Zgodnie z obowiązującą definicją przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizją) w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym. Wynika z tego, że umowy komisu mogą być dwojakiego rodzaju.
Pierwsza to umowa sprzedaży – zgodnie z którą komisant zobowiązuje się za wynagrodzeniem sprzedać w imieniu własnym, ale na rachunek komitenta, pewną rzecz ruchomą.
Druga to umowa kupna – zgodnie z którą komisant, również za wynagrodzeniem, zobowiązuje się kupić w imieniu własnym, lecz na rachunek komitenta, pewną rzecz ruchomą.
Obowiązująca od 1 maja 2004 r. nowa ustawa o podatku od towarów i usług wprowadziła wiele istotnych zmian w zasadach opodatkowania VAT transakcji wykonywanych w ramach umowy komisu.
Jedną z najistotniejszych jest uznanie czynności wydania towaru w ramach umowy komisu za dostawę towarów. Wynika to z art. 7 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o VAT.
Stosownie do treści tego przepisu zarówno:
• wydanie towarów między komitentem a komisantem, a następnie wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej, jak również
• wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant był zobowiązany do nabycia tych rzeczy na rachunek komitenta,
jest traktowane jako dostawa towarów (zakup-sprzedaż) z prawem do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony na ogólnych zasadach. Komis nie jest już zatem traktowany jako usługa.
Umowa komisu sprzedaży polega na wydaniu towaru przez komitenta komisantowi, a następnie przez komisanta osobie trzeciej.
W przypadku gdy komitentem będzie podatnik VAT (zarejestrowany jako podatnik VAT czynny), wystawia on fakturę sprzedaży komisantowi, w której naliczy należny podatek VAT. Podatek ten u komisanta rozliczającego się na ogólnych zasadach stanowi podatek naliczony podlegający odliczeniu.
Przykład 1
Spółka X, czynny podatnik VAT, sprzedaje samochód ciężarowy. W związku z wydaniem samochodu w ramach umowy komisu wystawia fakturę sprzedaży, w której wykazuje VAT należny. Spółka X odprowadza VAT należny od tej czynności i wykazuje go w deklaracji VAT. Spółka Y (komisant) z otrzymanej faktury odlicza podatek naliczony w miesiącu jej otrzymania lub w miesiącu następnym.
Obowiązek podatkowy powstaje:
dla komitenta – z chwilą wydania towaru, a jeżeli wydanie powinno być potwierdzone fakturą – z chwilą jej wystawienia, nie później niż 7. dnia od dnia wydania towaru będącego przedmiotem umowy pomiędzy komitentem a komisantem,
dla komisanta – z chwilą wydania przedmiotu umowy komisu nabywcy tego towaru, a jeżeli wydanie powinno być potwierdzone fakturą – z chwilą jej wystawienia, nie później niż 7. dnia od dnia wydania towaru nabywcy.
Przykład 2
Spółka X wydała samochód ciężarowy komisantowi (spółce Y) 29 października. Fakturę wystawiła 2 listopada. Obowiązek podatkowy powstał z chwilą wystawienia faktury, zatem podatek należny od wydania samochodu ciężarowego u komitenta powstanie w listopadzie. Podatek należny spółka X wykaże w deklaracji za listopad.
Przykład 3
Spółka Y (komisant) sprzedała samochód ciężarowy nabywcy – spółce Z. Wydanie samochodu nastąpiło 3 listopada. W tym samym dniu wystawiono fakturę sprzedaży. Obowiązek podatkowy od tej transakcji powstał 3 listopada. Podatek należny trzeba zatem uwzględnić w deklaracji za listopad.
Dla komitenta – przy wydaniu towarów komisantowi – podstawą opodatkowania jest kwota należna pomniejszona o kwotę prowizji komisanta i o kwotę podatku.
Dla komisanta – przy wydaniu towaru nabywcy (osobie trzeciej) – podstawą opodatkowania jest kwota należna z tytułu dostawy towarów, pomniejszona o kwotę podatku.
