Beneficjentami programów równowaga praca-rodzina są głównie kobiety, choć coraz częściej korzystają z tego również mężczyźni. Kobietom, które nie chcą zrezygnować z pracy z powodów ekonomicznych czy też ambicjonalnych, umożliwiają one spełnienie zawodowe bez ponoszenia znacznych kosztów osobistych. Mężczyznom natomiast pozwalają na włączenie się w proces wychowywania dzieci oraz przejęcie części obowiązków domowych.
Koszyk możliwości
Elastyczne formy zatrudnienia, wspólny etat, praca niepełnoetatowa dają możliwość dostrojenia pracy do aktualnej sytuacji życiowej wynikającej z etapu życia czy też losowych wydarzeń.
Taką samą funkcję pełnią również rozwiązania dotyczące miejsca pracy. Coraz częściej pracownikom umożliwia się pracę zdalną, czyli pracę w domu za pomocą Internetu lub też w centrach biznesowych. Rozwiązaniem, z którego chętnie korzystają pracownicy i pracodawcy, jest skompresowany tydzień pracy - praca przez dziewięć dni w dwa tygodnie czy też czterodniowy tydzień pracy. Wszelkie formy regulacji liczby godzin przeznaczonych na wykonywanie obowiązków zawodowych mają na celu umożliwienie pracownikom poświęcenia się sprawom rodzinnym. Nie jest to jednak jedyna motywacja ich wprowadzania. Często intencją tych rozwiązań jest usprawnienie procesów pracy czy też zwiększenie efektywności. Dostosowanie godzin pracy pracowników do potrzeb firmy w okresach wzmożonej aktywności bądź jej spadku jest optymalnym sposobem na pogodzenie potrzeb firmy z osobistymi potrzebami pracowników. Praca niepełnoetatowa czy też wspólny etat lub praca zdalna dają możliwość realizowania zawodowego młodym matkom. Bycie na bieżąco w problemach firmy, ciągłość zaangażowania w jej sprawy dają wymierną korzyść, ponieważ eliminują czas potrzebny na ponowne wdrożenie się do pracy kobiety po dłuższej jej nieobecności.
Opiekuńczy pracodawca
Wspieraniu równowagi między życiem zawodowym a osobistym służą również niektóre świadczenia pracownicze. Pracownicy, którzy są zadowoleni z tradycyjnych godzin pracy, potrzebują od organizacji całkiem innych rozwiązań ułatwiających im osiągnięcie najwyższej efektywności. Dużym problemem dla osób w okresie największej aktywności zawodowej jest opieka nad małymi dziećmi, szczególnie w sytuacji, kiedy borykamy się z brakiem miejsc w przedszkolach i żłobkach, a rodzicom coraz trudniej jest znaleźć opiekunkę na rynku. Naprzeciw takim potrzebom pracowników wychodzą pracodawcy, zakładając firmowe przedszkola, żłobki, punkty opieki nad dzieckiem. Te ostatnie służą rodzicom w sytuacjach awaryjnych, np. wówczas, gdy zachoruje opiekunka. Firmowe przedszkola, żłobki są rozwiązaniem niezwykle skutecznym, zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Czas dojazdu do pracy i z pracy jest dodatkowym czasem służącym utrzymywaniu dobrej relacji rodzica z dzieckiem. Możliwość natychmiastowego skontaktowania się z kadrą pedagogiczną daje poczucie bezpieczeństwa i kontroli nad tym, co się dzieje z dzieckiem. Ta perspektywa pozwala więc matce czy ojcu na skoncentrowanie się na obowiązkach zawodowych. Punkty opieki nad dzieckiem natomiast zwalniają pracowników od obaw związanych z nieprzewidzianymi sytuacjami. Możliwość skorzystania z opieki wykwalifikowanych opiekunek proponowanych przez firmę udaremnia tracenie energii pracownika na poszukiwanie rozwiązania nagłych sytuacji.
