Emerytura pracownicza
Rencista całkowicie niezdolny do pracy, urodzony przed 1 stycznia 1949 r., który nie ukończył powszechnego wieku emerytalnego (60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn), nabędzie prawo do emerytury wcześniejszej pracowniczej, jeśli spełni łącznie następujące warunki:
- kobieta - osiągnie wiek 55 lat i udowodni co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych,
- mężczyzna - ukończy 60 lat i udokumentuje co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy.
Natomiast rencista urodzony po 31 grudnia 1948 r., oprócz wyżej wymienionych warunków dodatkowo jeszcze:
- nie może być członkiem otwartego funduszu emerytalnego albo musi złożyć wniosek o przekazanie zgromadzonych składek w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na konto budżetu państwa (wniosek ten składa się wraz z wnioskiem o emeryturę),
- wymienione wyżej warunki co do wieku, stażu emerytalnego, całkowitej niezdolności do pracy musi spełnić nie później niż do 31 grudnia 2008 r.
PRZYKŁAD:
BRAK UBEZPIECZENIA PRACOWNICZEGO
56-letnia Joanna K. od trzech lat ma prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W październiku 2007 r. złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Posiada 18 lat okresów składkowych i nieskładkowych z tytułu ubezpieczenia pracowniczego i trzy lata ubezpieczenia z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, które przypadało na ostatnie trzy lata przed przyznaniem renty. W okresie pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy Joanna K. nie pracowała. Mimo że spełnia warunki dotyczące wieku, stażu emerytalnego, jest całkowicie niezdolna do pracy i nie przystąpiła do OFE, ZUS odmówi jej przyznania emerytury. Nie spełnia ona bowiem warunku pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym. Ostatnim tytułem ubezpieczenia jest ubezpieczenie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
Ponadto zarówno osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., jak i urodzone po 31 grudnia 1948 r., aby uzyskać wcześniejszą emeryturę pracowniczą muszą spełnić warunek pozostawania ostatnio, przed złożeniem wniosku o emeryturę w ubezpieczeniu pracowniczym.
PRZYKŁAD:
PRACA PRZED PRZEJŚCIEM NA RENTĘ
Krystyna J. od 17 sierpnia 2004 r. ma orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy i przyznaną rentę z tytułu niezdolności do pracy. Od tamtej pory nie podjęła żadnego zatrudnienia. Przed dniem przyznania prawa do renty pani Krystyna przez siedem lat była zatrudniona w ramach stosunku pracy. 12 września 2007 r. ukończyła 55 lat i złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę dla pracowników. Do wniosku dołączyła dokumenty potwierdzające 21 lat i 7 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych oraz informację, że nie przystąpiła do OFE. ZUS przyzna ubezpieczonej wcześniejszą emeryturę, gdyż spełnia wszystkie wymagane warunki: ukończyła 55 lat, udokumentowała wymagany przy całkowitej niezdolności do pracy 20-letni okres ubezpieczenia, nie przystąpiła do OFE, a ostatnim tytułem ubezpieczenia było ubezpieczenie pracownicze.
Od rencisty, który ma cały okres wymagany do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej, nie wymaga się spełnienia warunku pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym.
PRZYKŁAD:
25 LAT W STOSUNKU PRACY
Kazimierz L. od siedmiu lat pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy. W listopadzie 2006 r. stał się całkowicie niezdolny do pracy. We wrześniu 2007 r. złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą w związku z tym, że 1 października 2007 r. ukończył 60 lat. Pan Kazimierz przez 26 lat pracował w ramach stosunku pracy. W okresie pobierania renty podejmował prace w ramach umowy zlecenia (w latach 2000-2005). Ubezpieczenie z tytułu tych umów nie stanowi w jego przypadku przeszkody do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej, ponieważ przez co najmniej 25-letni okres wymagany do przyznawania emerytury wcześniejszej pozostawał w ubezpieczeniu pracowniczym.
Emerytura po rencie wypadkowej
Prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym przysługuje również osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., którzy w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem przy wykonywaniu działalności gospodarczej, działalności twórczej lub artystycznej, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo przy wykonywaniu przez osoby duchowne i zakonne czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi, a także zaistniałym przed 1 stycznia 2003 r. wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy albo wskutek choroby zawodowej.
Warunkiem przyznania tej emerytury jest: w przypadku kobiet - osiągnięcie 55 lat i udokumentowanie 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a w przypadku mężczyzn - ukończenie 60 lat i posiadanie co najmniej 25 lat tych okresów.
PRZYKŁAD:
PO RENCIE Z TYTUŁU CHOROBY ZAWODOWEJ
Władysław K. ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, od kwietnia 1998 r. W sierpniu 2007 r. ukończył 60 lat i złożył wniosek o emeryturę, nie pracuje. Pan Władysław posiada ponad 28-letni okres ubezpieczenia. Spełnia zatem warunki do przyznania wcześniejszej emerytury.
Prawo do tej emerytury nie przysługuje urodzonym po 31 grudnia 1948 r.
ZUS będzie wypłacał emeryturę w zbiegu z rentą z tytułu choroby zawodowej, tj jedno świadczenie w pełnej wysokości, a drugie w połowie, pod warunkiem jednak, że osoba je otrzymująca nie będzie osiągała żadnego przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.
Ważne!
