Urzędy skarbowe mają problemy z realizacją tytułów egzekucyjnych wystawionych po kontrolach. Czasem dokumenty pozwalające na ściągnięcie długów czekają kilka miesięcy, a nawet lat. Zdaniem urzędników głównym powodem takiej sytuacji jest fakt nieposiadania przez dłużników majątku, z którego egzekucja mogłaby się odbyć. Często też podatnicy skutecznie unikają egzekucji poprzez wymeldowanie się z mieszkania lub domu, likwidację firmy, podział majątku czy wyjazd za granicę.
Coraz więcej spraw do załatwienia
Statystyka też nie jest łaskawa. Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską wyjaśniło, że liczba tytułów wykonawczych do załatwienia ogółem przez komórki egzekucyjne urzędów skarbowych wzrosła z 12,8 mln tytułów do załatwienia w 2003 roku do 19,3 mln tytułów w 2006 roku. Oznacza to, że w ciągu trzech lat ich liczba wzrosła o 51,04 proc. Natomiast zatrudnienie wzrosło w tym okresie zaledwie o 3,38 proc. Liczba tytułów wykonawczych przypadająca w 2006 roku do załatwienia przez jednego pracownika była o 46,08 proc. większa niż w 2003 roku.
Z sondy GP przeprowadzonej w izbach skarbowych wynika, że problem z egzekucją należności pokontrolnych występuje w całym kraju, ale z różnym natężeniem.
- Problem rzeczywiście istnieje i jest na tyle poważny, że nie można go sprowadzić tylko do tytułów, które pozostają niezrealizowane przez 5-6 miesięcy. Niestety, zdarzają się tytuły sprzed kilku lat. Co więcej, co do części z nich z dużą dozą pewności stwierdzić możemy, że objęte nimi zaległości ulegną przedawnieniu - wskazał Tadeusz Haberka z Izby Skarbowej we Wrocławiu.
Maciej Cichański z Izby Skarbowej w Bydgoszczy wyjaśnił, że w urzędach skarbowych województwa kujawsko-pomorskiego bieg tytułom wykonawczym nadawany jest niezwłocznie, aczkolwiek mogą zaistnieć sytuacje, kiedy wszczęcie postępowania, egzekucyjnego czy jego efektywne zakończenie napotyka trudności z uwagi na problemy z ustaleniem majątku lub miejsca pobytu zobowiązanego (najczęściej w sferze obrotu paliwami czy skupu złomu).
Inaczej jest w województwie małopolskim. Z informacji Magdaleny Kobos z Izby Skarbowej w Krakowie wynika, że egzekucja zaległości podatkowych jest priorytetem służb egzekucyjnych małopolskich urzędów skarbowych. Izba Skarbowa w Krakowie sprawdza także terminowość wszczęcia postępowań egzekucyjnych w trakcie kontroli prowadzonych w trybie nadzoru. Podobnie jest w województwie łódzkim, pomorskim i lubuskim.
Tryb egzekucji
Organy podatkowe egzekwując długi od podatników muszą stosować odpowiednie regulacje prawne. Andrzej Kulmatycki z Izby Skarbowej w Warszawie zwrócił uwagę, że wszczęcie postępowania egzekucyjnego musi być poprzedzone określonymi czynnościami, m.in. w zakresie zbadania kwestii dopuszczalności egzekucji administracyjnej i prawidłowości wystawienia tytułu wykonawczego przez wierzyciela.
- Dochodzenie obowiązków w trybie egzekucji administracyjnej jest możliwe, jeżeli wynikają one z decyzji, postanowień lub orzeczeń właściwych organów bądź w przypadku organów administracji publicznej - bezpośrednio z przepisów prawa. Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Wszczęcie egzekucji następuje z chwilą: doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego - tłumaczyła Iwona Sobolewska z Izby Skarbowej w Gdańsku.
Biedny i sprytny
Problemy ze ściągnięciem długów wiążą się często z tym, że podatnik nie ma majątku, z którego zobowiązanie mógłby oddać. Druga przyczyna to celowe unikanie zapłaty. Podatnicy mają swoje metody, które pozwalają im uchylić się od zapłaty należności fiskusowi.
- Podatnicy stosują różne sposoby unikania egzekucji, np. wyzbywając się majątku jeszcze przed wszczęciem egzekucji - tłumaczyła Małgorzata Spychała-Szuszczyńska z Izby Skarbowej w Poznaniu.