Wiek średni też nie jest wolny od dylematów, ponieważ często pojawia się problem otoczenia pielęgnacją niesamodzielnych członków rodziny, np. starzejących się rodziców. Firmy brytyjskie borykające się z niedoborem specjalistów coraz częściej uruchamiają pomoc dla pracowników, którzy muszą przez długi czas opiekować się krewnymi w podeszłym wieku lub chorymi. Badania angielskie wskazują, że z sześciu osób, które musiały zaopiekować się starszym członkiem rodziny, aż pięciu całkowicie lub przejściowo rezygnuje z pracy. Problem nie dotyczy jeszcze Polski, ale dane demograficzne wskazują, iż opieka nad starszymi krewnymi i współmałżonkami będzie coraz bardziej powszechnym zjawiskiem wśród pracowników i w naszym kraju. Firmy brytyjskie oferują swoim pracownikom takie rozwiązania, jak elastyczność organizacji pracy w sytuacjach kryzysowych, wsparcie ze strony menedżerów liniowych, dostęp do informacji na temat programów specjalistycznej pomocy.
Wakacje w mieście
Wielu pracujących rodziców staje przed problemem zapewnienia opieki dzieciom w okresie ferii, wakacji, przerw w pracy przedszkoli. Nie mogąc sobie pozwolić na długie urlopy, poszukują osób, które mogłyby w tych okresach nadzorować ich dzieci. W takich sytuacjach nieodzowna jest instytucja babci czy dziadka. Co jednak zrobić, kiedy dziadkowie są jeszcze czynni zawodowo i nie chcą lub nie mogą poświęcić swojego urlopu? Działy personalne firm organizują więc wypoczynek zimowy bądź letni dla dzieci swoich pracowników. Dla maluchów, które nie są na tyle samodzielne, aby móc wyjechać i przebywać bez opieki rodziców, przygotowują wypoczynek bez konieczności rozstawania się na długi okres. Tak zwane Ferie czy wakacje w mieście są doskonałą formą, która godzi potrzeby rodziców, pracodawców i maluchów. 8 godzin zabaw na świeżym powietrzu połączonych z udziałem w warsztatach twórczych, zwiedzaniem ciekawych miejsc czy uczestniczeniem w wydarzeniach kulturalnych dla maluchów zaspokaja wszelkie potrzeby rozwojowe, jak również potrzebę odpoczynku. Możliwość sprawowania bieżącej kontroli, codzienny kontakt z dziećmi stwarzają komfortowe warunki pracy w tym trudnym okresie dla pracujących rodziców.
Wyszkolona mama
Rola rodzica i rola pracownika wciąż rywalizują ze sobą. Często stawiają pracujących rodziców w sytuacji wyboru, wpływając w ten sposób na ich nastawienie do życia, do pracy. Ogólny stan niepokoju, poczucie niemożliwości wyjścia z sytuacji przeciążenia pełnieniem obydwóch ról niekorzystnie wpływa na efektywność pracownika. W trosce o jego wydajność pracodawcy proponują swoim podwładnym udział w warsztatach na temat godzenia obydwu ról. Nastawione są one na wyposażenie uczestników w narzędzia sprawnego zarządzania sobą w tych dwóch obszarach ich aktywności: w życiu osobistym i zawodowym. Warsztaty takie dają też możliwość uporządkowania priorytetów życiowych, co ułatwia dokonywanie wyborów i znajdowanie rozwiązań codziennych problemów. Na rynku dostępne są również szkolenia e-learningowe, które zdobytą wiedzę w szkoleniu interaktywnym pozwalają utrwalić i wdrożyć w praktyce.
