Na jakie cele przekazać darowiznę? W jaki sposób udokumentować darowiznę? Jakie nowe obowiązki od 1 stycznia 2005 r.?
Maria Dolna-Ciemniakowska
doradca podatkowy
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. O bezpłatnym świadczeniu mówimy wtedy, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za otrzymaną darowiznę. Nieodłączną cechą darowizny jest więc brak jakiegokolwiek gospodarczego ekwiwalentu z tytułu zawartej umowy.
Ustawodawca nie określa, co może być przedmiotem darowizny. Przedmiotem darowizny mogą być na przykład rzeczy ruchome, nieruchomości czy zbywalne prawa majątkowe, wartości pieniężne, zwolnienie z długu. W praktyce najczęściej spotykamy się z darowizną określonej kwoty pieniędzy.
Nie każde nieodpłatne świadczenie stanowi darowiznę. Zgodnie z art. 889 kodeksu cywilnego nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia, gdy:
1) zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu,
2) podmiot zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.
Darowizna jako koszt
Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych nie mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatków poniesionych tytułem dokonanych darowizn. Stanowi o tym art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z nim nie uważa się za koszty uzyskania przychodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju. Za darowizny, które podatnik może zaliczyć do kosztów podatkowych, ustawodawca uznaje jedynie darowizny dokonane pomiędzy spółkami wchodzącymi w skład podatkowej grupy kapitałowej oraz darowizny na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej.
Wydatki poczynione tytułem darowizny mogą być natomiast objęte ulgą podatkową w postaci odliczenia od dochodu.
Cel odliczanych darowizn
Zgodnie z art. 18 u.p.d.o.p. podstawę opodatkowania stanowi dochód ustalony zgodnie z przepisami ustawy po odliczeniu darowizn przekazanych na cele:
• określone w art. 4 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873 z późn.zm.), organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie – łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10 proc. dochodu,
• kultu religijnego – łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10 proc. dochodu.
Cele służące pożytkowi publicznemu, na które darowizny mogą być przekazywane i odliczane od dochodu, zostały określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Wśród nich wymienione zostały zadania m.in. w zakresie:
• pomocy społecznej,
• działalności charytatywnej,
• ochrony i promocji zdrowia,
• nauki, edukacji, oświaty i wychowania,
• upowszechniania kultury fizycznej i sportu,
• krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży,
• działania na rzecz osób niepełnosprawnych,
• kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji,
• promocji zatrudnienia osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy,
• działalności wspomagającej rozwój gospodarczy.
Organizacja, na rzecz której dokonywana jest darowizna, nie musi mieć statusu organizacji pożytku publicznego. Musi się ona jednak mieścić w katalogu organizacji wskazanych w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz prowadzić działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie.
Nie będą podlegały odliczeniu darowizny przekazane na działalność mającą wprawdzie charakter pożytku publicznego, lecz prowadzoną przez np.:
– partie polityczne,
– związki zawodowe i organizacje pracodawców,
– samorządy zawodowe,
– fundacje utworzone przez partie polityczne
– spółki działające na podstawie przepisów o kulturze fizycznej.
Odliczeniu nie podlegają darowizny na rzecz:
– osób fizycznych,
– osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5 proc., oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.
Limit odliczanych darowizn
Co do zasady, łączna kwota odliczeń z tytułu dokonanych darowizn nie może przekroczyć 10 proc. dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania podatnika.
Przykład
Spółka z o.o. w 2004 roku osiągnęła zysk bilansowy w kwocie 120 000 zł. Dochód stanowiący podstawę opodatkowania wyniósł 100 000 zł. Spółka wpłaciła w grudniu 2004 roku na rzecz fundacji prowadzącej działalność w zakresie ochrony zdrowia kwotę 11 000 zł. Kwota, jaką spółka będzie mogła odliczyć w zeznaniu rocznym z tytułu przekazanej darowizny na rzecz organizacji pożytku publicznego, wynosi 10 000 zł.