Tadeusz Haberka wskazał, że w większości przypadków, w których organy podatkowe zobowiązane są dochodzić należnych Skarbowi Państwa długów w sposób przymusowy, są to sytuacje dotyczące tych podatników, którzy mają świadomość, że taka egzekucja w ich przypadków nie będzie skuteczna.
Natomiast Krystyna Arciszewska z Izby Skarbowej w Olsztynie podkreśliła, że zaległości wynikające z decyzji pokontrolnych najczęściej dotyczą należności spornych, tj. takich, w stosunku do których toczy się postępowanie odwoławcze lub skargowe przed sądami, lub trudno ściągalnych.
- Zaległości trudno ściągalne w szczególności powstają w sytuacjach, gdy wydano decyzje pokontrolne w następstwie stwierdzenia fikcyjnych transakcji, w odniesieniu do których nie można prowadzić skutecznego postępowania egzekucyjnego lub ustanawiana jest rozdzielność majątkowa współmałżonków - argumentowała Krystyna Arciszewska.
Również Agnieszka Jóźwin-Dalecka z Izby Skarbowej w Opolu stwierdziła, że główne problemy związane z realizacją tytułów egzekucyjnych dotyczą: nieposiadania przez zobowiązanych składników majątkowych podlegających egzekucji, pobytu dłużników za granicą, wymeldowywania się z miejsca pobytu.
Przy egzekucji długów bieda i spryt podatników to jedno. Z drugiej strony, organy podatkowe starają się opracowywać własne metody działania, które mają pomóc w skuteczniejszym ściąganiu należności.
Metody fiskusa
Małgorzata Brzoza z Izby Skarbowej w Szczecinie wskazała, że do zakresu działania naczelników urzędów skarbowych oprócz wykonywania egzekucji administracyjnej należności pieniężnych należy m.in. ustalanie lub określanie i pobór podatków oraz niepodatkowych należności budżetowych, rejestrowanie podatników oraz przyjmowanie deklaracji podatkowych, wykonywanie kontroli podatkowej itp.
- Dysponując określonym zasobem kadrowym, naczelnik musi dokonać takiego podziału etatów pomiędzy poszczególne komórki urzędu, aby wszystkie zadania były wykonywane sprawnie i efektywnie - dodała nasza rozmówczyni ze szczecińskiej Izby Skarbowej.
Także Małgorzata Spychała-Szuszczyńska uważa, że mając na uwadze rolę, jaką pełni administracja podatkowa w stosunku do budżetu państwa, w przypadku województwa wielkopolskiego postępowania egzekucyjne objęte są szczególnym nadzorem ze strony izby skarbowej.
- We wszystkich zaleceniach adresowanych do podległych urzędów podkreśla się konieczność podejmowania działań egzekucyjnych niezwłocznie po otrzymaniu tytułu egzekucyjnego oraz stosowania wszelkich środków egzekucyjnych dozwolonych prawem - wyjaśniła Małgorzata Spychała-Szuszczyńska.
Marta Szpakowska z Izby Skarbowej w Lublinie powiedziała nam, że w celu poprawy egzekucji należności w urzędach skarbowych podejmowane są takie działania jak: monitoring zaległości bieżących i z lat ubiegłych, ustalanie przyczyn powstawania zaległości, monitoring zaległości pod kątem niedopuszczenia do przedawnienia, poszukiwanie majątku zobowiązanych podlegającego egzekucji.
- Instrumentem służącym zapobieżeniu temu negatywnemu zjawisku jest instytucja zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego. W każdym stadium kontroli podatkowej dokonywana jest weryfikacja danego podmiotu pod kątem wywiązywania się przez niego z obowiązku płacenia podatków. W przypadku stwierdzenia zagrożenia wykonania zobowiązania podatkowego wszczynane jest postępowanie zabezpieczające. W większości przypadków podjęcie takiego postępowania prowadzi do wykonania obowiązku określonego następnie w decyzji wymiarowej - radziła Marta Szpakowska.
Maria Bojczuk z Izby Skarbowej w Kielcach dodała, że w poszczególnych organach egzekucyjnych powołane zostały zespoły (komórki organizacyjne) zajmujące się egzekucją należności trudno ściągalnych.
Egzekucja tytułów wykonawczych przez organy podatkowe
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Metody fiskusa na skrócenie okresu egzekucji
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
51 proc.* w ciągu ostatnich trzech lat wzrosła liczba tytułów wykonawczych do załatwienia przez komórki egzekucyjne urzędów skarbowych
* dane z 2006 roku wobec 2003 roku
Ewa Matyszewska
ewa.matyszewska@infor.pl