Wniosek o emeryturę składa sam zainteresowany albo w jego imieniu upoważniony pełnomocnik. Za pracujących rencistów robi to ich pracodawca (płatnik składek). Obowiązku takiego nie mają jednak pracodawcy niewypłacający zasiłków chorobowych, zleceniodawcy, płatnicy składek zobowiązani do opłacania składek za siebie i osoby współpracujące
Uprawnienia byłych wojskowych
Na wcześniejszą emeryturę mogą przejść także osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. uprawnione do renty inwalidy wojennego lub renty inwalidy wojskowego.
Możliwość przejścia na emeryturę wcześniejszą przysługuje o pięć lat wcześniej, jeżeli rencista - kobieta udokumentuje co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a w przypadku mężczyzny - 25 lat tych okresów.
PRZYKŁAD:
EMERYTURA PO RENCIE WOJSKOWEJ
Waldemar L. urodzony 15 lipca 1948 r. pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową. Niezdolność do pracy powstała na skutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej w rozumieniu przepisów o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową. Po przyznaniu renty pan Waldemar pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy. Posiada 27 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS został uznany za częściowo niezdolnego do pracy w związku ze służbą wojskową. Zatem w dniu ukończenia 60 roku życia spełni wszystkie wymagane warunki do przyznania emerytury wcześniejszej.
Inwalida wojenny lub wojskowy, który jest całkowicie niezdolny do pracy w związku z działaniami wojennymi bądź też w związku ze służbą wojskową lub bez związku z tą służbą, może przejść na emeryturę w wieku o dziesięć lat niższym niż powszechny wiek emerytalny, jeżeli posiada wymieniony wyżej okres składkowy i nieskładkowy.
Wniosek o emeryturę
Wniosek o emeryturę składa sam zainteresowany albo w jego imieniu upoważniony pełnomocnik. Za pracujących rencistów robi to ich pracodawca (płatnik składek). Obowiązku takiego nie mają jednak pracodawcy niewypłacający zasiłków chorobowych, zleceniodawcy, płatnicy składek zobowiązani do opłacania składek za siebie i osoby współpracujące.
Wniosek o emeryturę składa się na formularzu „Wniosek o emeryturę - rentę z tytułu niezdolności do pracy” druk ZUS Rp-1. Do wniosku tego należy dołączyć kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6). Ponadto rencista powinien dołączyć dodatkowe dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe, te, które nie zostały dotychczas złożone.
Skompletowany wniosek wraz z załącznikami składa się - osobiście lub za pośrednictwem poczty - w jednostce organizacyjnej ZUS, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania rencisty.
Emerytura z urzędu
Osobom, pobierającym rentę z tytułu niezdolności do pracy, które osiągnęły wiek emerytalny wynoszący 60 lat - w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn ZUS przyznaje emeryturę z urzędu, jeżeli podlegały ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Oznacza to, że emeryturę z urzędu ZUS przyznaje osobie urodzonej przed 1 stycznia 1949 r., niezależnie od tego, czy ma wymagany do przyznania emerytury staż emerytalny, czy też nie. Wymagane jest jedynie, aby osoba ta miała jakikolwiek okres ubezpieczenia.
PRZYKŁAD:
JAKIKOLWIEK STAŻ UBEZPIECZENIOWY
Maria P. ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od kwietnia 2003 r. W grudniu 2007 r. ukończy 60 lat. Pani Maria ma udokumentowany tylko sześcioletni okres składkowy i trzyletni okres niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem. Posiada zatem ośmioletni okres składkowy i nieskładkowy. Mimo posiadania tak krótkiego okresu emerytalnego, ZUS przyzna emeryturę z urzędu od dnia ukończenia przez nią 60 lat.
Emerytura z urzędu nie jest przyznawana osobie, która ma już ustalone prawo do emerytury i pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy jako świadczenie wybrane. Natomiast osoba, która ma wstrzymaną wypłatę renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z osiąganiem przychodów czy też w związku z zawieszeniem prawa do renty na wniosek rencisty, będzie miała przyznaną przez ZUS emeryturę z urzędu od dnia, od którego podjęto by jej wypłatę w związku z odpowiednim wnioskiem zgłoszonym przez zainteresowanego w tej sprawie.
Nie podlega zawieszeniu emerytura przyznana z urzędu osobie, która kontynuuje zatrudnienie u pracodawcy bez rozwiązania stosunku pracy. Osoba, której ZUS przyznał emeryturę z urzędu, może zarobkować bez żadnego ograniczenia, bowiem ukończyła wiek 60 lat kobieta i 65 lat mężczyzna.
ZUS przesyła zawiadomienie
Na dwa miesiące przed osiągnięciem wieku 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę, ZUS wysyła do rencistów, którym wstrzyma wypłatę renty z tytułu niezdolności do pracy i przyzna emeryturę z urzędu, powiadomienie, w którym informuje, że:
- z dniem ukończenia powszechnego wieku emerytalnego zostanie im przyznana emerytura z urzędu, co oznacza utratę prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy,
- emeryci, którzy osiągną powszechny wiek emerytalny mogą zarobkować bez ograniczenia.
W przypadku emerytury przyznawanej przez ZUS z urzędu nie składa się wniosku o emeryturę. Można natomiast wystąpić z wnioskiem o ponowne obliczenie wysokości emerytury z urzędu. Wskazane jest zatem dokładne zapoznanie się z treścią informacji i pouczenia znajdujących się w otrzymanej decyzji.
Agata Rogulska
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
Art. 29, art. 46 w zw. z art. 29, art. 31, art. 27a, art. 24a, art. 125 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.).