Limit powyższy dotyczy, co do zasady, również odliczenia z tytułu darowizn na cele związane z kultem religijnym. Wyjątek od tej reguły wprowadzają przepisy poszczególnych ustaw o stosunku państwa polskiego do kościołów i związków wyznaniowych. Ustawy te zawierają regulacje, na podstawie których darowizny przekazane na działalność charytatywno-opiekuńczą, prowadzoną przez te kościoły i związki wyznaniowe o uregulowanej sytuacji prawnej, podlegają odliczeniu w pełnej wysokości bez ograniczeń – pod warunkiem jednak, że kościelna osoba prawna przedstawi darczyńcy pokwitowanie odbioru oraz w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny sprawozdanie o przeznaczeniu jej na działalność charytatywno-opiekuńczą. Ze względu na różne stanowiska organów podatkowych, w sprawie możliwości odliczenia darowizn przekazanych na działalność charytatywno-opiekuńczą kościołów w pełnej wysokości, Ministerstwo Finansów w piśmie z 22 kwietnia 2004 r. (nr PB-3-2420-8214-137-AS-04) zaprezentowało swoje stanowisko w tej sprawie. Zgodnie z opinią Rady Legislacyjnej, którą podziela Ministerstwo Finansów, „przepis art. 55 ust. 7 ustawy o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W tym stanie rzeczy właściwe jest odliczanie przez osoby prawne darowizn przekazanych na działalność charytatywno-opiekuńczą kościelnych osób prawnych ponad limit, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych”.
Przykład
Spółka z o.o. w 2004 roku osiągnęła zysk bilansowy w kwocie 100 000 zł. Dochód stanowiący podstawę opodatkowania wyniósł 75 000 zł. Spółka wpłaciła:
– w październiku 2004 roku na rzecz parafii rzymskokatolickiej kwotę 4000 zł z przeznaczeniem jej na sfinansowanie zimowiska dla dzieci z rodzin wielodzietnych,
– w listopadzie 2004 roku na rzecz fundacji prowadzącej działalność w zakresie działania na rzecz osób niepełnosprawnych 5000 zł,
– w grudniu 2004 roku na cele kultu religijnego 3000 zł.
Kwota, jaką spółka będzie mogła odliczyć w zeznaniu rocznym za 2004 r., wyniesie 11 500 zł, z tego:
– 4000 zł z tytułu darowizny przekazanej na rzecz parafii, na cele opiekuńcze,
– 7500 zł tytułem darowizn objętych limitem (wartość tych darowizn wynosi 8000 zł, ale podatnik musi zmieścić się w limicie).
Ustalenie wartości darowizn rzeczowych
Przedmiotem darowizny nie muszą być tylko pieniądze. Mogą to być np. rzeczy lub prawa majątkowe. W takim przypadku do określenia wartości darowizny należy zastosować art. 14 u.p.d.o.p., zgodnie z którym przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest, co do zasady, ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód określa organ podatkowy w wysokości rynkowej, czyli na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia. Jak wynika z powyższego, wartość przekazanej darowizny jest taka sama jak cena, którą darczyńca osiągnąłby w warunkach rynkowych, gdyby darowane rzeczy lub prawa sprzedawał.
Przedmiot darowizny posiada tę samą wartość zarówno po stronie obdarowanego, jak i darczyńcy. Dlatego też przy określaniu wartości darowanych nieodpłatnie rzeczy lub usług zasadne jest zastosowanie metod określonych w art. 12 ust. 5 i 6 u.p.d.o.p.
W przypadku gdy przedmiotem darowizny są towary lub usługi opodatkowane podatkiem od towarów i usług, to przez pojęcie kwoty darowizny rozumie się wartość towaru uwzględniającą należny podatek od towarów i usług.
Przykład
Spółka akcyjna, której przedmiotem działalności jest między innymi produkcja sprzętu rehabilitacyjnego, postanowiła darować Stowarzyszeniu Osób Niepełnosprawnych 5 wózków inwalidzkich. Cena rynkowa wraz z podatkiem od towarów i usług jednego wózka wynosi 6100 zł. Wartość dokonanej darowizny to kwota 30 500 zł.
