Urząd skarbowy może sprawdzić mieszkanie podatnika i to również wtedy, gdy ten prowadzi działalność gospodarczą. Kontrola ta przeprowadzana jest po to, by ustalić, czy podatnik rzeczywiście poniósł wydatki mieszkaniowe.
Wypełniając roczne zeznanie podatkowe, rzadko zdajemy sobie sprawę z tego, że urząd skarbowy, weryfikując prawidłowość skorzystania przez nas z ulg podatkowych, może zechcieć obejrzeć nasze mieszkanie. Oczywiście możemy sprzeciwiać się takiemu rozwiązaniu. Problem jednak w tym, że pracownicy urzędu wejdą do naszego mieszkania także wtedy, gdy nie wyrazimy na to zgody.
Dlatego lepiej zastanowić się, czy warto upierać się przy swoim. Nie wpuszczając do mieszkania lub domu pracowników organów podatkowych, nie narażamy się wprawdzie na żadne sankcje karne, np. grzywnę, ale z pewnością zniechęcamy do siebie urzędnika. Ten ostatni ma wtedy podstawy do przypuszczania, że może rzeczywiście mamy coś do ukrycia. Wywoła to taki skutek, że zostanie wszczęta kontrola podatkowa albo nawet postępowanie podatkowe. A to może zakończyć się nieprzyjemnym dla nas wynikiem, np. koniecznością zwrotu odliczonych kwot powiększonych o odsetki.
Zdecyduje urzędnik
Urząd skarbowy ma dwie możliwości. Może – jeśli zechce dostać się do naszego mieszkania i dokonać niezbędnych czynności mających na celu sprawdzenie, czy rzeczywiście zostały poniesione wydatki mieszkaniowe – wejść do naszego mieszkania za naszą zgodą (będzie tak w przypadku czynności sprawdzających) lub bez naszej zgody (stanie się tak wtedy, gdy zostanie wszczęta kontrola podatkowa). W tym drugim przypadku urząd skarbowy musi uzyskać tzw. nakaz prokuratorski. Ta sytuacja nie jest z pewnością przyjemna dla podatnika. Wtedy bowiem pracownicy urzędu skarbowego dostają się do naszego mieszkania bez naszej zgody, a nawet wbrew niej. Tylko w razie kontroli mieszkania w ramach czynności sprawdzających podatnik może uzgodnić wygodny dla niego termin. Natomiast w przypadku wszczęcia kontroli podatkowej takiej możliwości już nie ma.
Czynności sprawdzające
Oględzin lokalu mieszkalnego za zgodą podatnika organy podatkowe dokonują w ramach czynności sprawdzających. W takiej sytuacji wszystko odbywa się sprawnie i spokojnie. Podatnik musi jednak pamiętać, że uprawnienie do wkroczenia do jego mieszkania przysługuje pracownikom organów podatkowych tylko w ściśle określonych przypadkach. Nie mogą oni dowolnie – kierowani własnym kaprysem – żądać od podatników, by ci na każde ich życzenie udostępniali mieszkanie. Stanie się tak tylko w przypadkach ściśle wskazanych w przepisach ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.). Wynika z nich, że organ podatkowy może dokonać oględzin lokalu mieszkalnego lub części tego lokalu, jeżeli jest to niezbędne do zweryfikowania zgodności stanu faktycznego z danymi wynikającymi ze złożonej przez podatnika deklaracji oraz z innych dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków na cele mieszkaniowe. Oczywiście w tym przypadku organ może obejrzeć mieszkanie podatnika tylko po uzyskaniu jego zgody.
Jeśli podatnik wyraża zgodę i zdecyduje się wpuścić do mieszkania pracownika urzędu skarbowego, będzie musiał uzgodnić z nim termin tej wizyty. W praktyce odbywa się to w ten sposób, że pracownik organu podatkowego, w porozumieniu z podatnikiem, ustala termin dokonania oględzin. Podatnik może nie zgodzić się na termin proponowany przez urzędnika i ustalić taki, który odpowiada jemu. Powinien jednak pamiętać o podpisaniu odpowiedniej adnotacji o ustaleniu terminu oględzin. Adnotację tę urzędnik zamieści w aktach sprawy.
