Charakter prawny szalbierstwa
Przedmiotem ochrony przepisu art. 121 Kodeksu wykroczeń jest ochrona należności, które przysługują z tytułu prowadzenia określonej działalności lub świadczenia określonych usług. Penalizowane jest zatem zachowanie polegające na próbie skorzystania z danej usługi bez uiszczenia stosownej opłaty.
Wykroczenie szalbierstwa można popełnić tylko umyślnie z zamiarem bezpośrednim. Może je popełnić każda osoba fizyczna ( jest to tzw. wykroczenie powszechne).
Zobacz portal: Prawnik.pl
Jakie zachowania są zabronione
Należy wskazać, iż ustawodawca rozróżnia dwa rodzaje szalbierstwa:
- wyłudzenia przejazdu koleją lub innym środkiem lokomocji przez osobę, na którą już dwukrotnie uprzednio była nakładana kara pieniężna za ten czyn (tj. sytuacja w której jest to trzecie „przewinienie” jazdy koleją lub innym środkiem lokomocji bez biletu lub bez ważnego biletu),
- wyłudzenia obejmującego każdorazowo jedno ze wskazanych zachowań:
- wyłudzenie pożywienia lub napoju w zakładzie żywienia zbiorowego
- wyłudzenie przejazdu środkiem lokomocji należącym do przedsiębiorstwa niedysponującego karami pieniężnymi określonymi w taryfie
- wyłudzenie wstępu na imprezę artystyczną, rozrywkową lub sportową
- wyłudzenie działanie automatu lub innego podobnego świadczenia (o którym sprawca wie, że jest płatne).
Należy nadmienić, iż już literalne określenie wskazanych zachowań dość precyzyjnie zakreśla zakres czynów zabronionych. Wyjątkiem jest zwrot użyty przez ustawodawcę, który penalizuje zachowanie polegające na wyłudzaniu innego świadczenia, o którym sprawca wie, że jest płatne.
Wydaje się, że pod wskazanym pojęciem mieści się takie zachowanie, gdzie dana usługa jest wykonywana przy pomocy maszyny (urządzenia elektronicznego).
Przykładowo w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznano, iż innym podobnym świadczeniem, o którym mowa w art. 121 § 2 Kodeksu wykroczeń jest także płatna usługa, polegająca na podłączeniu odbiornika telewizyjnego do systemu zbiorowego odbioru (sieci kablowej) i na udostępnieniu programów (postanowienie SN z dnia 29 kwietnia 2004 r. I KZP 22/04, OSNwSK 2004/1/1691 a także, iż zachowaniem tym może być brak zapłaty za usługę strzyżenia w zakładzie fryzjerskim (tak uzasadnienie uchwały SN z 24 stycznia 1973 r., VI KZP 69/72, OSNKW 1973, nr 4, poz. 42).
W opisywanym pojęciu będzie mieściła się sytuacja, w której kierowca nie uiści celowo opłaty za parkowanie w strefie płatnego postoju.
Z kolei w zakresie opisywanego pojęcia „innego świadczenia” nie mieści się zachowanie polegające na wyłudzeniu mieszkania w hotelu bez zamiaru uiszczenia należności" (uchwała SN z 23 listopada 1972 r., VI KZP 49/72, OSNKW 1973, nr 2-3, poz. 27) oraz brak uiszczenia zapłaty za umowę o dzieło ( tak uchwała SN z 24 stycznia 1973 r., VI KZP 69/72, OSNKW 1973, nr 4, poz. 42).
Zobacz również serwis: Wykroczenia
Co grozi za szalbierstwo
Zgodnie z treścią art. 121§1 Kodeksu wykroczeń za wszystkie wskazane formy szalbierstwa sprawcy grozi kara aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
Dodatkowo należy wskazać, iż na mocy art. 121§3 Kodeksu wykroczeń za wszystkie formy szalbierstwa (z wyjątkiem zachowania określonego w art. 121§1 Kodeksu wykroczeń – wyłudzenie przejazdu koleją lub innym środkiem lokomocji) sąd może orzec obowiązek zapłaty równowartości wyłudzonego mienia.
Brak możliwości nałożenia wskazanego obowiązku na sprawcę czynu z art. 121§ 1 Kodeksu wykroczeń wynika naturalnie z faktu, iż na tego sprawcę nakładana jest już kara finansowa (stosowna do regulaminu przewoźnika, czyli np. jest to mandat w razie jazdy tramwajem bez biletu).