Podatnik – w roku przekazania tej darowizny – ma prawo do odliczenia od swojej podstawy opodatkowania wartość rynkową przedmiotu darowizny, uwzględniającą należny podatek od towarów i usług, a więc kwotę 30 500 zł. Kwota odliczenia – uwzględniająca ewentualne inne darowizny przekazane w tym samym roku podatkowym, poza darowiznami na działalność charytatywno-opiekuńczą kościelnych osób prawnych – nie może przekroczyć 10 proc. wykazanego dochodu do opodatkowania spółki. Tak więc, jeżeli dochód ten przekroczy wartość 305 000 zł, to darowizna będzie podlegała odliczeniu w pełnej wysokości.
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych określa, w jaki sposób należy dokumentować fakt przekazanej darowizny. I tak, w przypadku gdy przedmiotem darowizny jest określona suma pieniędzy, dowodem jej przekazania jest dokument potwierdzający wpłatę na rachunek bankowy obdarowanego. W przypadku gdy przedmiotem darowizny nie są pieniądze, darczyńca musi posiadać:
– dokument, z którego wynika, jaka jest wartość darowizny, oraz
– oświadczenie obdarowanego o przyjęciu darowizny.
Jeżeli darczyńca nie może się wylegitymować powyższymi dokumentami, to nie ma prawa skorzystać z omawianej ulgi podatkowej. W przypadku darowizn na działalność charytatywno-opiekuńczą kościelnych osób prawnych obowiązują omówione już wymogi szczególne.
Jakie nowe obowiązki w 2005 r.?
Powyżej omówione zasady mają zastosowanie do darowizn odliczanych przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych za 2004 r., ale znajdą również zastosowanie do darowizn odliczanych za 2005 r.
Ponadto odliczając darowiznę dokonaną w 2005 r. podatnicy będą musieli zastosować się do nowo dodanego ustępu 1g artykułu 18 u.p.d.o.p. Podatnicy, którzy będą chcieli skorzystać z odliczenia darowizn dokonanych w 2005 r., mają obowiązek wykazania w zeznaniu rocznym:
– kwoty przekazanej darowizny,
– kwoty dokonanego odliczenia,
– danych pozwalających na identyfikację obdarowanego – w szczególności jego nazwy, adresu i numeru identyfikacji podatkowej.
Przykład
Spółka z o.o. osiągnęła dochód do opodatkowania za rok podatkowy 2005 w wysokości 200 000 zł. Podatniczka przekazała, dokonując przelewów bankowych, darowizny na rzecz fundacji zajmującej się upowszechnianiem kultury fizycznej i sportu w ciągu całego 2005 roku w łącznej kwocie 25 000 zł. W zeznaniu rocznym o wysokości dochodu osiągniętego w roku podatkowym 2005 spółka będzie mogła odliczyć od podstawy opodatkowania kwotę 20 000 zł. Podatniczka obowiązana jest jednak wykazać:
– całą kwotę przekazanej darowizny, tj. 25 000 zł oraz
– dane fundacji, pozwalające na jej identyfikację.
Ponadto spółka musi posiadać oświadczenie fundacji o przyjęciu darowizny.
Należy pamiętać o tym, że kwotę darowizny można odliczyć od podstawy opodatkowania tylko w tym roku, w którym darowizna została dokonana. W razie niewystąpienia dochodu do opodatkowania nie można skorzystać z ulgi podatkowej. Obdarowany nie jest zobligowany do wykorzystania darowizny w tym samym roku podatkowym, w którym ją otrzymał. Późniejsze wykorzystanie darowizny nie pozbawia darczyńcy prawa do jej odliczenia.
Natomiast nowych obowiązków informacyjnych, jakie od 1 stycznia 2005 r. zostały nałożone na obdarowanych otrzymujących darowizny, nie można łączyć z prawem odliczenia darowizn przez darczyńcę.
Podstawa prawna:
art. 18 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.).
Masz wątpliwości, napisz: prawo.autorzy@infor.pl