Gdy podatnik nie dopełni warunków do skorzystania z ulg lub z ryczałtowego opodatkowania, to organ podatkowy, który wydał w tych sprawach decyzje, stwierdza ich wygaśnięcie.
Organ podatkowy, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli:
• stała się bezprzedmiotowa;w została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku;
• strona – czyli m.in. podatnik – nie dopełniła przewidzianych w tej decyzji lub w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających do skorzystania z ulg;
• strona nie dopełniła określonych w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających do skorzystania z ryczałtowych form opodatkowania.
Takie regulacje zawarte są w art. 258 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Organ podatkowy stwierdza wygaśnięcie decyzji w drodze decyzji.
W przypadkach, gdy podatnik nie dopełnił warunków do skorzystania z ulg lub z ryczałtowych form opodatkowania, decyzja stwierdzająca wygaśnięcie decyzji wywołuje skutki prawne od dnia doręczenia decyzji, której wygaśnięcie się stwierdza.
Odroczenie lub rozłożenie na raty
W razie niedotrzymania terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej bądź terminu płatności którejkolwiek z rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa, następuje z mocy prawa wygaśnięcie decyzji:
• o odroczeniu terminu płatności podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę – w całości;
• o rozłożeniu na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej – w części dotyczącej raty niezapłaconej w terminie płatności.
Wspomniane przepisy stosuje się odpowiednio do odroczonych lub rozłożonych na raty należności płatników lub inkasentów.Regulacje dotyczące tych kwestii zawarte są w art. 259 Ordynacji podatkowej.
Zajęcie majątku podatnika
Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane, to jeszcze przed terminem jego płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika. Szczególnie chodzi o sytuacje, gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję. Takie regulacje zawarte są w art. 33 par. 1 Ordynacji podatkowej. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone także na ich majątku wspólnym. Warto pamiętać, że gdy dochodzi do zabezpieczenia na majątku wspólnym małżonków, to odpowiednio stosuje się przepis art. 29 par. 2 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z tą regulacją, skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
• zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej;
• zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu;
• ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka;
• uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
WAŻNE ORZECZENIA SĄDÓW
Przepisy niezgodne z konstytucją
Środkiem prawnym, który umożliwia zwalczenie decyzji wydanej na podstawie przepisów, które następnie zostały uznane za niezgodne z konstytucją, a która nie została wykonana, jest właśnie instytucja stwierdzenia wygaśnięcia decyzji na podstawie art. 258 Ordynacji – wyrok WSA w Warszawie z 11 maja 2004 roku, sygn. V SA 1986/03, niepublikowany.
Nie można wydać dwóch decyzji
Analiza dogmatyczna przepisu art. 258 Ordynacji podatkowej nie daje podstaw do wydania dwóch decyzji w przedmiocie stwierdzenia wygaśnięcia decyzji, bowiem organ podatkowy, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie w drodze decyzji (art. 258 par. 1 i par. 2 Ordynacji). W rezultacie, przedmiotowe rozstrzygnięcia muszą więc nastąpić w jednej decyzji – wyrok NSA w Warszawie z 22 stycznia 2003 r., sygn. III SA 2900/01, niepublikowany.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przed terminem zapłaty
Zabezpieczenia na majątku podatnika zobowiązania podatkowego przed terminem jego płatności – w okolicznościach wymienionych we wspomnianym już art. 33 par. 1 Ordynacji podatkowej – można również dokonać w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, przed wydaniem decyzji:
• ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego;
• określającej wysokość zobowiązania podatkowego;
• określającej wysokość zwrotu podatku.
Uprawnienie takie daje fiskusowi art. 33 par. 2 Ordynacji podatkowej.
W przypadku, o którym mowa w tym właśnie przepisie, organ podatkowy na podstawie posiadanych danych co do wysokości podstawy opodatkowania określa w decyzji o zabezpieczeniu:
• przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego;
• przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego oraz kwotę odsetek za zwłokę należnych od tego zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego.
Te regulacje zawarte są w art. 33 par. 4 Ordynacji podatkowej.
PRZYKŁAD
Urząd skarbowy odroczył panu Andrzejowi termin płatności zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę. Niestety, podatnik zlekceważył to i nie dotrzymał terminu wyznaczonego przez urząd. W takiej sytuacji z mocy prawa następuje w całości wygaśnięcie decyzji o odroczeniu terminu płatności zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę.
Zabezpieczenie zobowiązania
Zgodnie natomiast z art. 33 par. 5 Ordynacji podatkowej, zabezpieczenie następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo w formie określonej w art. 33d Ordynacji. W tym ostatnim przepisie mowa jest o tym, że wykonanie decyzji o zabezpieczeniu następuje przez przyjęcie przez organ podatkowy, na wniosek strony, zabezpieczenia wykonania zobowiązania określonego w decyzji o zabezpieczeniu wraz z odsetkami za zwłokę, w formie:
• gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;
• poręczenia banku;
• weksla z poręczeniem wekslowym banku;
• czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku;
• zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez
• skarb państwa lub Narodowy Bank Polski – według ich wartości nominalnej;
• depozytu w gotówce.
Warunki wygaśnięcia decyzji
Decyzja o zabezpieczeniu wygasa:
• po upływie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego;
• z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego;
• z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zwrotu podatku.
Czy wygasa decyzja w sprawie cen
Firmy powiązane mogą zawierać z fiskusem porozumienia dotyczące uznania prawidłowości wyboru i stosowania metody ustalania tzw. cen transakcyjnych. W sprawach o ustalanie ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi wydaje się decyzję. Czy taka decyzja może wygasnąć?
Tak
Decyzja w sprawie porozumienia zawiera w szczególności:
• wskazanie rodzaju, przedmiotu transakcji objętych porozumieniem oraz okresu, którego ono dotyczy;
• wskazanie metody ustalania ceny transakcyjnej, algorytmu kalkulacji ceny oraz innych reguł stosowania metody;
• określenie istotnych warunków będących podstawą stosowania takiej metody, z uwzględnieniem podziału ryzyka, pełnionych funkcji przez podmioty oraz marży realizowanej przez podmioty objęte porozumieniem.
W przypadku niespełnienia tych warunków określonych w decyzji w sprawie porozumienia, organ właściwy w sprawie porozumienia stwierdza z urzędu jej wygaśnięcie.
Decyzja stwierdzająca wygaśnięcie wywołuje skutki prawne od dnia doręczenia decyzji, której wygaśnięcie stwierdza.
Wspomniane przepisy dotyczące wygaśnięcia decyzji zawarte są w art. 20l ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Czy wygasa decyzja o zajęciu majątku wspólników spółki
Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane, to przed terminem jego płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika. Czy regulacja ta dotyczy również wspólników spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej i czy decyzja o zabezpieczeniu może wygasnąć?
Tak
Przepis dający możliwość zabezpieczania na majątku podatnika zobowiązania podatkowego jeszcze przed terminem płatności stosuje się odpowiednio do zabezpieczenia na majątku m.in. osób, o których mowa w art. 115 Ordynacji podatkowej, czyli wspólników spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej. Stosuje się tę regulację po doręczeniu im decyzji orzekającej o odpowiedzialności podatkowej za zaległości podatkowe spółki, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie przez spółkę wykonane. A w szczególności wtedy, gdy spółka trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.
Decyzja o zabezpieczeniu wygasa, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości albo w części bezskuteczna. Wynika to z art. 33b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Krzysztof Tomaszewski