Przykład 4
Firma będąca podatnikiem VAT zleciła firmie świadczącej usługi komisu sprzedaż używanej linii produkcyjnej za kwotę 150 000 zł. Prowizję dla komisanta, będącego również czynnym podatnikiem VAT, ustalono w wysokości 10%, tj. w kwocie 15 000 zł.
W przypadku komitenta:
podatek należny z tytułu dokonanej sprzedaży wyniesie 24 344 zł [(150 000 – 15 000) × 22 : 122].
Podstawą opodatkowania będzie kwota w wysokości 110 656 zł (150 000 –15 000 – 24 344).
Wydając towar komisantowi, komitent wystawi więc fakturę VAT na kwotę netto 110 656 zł i VAT w wysokości 24 344 zł.
Komisant będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego VAT, który wynika z faktury wystawionej przez komitenta w wysokości 24 344 zł na zasadach ogólnych.
W przypadku komisanta:
podatek należny z tytułu dokonanej sprzedaży na rzecz osoby trzeciej (podatek naliczony dla nabywcy) wyniesie 27 049 zł (150 000 zł × 22 : 122).
Podstawą opodatkowania będzie kwota netto w wysokości 122 951 zł (150 000 zł – 27 049 zł).
W efekcie komisant odprowadzi więc podatek VAT tylko od swojej marży w wysokości 2705 zł (27 049 zł – 24 344 zł).
Umowa komisu zakupu polega na tym, że najpierw komisant nabywa towar, a następnie wydaje go komitentowi.
W przypadku gdy komisant (podatnik VAT czynny) nabędzie towar od osoby trzeciej i następnie wyda ten towar na rzecz komitenta (także podatnika VAT czynnego), transakcja wydania towaru pomiędzy komisantem a komitentem będzie więc wyglądała jak zwykła dostawa towaru. Komisant wystawi komitentowi fakturę VAT, w której naliczy należny VAT. Podatek ten u komitenta będzie stanowił podatek naliczony podlegający odliczeniu.
Obowiązek podatkowy u komisanta powstaje z chwilą wydania towaru komitentowi, a jeżeli wydanie powinno być potwierdzone fakturą – z chwilą jej wystawienia, nie później niż 7. dnia od dnia wydania towaru.
Podstawą opodatkowania dla komisanta jest kwota należna wraz z kwotą prowizji, pomniejszona o kwotę podatku.
Ustalanie podatku od marży
Nowa ustawa wprowadziła również szczególne procedury rozliczania podatku od towarów i usług z tytułu wykonywania transakcji komisu.
Szczególną procedurę stosują podatnicy wykonujący czynności polegające na dostawie towarów używanych, które zostały:
• uprzednio nabyte przez podatnika do celów prowadzonej działalności lub
• importowane w celu odsprzedaży.
Podatek w tej procedurze jest ustalany od marży, która stanowi różnicę pomiędzy całkowitą kwotą, którą ma zapłacić nabywca towaru, a kwotą nabycia. W przypadku tej procedury podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług jest marża pomniejszona o kwotę podatku.
Ta forma opodatkowania ma zastosowanie do dostaw towarów używanych, które podatnik nabył od:
1) podmiotu niebędącego podatnikiem VAT,
2) podatników VAT, jeżeli dostawa tych towarów była zwolniona od VAT,
3) podatników, jeżeli dostawa tych towarów była opodatkowana w ten sam sposób, czyli na podstawie marży.
WAŻNE!
Jeżeli zakupione towary zostały nabyte od podatnika, który zastosował opodatkowanie tych towarów marżą, to podatek od marży u nabywcy (komisanta) nie będzie podlegał odliczeniu.
Uzyskana przez komisanta marża jest opodatkowana według stawki podstawowej, tj. 22%, chyba że dostarczane towary będą przedmiotem eksportu. W takim przypadku obowiązuje stawka VAT w wysokości 0%.
Przykład 5
Osoba fizyczna niebędąca podatnikiem VAT wstawiła do komisu używany samochód osobowy w celu sprzedaży za kwotę 25 000 zł. Ponieważ nie jest ona podatnikiem VAT, czynność wydania tego samochodu komisantowi nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.
Komisant dokonał sprzedaży tego samochodu za kwotę 30 000 zł.