Oprócz szkoleń w zakresie utrzymywania równowagi między życiem osobistym a zawodowym firmy proponują pracującym rodzicom podnoszenie swoich kompetencji wychowawczych, dostrzegając związek pomiędzy problemami wychowawczymi pracownika z dziećmi a jego poziomem zaangażowania w realizację obowiązków zawodowych. Coraz częściej pracujący rodzice korzystają ze sponsorowanych przez firmę weekendowych warsztatów umiejętności wychowawczych czy też z wyjazdów wakacyjnych, które oferują wypoczynek i udział w zajęciach psychoedukacyjnych dla rodziców podczas zorganizowanego czasu dla ich dzieci. Krótszą formą szkolenia są sesje lunchowe z psychologiem czy pedagogiem, na których pracownicy mogą poruszyć tematy związane z rodzicielstwem lub uzyskać informacje na temat specjalistycznej pomocy.
Szczególnie narażone na stres są samotne matki. Silnie przeżywają one konflikt pomiędzy pracą, często będącą ekonomicznym przymusem, a koniecznością borykania się w pojedynkę z trudami wychowania. Dla nich pracodawcy organizują pomoc w postaci szkolenia uwzględniającego specyficzną dla nich tematykę, taką jak: sytuacja prawna samotnej matki, psychologiczna sytuacja dziecka w rodzinie rozbitej. Stwarzają również samotnym matkom możliwość korzystania z doradztwa prawnego, rodzinnego, wychowawczego.
Uczestniczenie w szkoleniach podnoszących kompetencje zawodowe dla pracujących rodziców wiąże się często z nieobecnością w domu i z koniecznością zapewnienia dzieciom opieki. Nowym rozwiązaniem znoszącym stres wynikający z konfliktu potrzeb osobistych i zawodowych jest organizowanie wyjazdów szkoleniowych dla rodzica bez konieczności rozstawania się z dziećmi. Uczestniczą one bowiem w zajęciach rozwojowych pod opieką specjalistów, podczas gdy ich rodzice trenują profesjonalne umiejętności.
Rodzina na pikniku
Korzystanie z form wspierających równowagę między życiem zawodowym a osobistym nie jest jeszcze powszechne, chociaż wagę tego zjawiska dla funkcjonowania firmy i jej efektywności dostrzega wielu pracodawców.
Popularną formą świadczącą o docenianiu współistnienia sfery osobistej i zawodowej i jej wpływu na zaangażowanie pracownika w procesy pracy są organizowane przez firmy imprezy, w których uczestniczą rodziny pracowników. Spotkania weekendowe na wspólnej zabawie rodziców i dzieci, imprezy mikołajkowe, karnawałowe integrują pracowników z firmą bez stawiania ich przed wyborem, czy spędzić wolny czas z rodziną czy wziąć udział w kolejnym integrującym zjeździe kolegów z zespołu pracowniczego.
Zrównoważony pracownik i pracodawca
Firmy inwestujące w równowagę praca-rodzina uzyskują znaczne korzyści. Przede wszystkim inwestycje takie mają ścisły związek z wyższymi wskaźnikami zatrzymywania pracowników w firmie. Sondaże i studia przypadków wskazują na pozytywny związek pomiędzy równowagą tych dwóch sfer aktywności a zaangażowaniem pracowników.
Poza tym firmom, które realizują program równowagi, łatwiej uzyskać status chętnie wybieranego pracodawcy, ponieważ coraz częściej kandydaci do pracy jako kryterium wyboru miejsca pracy przyjmują możliwość pozazawodowego realizowania się.
Przeważającą część firm, które w Polsce wdrożyły już programy równowaga praca-rodzina, stanowią organizacje zagraniczne posiadające spółkę-matkę w krajach wysoko rozwiniętych. Programy takie są często przekopiowywane od organizacji matki, co często skutkuje niedopasowaniem ich do potrzeb pracujących w Polsce ludzi. Wdrażając program równowaga praca-rodzina, warto poprzedzić swoje działania wnikliwą analizą potrzeb swoich pracowników. Programy równowaga praca-rodzina nie są standardowe i wymagają indywidualnego/firmowego podejścia.
Lista składników wchodzących w taki program nie jest zamknięta i często znane i sprawdzone rozwiązania są w dalszym ciągu rozwijane i dopasowywane do potrzeb konkretnego zakładu.
Na rynku istnieją firmy, które specjalizują się w tworzeniu i wdrażaniu programów praca-rodzina i często warto rozważyć skorzystanie z ich doświadczeń, aby sprawniej i szybciej uzyskać efekty. Na wdrożenie programów równowaga praca-rodzina można starać się o dofinansowanie z unijnych funduszy - warto przyjrzeć się pierwszemu priorytetowi z programu operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007-2013. Informacje na ten temat dostępne są na stronach internetowych instytucji wdrażającej, czyli w tym przypadku Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.
Agnieszka Dziewulska
dyrektor ds. personalnych Hewlett-Packard Polska
W naszej firmie od dłuższego czasu realizujemy programy zapewniające równowagę między życiem rodzinnym a pracą zawodową. Korzystamy z wielu dostępnych narzędzi, aby nasi pracownicy czuli, że firma się nimi opiekuje. Od kilku lat w polskim oddziale korporacji funkcjonuje program dla młodych rodziców - Maternity Leave Policy. Dzięki niemu pracownice z co najmniej rocznym stażem pracy otrzymują po urlopie macierzyńskim dodatkowe osiem tygodni płatnego w 80 proc. urlopu. Potem mogą wracać do pracy stopniowo, na część etatu. Jeśli pozwala im na to zakres obowiązków, mogą też pracować w domu (firma płaci za stałe łącze oraz zapewnia laptopa). Z tych przywilejów coraz chętniej korzystają też młodzi tatusiowie.
Dzięki temu kobiety nie boją się informować nas o spodziewanym dziecku, ponieważ wiedzą, że na ich miejsce zostanie przyjęty pracownik tymczasowy, a one mogą wrócić do pracy nawet po dłuższej przerwie. Ważne jest zaufanie i komunikacja, ważny jest też fakt, że chcą do nas wrócić. Elastycznie podchodzimy również do organizacji czasu pracy. Większość naszych pracowników, po uzgodnieniu ze swoim menedżerem, może swoją pracę wykonywać zdalnie i nie ma obowiązku ciągłej obecności w biurze. Naszym klientom oferujemy rozwiązania mobilne, sami też z nich korzystamy. Pracownicy mogą wybierać z dużej gamy szkoleń webowych z różnych zakresów, również tych z zakresu równowagi między życiem rodzinnym a pracą zawodową.
Pamiętamy również o wspólnym świętowaniu. Do naszych pracowników przychodzi Mikołaj, a w okolicach Dnia Dziecka organizujemy piknik rodzinny.
Bardzo starannie dobieramy ludzi do naszych zespołów, więc zależy nam, żeby pracowali z nami jak najdłużej.
Anna Tkaczyk
HR Manager, Oriflame Poland
Intensywny tryb życia powoduje, że osoby aktywne zawodowo mają dla siebie i dla swojej rodziny coraz mniej czasu. Firma Oriflame Poland, wychodząc naprzeciw potrzebom pracowników, jako nieliczna w Polsce wprowadziła program work-family balance. W jego ramach kładziemy duży nacisk na stałe godziny pracy, tzn. szczególnie unikanie nadliczbowego przebywania w pracy. Kultura organizacyjna firmy jest pochodzenia szwedzkiego. Sprzyja to większej wydajności, ale w ramach ustalonego wcześniej czasu pracy. Tym samym nie pozwalamy pracownikom zostawać zbyt długo w firmie. Dodatkowo w ramach programu nasi pracownicy mają możliwość pracy w domu, gdy zaistnieje potrzeba pozostania np. z chorym dzieckiem czy też gorszego samopoczucia.
Gabriela Sawicka-Kalinowska
Autorka jest socjoterapeutą, partnerem w firmie Femmeritum; zajmuje się programami równowagi między pracą zawodową a rodziną.
Kontakt:
femmeritum@femmeritum.pl