Potrzeby usprawiedliwione to takie, których zaspokojenie pozwala uprawnionemu żyć w warunkach odpowiadających jego wiekowi, stanowi zdrowia, wykształceniu itp. Katalog potrzeb jest więc otwarty i nie można narzucić mu żadnych ram. Różne będą bowiem usprawiedliwione potrzeby osoby chorej, a inne zdrowej. Część potrzeb jest również ściśle uzależniona od wieku uprawnionego do alimentacji.
Zakres uzasadnionych potrzeb uprawnionego w orzecznictwie Sądu Najwyższego powiązany jest również ze stopniem pokrewieństwa pomiędzy zobowiązanym a uprawnionym do alimentacji. Do pierwszej grupy zalicza się małżonków oraz rodziców względem dzieci. W tym wypadku przyjmuje się zakres usprawiedliwionych potrzeb wyznacza tzw. równa stopa życiowa. Zakres równej stopy życiowej najpełniej opisał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 czerwca 1971 r. (II CR 165/71):
„Przy ustaleniu wysokości renty dla małoletniego dziecka nie można pomijać ogólnej sytuacji rodziny, liczby jej członków i powszechnie w zasadzie przyjmowanej w Polsce zasady równej stopy życiowej wszystkich członków rodziny, co oczywiście nie oznacza tego, że do pełnego zaspokojenia wszystkich normalnych potrzeb każdego poszczególnego członka rodziny niezbędna jest taka suma pieniędzy (wiek, stan zdrowia itp.). W normalnie funkcjonującej rodzinie, w której oboje małżonkowie pracują do zaspokojenia jej potrzeb (art. 27 k.r.i o.) przyczyniają się oboje małżonkowie. Z tego względu przy obliczaniu wysokości renty na rzecz małoletniego dziecka należy uwzględnić również obowiązek pozostałego rodzica do alimentowania wspólnego dziecka, a to stosownie do okoliczności danej sprawy zarówno w gotówce, jak i w formie starań o utrzymanie i wychowanie”.
Zobacz: Zadłużenie alimentacyjne w Polsce
Druga grupa stanowi dalszych krewnych zobowiązanych do wzajemnej alimentacji (np. obowiązek alimentacyjny pomiędzy rodzeństwem). Tutaj wyznacznikiem zakresu alimentacji jest stopa niedostatku.
Pojęcia niedostatku nie można ograniczać do wypadków, gdy uprawniony do alimentacji nie ma żadnych środków utrzymania, lecz przez to pojęcie należy rozumieć i taką sytuację materialną, w której osoby uprawnione nie mogą w pełni zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb w zakresie utrzymania i wychowania.
Przechodząc do wyjaśnienia drugiego czynniku – możliwości finansowych i majątkowych zobowiązanego należy wskazać, że obciążenie danej osoby obowiązkiem dostarczania środków utrzymania zależy od tego, czy ma ona możliwości zarobkowe i majątkowe, aby obowiązkowi takiemu sprostać. Jeżeli takowych możliwości nie ma, wówczas obowiązek alimentacyjny nie powstanie, a powstały wcześniej, wygaśnie. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego wyznaczają górny pułap świadczeń alimentacyjnych, nawet gdyby nie zaspokajały one w pełni usprawiedliwionych potrzeb wierzyciela (orzeczenie SN z dnia 20 sierpnia 1972 r., IIICRN 470/71).
Przepis nie pozwala na wyznaczenie zakresu obowiązku alimentacyjnego wyłącznie na podstawie kwoty aktualnie osiąganych zarobków, lecz nakazuje czynić to, uwzględniając możliwości zarobkowe dłużnika, czyli kwoty, jakie zarabiałby, gdyby owe możliwości wykorzystywał w pełni. Istotne jest bowiem, że przy ocenie, czy dana osoba może zostać obciążona obowiązkiem alimentacyjnym, bierze się pod uwagę nie tyle jej aktualną sytuację majątkową i zarobkową, lecz właśnie to, jakie ma ona w tej mierze możliwości (orzeczenie SN z dnia 9 stycznia 1959 r., III CR 212/58, OSN 1960, nr 2, poz. 48). Są one determinowane wiekiem zobowiązanego, jego stanem zdrowia, przygotowaniem zawodowym, wykształceniem, ale także możliwością zdobycia pracy w regionie, w którym mieszka, i wieloma innymi czynnikami.