Poza ogólną odpowiedzialnością za wyrządzone szkody pracownik może odpowiadać również materialnie za szkody wyrządzone w mieniu, które pracodawca powierzył mu do zwrotu lub wyliczenia się.
Niezbędny do dochodzenia tej odpowiedzialności jest pisemny dokument potwierdzający powierzenie pracownikowi mienia oraz przyjęcie przez pracownika odpowiedzialności za powierzone mienie. Dokument ten ma najczęściej postać oświadczenia.
Co do zasady pracownik odpowiada materialnie w pełnej wysokości za niedobory i ubytki w powierzonych mu składnikach majątku w postaci:
• pieniędzy, papierów wartościowych i kosztowności,
• narzędzi, maszyn lub podobnych przedmiotów,
• środków ochrony osobistej i odzieży roboczej,
• środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych (surowców, materiałów, towarów, półfabrykatów itp.).
Odpowiedzialność pracownika za szkodę w powierzonym mu mieniu nie musi być uzależniona od jego winy. Jest to odpowiedzialność kwalifikowana, wystarczy zatem, że szkoda powstanie w prawidłowo powierzonym i zabezpieczonym przez pracodawcę mieniu. Pracownik może zwolnić się od tej odpowiedzialności jedynie wówczas, gdy wykaże, że szkoda powstała z przyczyn, na które nie miał on wpływu – a zwłaszcza w związku z niezapewnieniem przez pracodawcę warunków gwarantujących zabezpieczenie powierzonych mu składników majątku.
Oświadczenie o przyjęciu odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie musi mieć formę pisemną. Należy w nim przede wszystkim wskazać sposób i podstawę przejęcia przez pracownika określonych składników majątku, zakres odpowiedzialności pracownika, zasady zwrotu niedoborów, a także przyjęcie przez pracownika zastanych warunków pracy i zabezpieczeń.
Zapisy dotyczące prawidłowego powierzenia składników majątku oraz poziomu zabezpieczeń są o tyle istotne, że w razie powstania szkody nie z winy pracownika to właśnie pracownik, a nie pracodawca, musi udowodnić, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych.
Na s. 52 przedstawiamy przykładowy wzór pojedynczego oświadczenia o przyjęciu odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Na koniec należy wspomnieć, że jeżeli odpowiedzialność materialna za dane składniki majątkowe będzie spoczywać na więcej niż jednej osobie, wymaganym dokumentem jest umowa o współodpowiedzialności materialnej zawarta przez pracowników z pracodawcą.
W umowie tej powinni być wymienieni wszyscy pracownicy odpowiedzialni materialnie za powierzone mienie, wraz z określeniem, w jakiej części konkretny pracownik odpowiada za powstałe szkody. Najczęściej zakres odpowiedzialności jest wyrażany procentowo. Zasady odpowiedzialności i warunki jej przyjęcia są analogiczne jak w przypadku omawianego oświadczenia. Umowa jest z reguły dokumentem bardziej rozbudowanym i zawiera dodatkowo zasady kontrolowania przez pracodawcę powierzonych składników oraz zasady zmian personalnych w zespole osób odpowiedzialnych.
Piotr Tefler
ekspert w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem