Pracodawcy, którzy zatrudniają powyżej 20 pracowników, są zobowiązani do ustalania prawa do zasiłków chorobowych i innych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego oraz ich wypłacania. Składki na te świadczenia opłacane są ze środków własnych pracowników. Do kontrolowania stanu zdrowia pracowników w zakresie zasadności orzeczenia o niezdolności do pracy jest ZUS. Z uwagi na to lekarze orzecznicy ZUS, również na wniosek pracodawcy, mogą kontrolować stan zdrowia pracownika, który przebywa na zwolnieniu lekarskim.
Zdarza się, że pracownikowi szczególnie zależy na dniach wolnych, a pracodawca nie wyraża zgody na udzielenie mu w tym terminie urlopu wypoczynkowego. Jeżeli w takich okolicznościach dostarczy pracodawcy zwolnienie lekarskie, może powstać wątpliwość, czy rzeczywiście jego nieobecność jest spowodowana chorobą. Taka sytuacja uzasadnia zwrócenie się pracodawcy do ZUS o zbadanie stanu zdrowia pracownika. Wniosek ten nie powoduje wstrzymania wypłaty świadczenia pracownika, może być jednak podstawą do przeprowadzenia badania przez lekarza orzecznika ZUS.
O przeprowadzenie kontroli w sprawie prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich pracodawca może zwrócić się do ZUS zarówno w okresie wypłaty zasiłku chorobowego, jak również w trakcie pobierania przez pracownika wynagrodzenia za czas choroby, mimo że świadczenie to finansowane jest ze środków pracodawcy.
WAŻNE!
Wniosek o zbadanie stanu zdrowia może być podyktowany częstymi i według pracodawcy nieuzasadnionymi zwolnieniami od pracy.
ZUS wysyła pracownikowi zawiadomienie o terminie badania, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Lekarz orzecznik w celu prawidłowego przeprowadzenia kontroli może:
• przeprowadzić badanie stanu zdrowia pracownika w miejscu przez siebie wyznaczonym, np. w oddziale ZUS lub miejscu pobytu pracownika, jeżeli stan zdrowia nie pozwala mu dotrzeć na badanie,
• skierować pracownika na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta ZUS,
• zażądać od lekarza, który wystawił zaświadczenie lekarskie, udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej pracownika, stanowiącej podstawę do wydania zaświadczenia lekarskiego oraz do udzielenia informacji i wyjaśnień na temat stanu zdrowia pracownika,
• zlecić wykonanie dodatkowych badań pomocniczych w wyznaczonym terminie,
• zażądać dostarczenia posiadanych wyników badań pomocniczych, które posiada pracownik.
Wynik kontroli
ZUS informuje pracodawcę o wynikach postępowania. Jeżeli lekarz orzecznik ZUS uzna, że pracownik odzyskał zdolność do pracy, wystawia mu zaświadczenie ZUS ZLA/K.
WAŻNE!
Zaświadczenie ZUS ZLA/K jest traktowane jak orzeczenie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku wydane przez lekarza uprawnionego z zakresu medycyny pracy.
Informację o odzyskaniu zdolności do pracy wcześniej, niż wynika to z zaświadczenia lekarskiego, ZUS przesyła również lekarzowi, który wystawił zwolnienie lekarskie będące przedmiotem kontroli.
Na podstawie informacji ZUS wydanej po zbadaniu stanu zdrowia pracownika pracodawca może nadal wypłacać bądź wstrzymać wypłatę wynagrodzenia chorobowego. Jeżeli badanie pracownika zostało przeprowadzone na wniosek pracodawcy i przypada na okres pobierania przez pracownika wynagrodzenia za czas choroby, ZUS informuje pracodawcę o wyniku takiego badania. Nie ma natomiast takiego obowiązku, jeżeli badanie zostało przeprowadzone z inicjatywy ZUS, a lekarz orzecznik uznał, że pracownik jest cały czas niezdolny do pracy i to niezależnie od tego, kto wypłaca świadczenie pracownikowi.
Informowanie pracodawcy
Inaczej jest, jeżeli z wnioskiem o zbadanie stanu zdrowia wystąpił pracodawca albo w wyniku badania lekarz orzecznik uznał, że pracownik odzyskał zdolność do pracy. Gdy lekarz uzna, że pracownik jest nadal niezdolny do pracy, ZUS przekazuje tę informację pracodawcy. Gdy pracownik otrzyma druk ZUS ZLA/K, jest zobowiązany go dostarczyć pracodawcy niezwłocznie po badaniu kontrolnym. Na podstawie orzeczenia ZUS wydaje wówczas decyzję w sprawie odmowy wypłaty zasiłku chorobowego, której kopię przesyła pracodawcy.
Decyzja o odmowie prawa do zasiłku chorobowego jest wydawana również wtedy, gdy pracownik nie stawi się na badanie albo nie dostarczy w terminie określonych wyników badań. Zwolnienie lekarskie straci wówczas ważność od dnia następującego po tym terminie.
WAŻNE!
Jeżeli pracownik został prawidłowo powiadomiony o terminie badania, a mimo to nie stawił się na badanie ani nie usprawiedliwił swojej nieobecności, uważa się, że uniemożliwił przeprowadzenie badania.
Kopię decyzji ZUS przesyła pracodawcy, który na tej podstawie wstrzymuje wypłatę świadczenia pracownika.
Ponowne badanie
Decyzja ZUS dotyczy konkretnego zwolnienie lekarskiego, za które pracownik utracił prawo do zasiłku chorobowego. Jeżeli pracownik uda się następnego dnia do lekarza leczącego, który uzna, że w dalszym ciągu jest chory i wystawi mu zwolnienie, decyzja stanie się bezprzedmiotowa. Od tego dnia pracownik na nowo nabędzie prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W takiej sytuacji ZUS z urzędu lub na wniosek pracodawcy może ponownie zbadać stan zdrowia pracownika w okresie obejmującym kolejne zwolnienie lekarskie. Jeżeli lekarz orzecznik ZUS uzna, że pracownik odzyskał zdolność do pracy, wystawi zaświadczenie ZUS ZLA/K, równocześnie informując go o tym, że dokument ten jest równoznaczny z orzeczeniem o odzyskaniu zdolności do pracy od dnia wskazanego w zaświadczeniu. Pracodawca jest zobowiązany dopuścić do pracy pracownika, który przedstawił takie zwolnienie. Nie trzeba go już kierować na badanie kontrolne.
• art. 59, art. 63 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU nr 60, poz. 636 ze zm.),
• art. 83 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU nr 137, poz. 887 ze zm.).
Edyta Pisarczyk
prawnik, specjalista w zakresie prawa pracy