Umiarkowany stopień niepełnosprawności to nie tylko prawo do pracy w szczególnych warunkach czy dodatkowe dni urlopu. W 2025 roku osobom z tym orzeczeniem przysługuje szereg mniej znanych świadczeń, od dopłat z PFRON i ulg podatkowych po dofinansowanie turnusów rehabilitacyjnych i program asystenta osobistego. Warto wiedzieć, z jakiego wsparcia możesz skorzystać, bo wiele osób nawet nie zdaje sobie sprawy z pełni dostępnych praw.
- Umiarkowany stopień – podstawowe informacje
- Dofinansowania z PFRON i MOPS
- Ulgi podatkowe i inne korzyści prawne
- Mniej znane ulgi i udogodnienia
- Tabela: Mało znane świadczenia i ulgi dla osób z umiarkowanym stopniem
- Co zrobić krok po kroku, by uzyskać wsparcie
- FAQ – najczęstsze pytania
- Podstawa prawna
Umiarkowany stopień – podstawowe informacje
Umiarkowany stopień niepełnosprawności to jedna z trzech kategorii orzeczeń wydawanych przez powiatowe i miejskie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności. Otrzymuje go osoba, której stan zdrowia powoduje istotne ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu, ale która zachowuje częściową zdolność do pracy. Pod warunkiem, że warunki zostaną dostosowane do jej potrzeb.
Aby uzyskać taki stopień, konieczne jest wykazanie w dokumentacji medycznej i podczas komisji orzeczniczej, że:
- istnieją poważne trudności w pełnieniu ról społecznych, takich jak praca zawodowa czy samodzielne funkcjonowanie,
- niepełnosprawność wymaga częściowej pomocy innych osób lub stosowania specjalistycznego sprzętu,
- stan zdrowia nie pozwala na pełne zatrudnienie bez ograniczeń, ale umożliwia pracę w warunkach chronionych lub dostosowanych.
Orzeczenie wydawane jest na czas określony (np. 2–5 lat) lub na stałe, jeśli lekarze nie widzą szans na poprawę. Dokument ten jest podstawą do korzystania zarówno z uprawnień pracowniczych, jak i szeregu świadczeń socjalnych i ulg finansowych.
I to właśnie one, budzą największe zainteresowanie. Warto wiedzieć, jakie dofinansowania można uzyskać z PFRON oraz w lokalnym MOPS, bo często są to środki realnie odciążające domowy budżet.
Dofinansowania z PFRON i MOPS
Jednym z najważniejszych, a często niedocenianych filarów wsparcia są dofinansowania finansowane przez PFRON i realizowane przez MOPS lub PCPR. Dzięki nim osoby z orzeczeniem mogą liczyć na zwrot kosztów rehabilitacji, pomoc w usuwaniu barier w mieszkaniu czy nawet dopłaty do wynagrodzenia i sprzętu specjalistycznego. W 2025 roku kwoty wsparcia są znaczące i w wielu przypadkach realnie odciążają budżet rodzin.
- Dofinansowanie do wynagrodzenia – pracodawcy zatrudniający osoby z umiarkowaną niepełnosprawnością mogą otrzymać 1 550 zł miesięcznie lub 2 585 zł, gdy zatrudniony wymaga dodatkowej opieki lub sprzętu. Dzięki temu zwiększa się gotowość pracodawców do zatrudnienia osób z niepełnosprawnością.
- Dofinansowanie rehabilitacji i turnusów – Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) z funduszy PFRON refunduje część kosztów wyjazdów rehabilitacyjnych. W 2025 r. dofinansowanie pobytu w sanatorium wynosi 1 763–1 832 zł, a opiekun otrzymuje 1 306–1 357 zł; w szczególnych przypadkach PFRON pokrywa do 40% przeciętnego wynagrodzenia.
- Dofinansowanie usuwania barier architektonicznych – osoby z umiarkowanym stopniem i trudnościami w poruszaniu się mogą ubiegać się o dotację na likwidację barier w mieszkaniu lub miejscu pracy; dotacja obejmuje do 95% kosztów, nie więcej niż 15‑krotność przeciętnego wynagrodzenia, przy czym co najmniej 5% kosztów finansuje beneficjent.