Będzie nowy termin
W razie nieudostępnienia lokalu w uzgodnionym terminie organ podatkowy może wyznaczyć nowy termin przeprowadzenia oględzin. Niestety, w tym przypadku organ podatkowy może wyznaczyć termin nowego spotkania jednostronnie. Może, co znaczy, że wcale nie musi. Tym samym, jeśli trafimy na uprzejmego urzędnika, ten może umówić się z nami ponownie, tak żeby nowy termin był dogodny także dla nas.
Pracownik organu podatkowego oczywiście sporządzi protokół przeprowadzonych oględzin.
PRZYKŁAD
Wypełniając PIT za ubiegły rok pan Jan skorzystał z odliczenia w ramach ulgi remontowej. Urząd skarbowy postanowił sprawdzić, czy podatnik rzeczywiście poniósł wydatki. Ponieważ podatnikowi nie protestował przeciwko ustaleniu tych faktów, urzędnik zaproponował termin wizyty. Niestety termin ten nie odpowiadał panu Janowi. Zaproponował więc nowy termin. Urzędnik miał pojawić się w mieszkaniu pana Jana w piątek 22 września o godz. 16.00. Niestety podatnik miał niegroźny wypadek samochodowy i nie zdążył przybyć na miejsce. Poinformował o tym urzędnika. Ten zgodził się, by podatnik zaproponował nowy termin wizyty. Pan Jan umówił się z nim na 17 października.
Nie ma zgody, jest kontrola
Jeśli podatnik nie wyrazi zgody na wizytę urzędnika, zostanie zapewne wszczęta kontrola podatkowa. W ramach tej kontroli również mogą zostać przeprowadzone oględziny lokalu mieszkalnego. Kontrolujący ma prawo wstępu na teren, do budynku lub lokalu mieszkalnego kontrolowanego w celu:
• dokonania oględzin, jeżeli: zostały one wskazane jako miejsce wykonywania działalności gospodarczej lub jako siedziba kontrolowanego; jest to niezbędne dla ustalenia lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego lub podstawy opodatkowania; jest to niezbędne do zweryfikowania faktu poniesienia wydatków na cele mieszkaniowe, uprawniających do skorzystania z ulg podatkowych;
• dokonania oględzin oraz przeszukania lokali mieszkalnych, innych pomieszczeń lub rzeczy, jeżeli powzięto informację o prowadzeniu niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej albo w przypadku gdy są tam przechowywane przedmioty, księgi podatkowe, akta lub inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie istnienia obowiązku podatkowego lub określenie wysokości zobowiązania podatkowego.
Czynności kontrolne wykonywane są za zgodą kontrolowanego. Niestety, na etapie postępowania kontrolnego urząd skarbowy ma też możliwość dostania się do naszego mieszkania wbrew naszej woli. W takim przypadku konieczne jest jednak uzyskanie zgody prokuratora rejonowego. Po jej uzyskaniu pracownicy organu podatkowego przeprowadzą odpowiednie czynności kontrolne w mieszkaniu podatnika. Oczywiście przed przystąpieniem do tych czynności powinni okazać podatnikowi postanowienie prokuratora o wyrażeniu na to zgody.
Z przeprowadzonych czynności powinien zostać sporządzony protokół, który wymaga zatwierdzenia przez prokuratora. W razie odmowy zatwierdzenia protokołu materiały i informacje zebrane w toku czynności nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym.
TERMIN WIZYTY
Jeśli podatnik zgadza się na oględziny swojego mieszkania, może umówić się z urzędnikiem na wizytę w odpowiednim dla siebie terminie.
LEGITYMACJA
Podatnik powinien żądać okazania legitymacji oraz upoważnienia do wszczęcia kontroli przy wstępie do jego mieszkania pracownika urzędu.
NAKAZ PROKURATORSKI
Podatnik może nie wpuścić kontrolującego do swojego mieszkania, jeśli ten nie okaże nakazu prokuratorskiego.
Podstawa prawna
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Anna Wojda