W ubiegłym miesiącu organ podatkowy wszczął wobec mnie postępowanie podatkowe dotyczące podatku dochodowego za 2002 rok. Charakter prowadzonej przeze mnie działalności wymaga częstych wyjazdów, dlatego zdecydowałem się ustanowić w sprawie pełnomocnika. Mimo tego, wszelka korespondencja dotycząca tej sprawy przesyłana jest nadal na mój adres, a nie na adres pełnomocnika. Czy taka praktyka jest właściwa?
Nie Na gruncie przepisów ordynacji podatkowej strona w toku postępowania może ustanowić pełnomocnika. W pewnych sytuacjach, np. wyjazd za granicę na okres dłuższy niż 2 miesiące, strona ma taki obowiązek. Prawo do działania przez pełnomocnika jest na gruncie każdej procedury, w tym podatkowej, traktowane jako przejaw prawa do obrony, a co za tym idzie korzysta ze szczególnych gwarancji procesowych. Pomijanie pełnomocnika w toku postępowania może mieć różne skutki, zdeterminowane rodzajem podejmowanych przez organ czynności.
Należy podkreślić, że jeżeli strona ustanawia pełnomocnika, wtedy wszystkie pisma powinny być doręczane pełnomocnikowi. Tym samym ustanowienie przez stronę pełnomocnika wyłącza po stronie organu podatkowego obowiązek doręczania jej pism. W jej miejsce jako adresat do doręczeń wchodzi pełnomocnik. W takiej sytuacji, jeśli organ doręczył pismo samej stronie z pominięciem przedstawiciela, zachowanie takie musi być traktowane jako pominięcie samej strony. Pominięcie przez organ podatkowy pełnomocnika strony jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu (tak B. Brzeziński, A. Olesińska, M. Kalinowski, M. Masternak, Ordynacja podatkowa. Komentarz, 2002, s. 478 i 504).
Także w orzecznictwie jednoznacznie podchodzi się do oceny sytuacji, gdy w sprawie został ustanowiony pełnomocnik. Mianowicie wskazuje się, iż w sytuacji gdy został ustanowiony w sprawie pełnomocnik, należy uznać, iż doręczenie pism samej stronie nie ma żadnego znaczenia procesowego i będzie traktowane jedynie jako zawiadomienie strony o treści pisma doręczonego pełnomocnikowi (wyrok NSA z 14 sierpnia 1996 r., sygn. akt SA/Gd 1686/95, niepubl.).
Nie może być tak, że pełnomocnik w sposób skuteczny ustanowiony w sprawie (w sposób przewidziany w ordynacji podatkowej: pełnomocnictwo zgłoszone ustnie do protokołu albo na piśmie, należycie opłacone – opłata skarbowa w wysokości 15 zł) dowiaduje się o podejmowanych przez organ czynnościach przypadkowo w odpowiedzi na wystosowane do organu podatkowego pismo, czy też na skutek przekazania przez stronę korespondencji, którą ta otrzymała.
Pełnomocnik jest traktowany pod względem procesowym tak samo jak jego mocodawca i musi być zawiadamiany o wszystkich czynnościach podejmowanych przez organ, w szczególności, na podstawie art. 145 § 2 ordynacji podatkowej powinny być mu doręczane pisma. Pominięcie pełnomocnika strony jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu i uzasadnia wznowienie postępowania. Może być także przyczyną uchylenia decyzji w postępowaniu międzyinstancyjnym, jeżeli pominięcie miało istotne znaczenie w toku postępowania.
Ustanowienie pełnomocnika ma także inne konsekwencje w toku postępowania. Mianowicie powinien on być zawiadamiany o miejscu i terminie przeprowadzania dowodów co najmniej na 7 dni przed. Ma on prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu. Naruszeniem w tym zakresie będzie niepowiadomienie pełnomocnika o przeprowadzaniu dowodów, nawet jeśli zawiadomiono o tym stronę, a także zbyt późne zawiadomienie o miejscu i terminie przeprowadzania dowodu. Takie naruszenia, jakich dopuści się organ podatkowy, mogą być różnie kwalifikowane. Można przyjąć, iż dowód uzyskany w taki sposób nie może zostać włączony do materiału dowodowego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia sprawy. W skrajnym przypadku niedopełnienie wymogów proceduralnych związanych z udziałem pełnomocnika w toku postępowania, w szczególności przy czynnościach dowodowych, może być podstawą uchylenia decyzji, przykładowo, jeżeli pełnomocnik nie został powiadomiony o przeprowadzeniu dowodu, który w ocenie organu podatkowego miał kluczowe znaczenie dla sprawy. Ponadto zbyt późne powiadomienie pełnomocnika skarżącego o wyznaczonym terminie do zapoznania się z aktami postępowania podatkowego, uniemożliwiające mu lub znacznie utrudniające wzięcie udziału w tej czynności, jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu administracyjnym i nie ma znaczenia dla oceny tego faktu okoliczność, że strona została znacznie wcześniej zawiadomiona o terminie zapoznania się z materiałem dowodowym w sprawie.
Dariusz Strzelec
konsultant w Kancelarii „Brzezińska, Narolski, Mariański Adwokaci” w Łodzi
Podstawa prawna:
art. 136, 145–147 oraz 190 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60).