- Aktywny Samorząd – program PFRON oferuje dopłaty, o których niewiele osób wie: do 73 500 zł na przystosowanie samochodu do potrzeb osoby z niepełnosprawnością oraz od 18 480 zł (a nawet 28 875 zł na zalecenie specjalisty) na elektryczny wózek inwalidzki.
Ulgi podatkowe i inne korzyści prawne
Ważnym elementem wsparcia są także korzyści podatkowe i prawne, które realnie zmniejszają koszty życia i ułatwiają codzienne funkcjonowanie. Zwolnienia z podatków, zniżki w transporcie czy możliwość korzystania z karty parkingowej to przywileje, z których wiele osób nie zdaje sobie sprawy, a mogą one znacząco poprawić komfort i niezależność.
- Zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) – osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem, które kupują pojazd lub urządzenie rehabilitacyjne na własne potrzeby, są zwolnione z podatku PCC; wystarczy udokumentować związek zakupu z potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności.
- Ulgi transportowe – posiadacze umiarkowanego stopnia mogą korzystać z ulg w komunikacji publicznej. Zgodnie z przepisami mają prawo do 37% ulgi w pociągach TLK/PKP Intercity i do 49% ulgi na bilety autobusowe PKS w czasie podróży w związku z rehabilitacją. Wielu samorządów zapewnia dodatkowe ulgi w komunikacji miejskiej; aby z nich skorzystać, warto mieć przy sobie legitymację i kartę parkingową.
- Karta parkingowa – osoba z umiarkowanym stopniem może ubiegać się o kartę parkingową, jeśli w orzeczeniu widnieją symbole przyczyny niepełnosprawności: 05‑R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10‑N (choroby neurologiczne). Karta umożliwia parkowanie na miejscach dla osób z niepełnosprawnością oraz w określonych strefach.
Mniej znane ulgi i udogodnienia
Nie wszystkie uprawnienia osób z umiarkowanym stopniem są powszechnie znane. Obok świadczeń pieniężnych i dofinansowań istnieje też szereg drobniejszych ulg i praktycznych udogodnień, które mogą znacząco ułatwić życie. To benefity, o które często nikt nie pyta, a które realnie można wykorzystać.
- Ulgi telekomunikacyjne i pocztowe – niektórzy operatorzy telefoniczni oferują 50‑% zniżki na opłatę przyłączeniową i abonament dla osób z umiarkowaną lub znaczną niepełnosprawnością narządu słuchu, ruchu lub mowy. Osoby niewidome lub poruszające się na wózku mogą bezpłatnie otrzymywać przesyłki pocztowe w domu oraz korzystać z usługi odebrania korespondencji przez listonosza.
- Abonament RTV i paszporty – osoby z umiarkowanym stopniem mogą ubiegać się o częściowe zwolnienie z abonamentu RTV (całkowite przysługuje m.in. osobom z upośledzeniem wzroku i słuchu). Ponadto przy wyrabianiu paszportu obowiązuje 50‑% ulga, a jeśli wyjazd związany jest z leczeniem i wnioskodawca otrzymuje świadczenia z pomocy społecznej, opłata jest znoszona w całości.
- Lokalne programy i program "Asystent osobisty" – gminy i powiaty prowadzą programy, takie jak „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością”, zapewniające pomoc w codziennym życiu i transporcie. Szczegóły zależą od samorządu, dlatego warto sprawdzać informacje w lokalnym MOPS/PCPR.
