Umowa może zostać zawarta w dowolnej formie. Gdyby jednak w skład majątku wchodziła nieruchomość, to wówczas pod rygorem nieważności musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Forma aktu notarialnego wymagana jest również wówczas, gdy w skład dzielonego majątku wchodzi prawo użytkowania wieczystego albo inne prawo, do przeniesienia którego wymagana jest ta forma.
Małżonkowie
mogą dobrowolne podzielić majątek wspólny
Natomiast w razie podziału majątku wspólnego, w skład którego wchodzi przedsiębiorstwo, byli małżonkowie albo małżonek i spadkobiercy drugiego mogą zawrzeć umowę na piśmie z podpisami poświadczonymi notarialnie. W dodatku rygor ten został zastrzeżony jedynie do celów dowodowych.
W formie aktu notarialnego albo w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi byli małżonkowie albo małżonek i spadkobierca drugiego w zasadzie mogą zawrzeć każdą umowę o podział majątku wspólnego, nawet taką, która tej formy nie wymaga. Umowa taka będzie ważna. Natomiast nie byłaby ważna umowa zawarta w sytuacji odwrotnej: gdyby dla jej ważności wymagany był akt notarialny, a strony zawarły ją na przykład w formie pisemnej.
Przy okazji podziału majątku byli małżonkowie albo małżonek i spadkobierca drugiego muszą jednocześnie rozliczyć się z tytułu roszczeń powstałych w czasie trwania wspólności ustawowej. Chodzi tutaj o wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Każda ze stron przy okazji tego podziału może domagać się zwrotu wydatków i nakładów, które poczyniła ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Przy rozliczeniach nie uwzględnia się jednak tych wydatków i nakładów, które zostały zużyte w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Wyjątek od tej zasady dotyczy jedynie wydatków i nakładów, które zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Rozliczeń i zwrotów z tego tytułu dokonuje się najczęściej przy podziale majątku byłych małżonków.
Zawierając umowę o podziale strony rozliczają też roszczenia powstałe w okresie między ustaniem wspólności a podziałem majątku wspólnego.
Umowę o podział przed notariuszem albo w formie pisemnej zawiera się wówczas, gdy strony są zgodne co do sposobu tego podziału, a projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, a także nie narusza w rażący sposób interesu uprawnionych. Natomiast projektowany sposób podziału nieruchomości na części powinien być zaznaczony na planie sporządzonym według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych.
Zdarza się jednak, że strony nie występują ze zgodnym wnioskiem co do sposobu podziału. Wtedy nie może zostać zawarta umowa między nimi, lecz dochodzi do sądowego podziału majątku wspólnego. Z wnioskiem o podział do sądu może wówczas wystąpić każde z byłych małżonków lub każdy ze spadkobierców byłego małżonka. Wnioskodawcą może też być nabywca udziału w majątku wspólnym, nabywca spadku albo udziału w spadku, w skład którego wchodzi udział małżonka w majątku wspólnym. Z kolei drugi małżonek zostaje wówczas uczestnikiem postępowania.
Ważne!
Gdy małżonkowie nie wystąpią zgodnie o podział majątku, spór między nimi rozstrzygnie sąd
MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