Podstawą opodatkowania jest marża w wysokości 5000 zł (30 000 zł –25 000 zł).
Podatek należny z tytułu tej sprzedaży wynosi 901,64 zł (5000 zł × 22 : 122).
Podstawą opodatkowania będzie kwota 4098,36 zł (5000 zł – 901,64 zł).
Jeżeli podatnik prowadzący komis w stosunku do części sprzedaży stosuje procedurę polegającą na opodatkowaniu marż, a w stosunku do części stosuje opodatkowanie na zasadach ogólnych, zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji zakupu i sprzedaży z uwzględnieniem podziału w zależności od sposobu opodatkowania.
W odniesieniu do dostawy, w której opodatkowaniu podlega marża, ewidencja musi zawierać poza innymi niezbędnymi danymi również kwotę nabycia towaru konieczną do określenia marży.
WAŻNE!
Procedury opodatkowania marży nie stosuje się do nowych środków transportu będących przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.
Faktura VAT marża
W związku z wprowadzoną szczególną procedurą rozliczania podatku od towarów i usług z tytułu dostawy niektórych towarów oraz świadczenia niektórych usług wprowadzona została również szczególna faktura „VAT marża”.
Wystawiając fakturę VAT dokumentującą sprzedaż, podatnicy obowiązani są wykazać co najmniej:
• datę dokonania sprzedaży,
• cenę jednostkową bez podatku,
• podstawę opodatkowania,
• stawkę i kwotę podatku,
• kwotę należności oraz
• dane dotyczące podatnika i nabywcy.
Od tej zasady przewidziano jednak pewne wyjątki. Jeden z nich dotyczy między innymi wystawiania faktury VAT przez podatników opodatkowujących marżę. Podatnicy ci nie mogą oddzielnie wykazywać na wystawianych przez siebie fakturach należnego podatku VAT od dokonanych dostaw.
Faktura taka nie zawiera więc wyszczególnionej kwoty podatku. Powinna natomiast zawierać wyrazy „VAT marża”.
Prawidłowo wystawiona faktura VAT marża powinna zawierać następujące dane:
• imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,
• numery identyfikacji podatkowej zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy, a w przypadku dostawy wewnątrzwspólnotowej – numer podatnika VAT UE oraz właściwy i ważny numer identyfikacji dla transakcji wewnątrzwspólnotowych nadany przez państwo właściwe dla nabywcy, zawierający dwuliterowy kod stosowany dla podatku od wartości dodanej; tylko faktury wystawiane na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej mogą nie zawierać danych dotyczących numeru identyfikacji podatkowej nabywcy,
• dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok dokonania sprzedaży,
• datę wystawienia faktury,
• numer kolejny faktury,
• nazwę towaru,
• jednostkę miary,
• ilość sprzedanych towarów,
• kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie, oraz
• wyraźne oznaczenie – oryginał i kopia.
WAŻNE!
W przypadku gdy faktura dotyczy sprzedaży rejestrowanej za pomocą kasy rejestrującej, do kopii faktury podatnik obowiązany jest dołączyć paragon dokumentujący tę sprzedaż.
Kasy rejestrujące
Obowiązek rejestracji sprzedaży za pomocą kas rejestrujących dotyczy sprzedaży dokonywanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz osób fizycznych prowadzących działalność w formie indywidualnych gospodarstw rolnych.
WAŻNE!
Podatnicy prowadzący ewidencję przy zastosowaniu kas rejestrujących, u których podstawą opodatkowania jest marża, ewidencjonują na potrzeby obliczenia osiągniętego przez nich obrotu oraz kwot podatku należnego całą wartość zarówno sprzedaży własnej, jak i sprzedaży prowadzonej na rzecz lub w imieniu innych podatników.
ZAPAMIĘTAJ!
Wydanie towarów w ramach umowy komisu jest traktowane od 1 maja 2004 r. jako dostawa towarów opodatkowana VAT.
• art. 19, 30 i 120 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535
• § 5 ust. 5 rozporządzenia Ministra Finansów z 4 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków stosowania tych kas przez podatników – Dz.U. Nr 108, poz. 948; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 85, poz. 798
Jolanta Wagner
specjalista w zakresie VAT