Tabela: Mało znane świadczenia i ulgi dla osób z umiarkowanym stopniem
Świadczenie / ulga | Kwota przybliżona / zakres | Kto może skorzystać |
|---|---|---|
Dofinansowanie przystosowania samochodu (Aktywny Samorząd) | do 73 500 zł | Osoby z umiarkowanym stopniem z potrzebą adaptacji pojazdu |
Elektryczny wózek inwalidzki (Aktywny Samorząd) | 18 480–28 875 zł | Osoby z umiarkowanym stopniem potrzebujące wózka |
Likwidacja barier architektonicznych | do 95 % kosztów, maks. 15× przeciętne wynagrodzenie | Osoby z umiarkowanym stopniem z trudnościami w poruszaniu |
Ulgi telekomunikacyjne i pocztowe | 50 % zniżki na abonament/połączenie, bezpłatne usługi pocztowe | Osoby z umiarkowanym stopniem ze wskazanymi dysfunkcjami |
Ulga paszportowa i abonament RTV | 50 % zniżki na paszport; zwolnienie z abonamentu dla wybranych grup | Osoby z umiarkowanym stopniem |
(opracowanie własne na podstawie: ustawy o rehabilitacji z 27.08.1997 r., ustawy o pomocy społecznej z 12.03.2004 r., danych PFRON i PCPR, portalu Infor.pl oraz informacji z gov.pl, stan prawny na 2025 r.)
Co zrobić krok po kroku, by uzyskać wsparcie
- Sprawdź orzeczenie. Upewnij się, że masz aktualne orzeczenie o umiarkowanym stopniu, a w razie potrzeby także symbole (np. 05-R, 10-N) i wskazania.
- Zbierz dokumenty. Zaświadczenia lekarskie, orzeczenie, kosztorysy/oferty (bariery), oświadczenia o dochodach (MOPS/PCPR), ewentualnie zaświadczenie o zatrudnieniu lub nauce (Aktywny Samorząd).
- Wybierz instytucję i program.
- PCPR/MOPS – bariery architektoniczne/techniczne, turnusy, transport.
- PFRON (SOW) – Aktywny Samorząd (sprzęt, auto, studia, wentylacja domowa).
- Urząd skarbowy – ulgi podatkowe (PIT/PCC).
- Złóż wniosek we właściwym terminie.
- Czekaj na decyzję i podpisz umowę. Nie zaczynaj prac przed podpisaniem umowy (brak refundacji wstecz).
- Zrealizuj i rozlicz. Zbieraj faktury, protokoły, potwierdzenia. Rozlicz w terminie z umowy.
- Odwołanie. Złóż odwołanie/uzupełnienie wraz z dodatkowymi dowodami (opinie, zdjęcia barier, oferty).
FAQ – najczęstsze pytania
Czy z umiarkowanym stopniem przysługuje zasiłek pielęgnacyjny?
Tak, ale tylko wtedy, gdy niepełnosprawność powstała przed 21. rokiem życia i spełnione są dodatkowe kryteria ustawowe. Sam stopień nie jest wystarczający.
Czy mogę pracować w nocy albo w nadgodzinach?
Nie. Przy umiarkowanym stopniu obowiązuje 7 godzin dziennie, 35 godzin tygodniowo, dodatkowa przerwa 15 minut, a praca w nocy i nadgodziny są zakazane (z wyjątkami przewidzianymi w ustawie).
Czy każdy z umiarkowanym stopniem dostanie kartę parkingową?
Nie. Potrzebne są odpowiednie symbole w orzeczeniu, np. 05-R (narząd ruchu) lub 10-N (choroby neurologiczne) oraz wskazania dotyczące trudności w poruszaniu się.
Czy zwolnienie z PCC obejmuje zakup używanego auta od osoby prywatnej?
Zgodnie z art. 8 pkt 6 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zwolnienie z PCC dotyczy tylko zakupu przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych oraz sprzętu rehabilitacyjnego. Nie obejmuje ono samochodów, nawet jeśli są one używane do celów rehabilitacyjnych
Podstawa prawna
- Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – reguluje czas pracy, przerwy, zakaz nadgodzin i pracy nocnej, dofinansowania do wynagrodzeń oraz zadania powiatów (bariery, turnusy, sprzęt).
- Rozporządzenie z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności – określa zasady orzekania i kryteria przyznawania poszczególnych stopni.
- Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – reguluje zasiłek stały, okresowy i inne świadczenia przyznawane przez MOPS/GOPS.
- Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) – zawiera tzw. ulgę rehabilitacyjną, pozwalającą odliczyć wydatki na sprzęt, leki czy transport związany z niepełnosprawnością.