Dzięki temu wierzyciel może kierować egzekucję wobec przedmiotów wchodzących do spadku, tak jakby spadek został przyjęty. Wierzyciel może wystąpić z takim żądaniem w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadki i jednocześnie nie później niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku. Po upływie tego terminu uprawnienie wierzyciela wygasa. Występując z takim powództwem wierzyciel wygra, gdy wykaże że: spadkobierca odrzucił spadek; odrzucenie nastąpiło z pokrzywdzeniem wierzyciela (spowodowało niewypłacalność spadkobiercy lub pogłębiło stan niewypłacalności już istniejący); jego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku (nie musi być ona w tym dniu wymagalna, ani potwierdzona tytułem egzekucyjnym).
Powództwo wierzyciel kieruje jednak przeciwko spadkobiercy, który zostaje powołany do spadku w wyniku odrzucenia spadku przez pierwotnie powołanego spadkobiercę, czyli wobec spadkobiercy wtórnie powołanego.
Podstawa prawna
- Art. 1024, art. 527-534 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Przygotowała EWA GRĄCZEWSKA-IVANOVA