Podatnik, który uzyskał w ciągu roku dochody opodatkowane, powinien złożyć zeznanie podatkowe, chyba że rozliczenia za niego dokonał płatnik. Brak terminowego złożenia zeznania rocznego skutkuje karami z kodeksu karnego skarbowego.
Uchylanie się od podatku
Jednym z przypadków, kiedy podatnik może nie złożyć zeznania, jest uchylanie się od opodatkowania. Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Rozpiętość stawek dziennych w 2008 roku została ustalona od 37,53 zł do 15 012 zł.
Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Narażenie na uszczuplenie
Karze z kodeksu karnego skarbowego podlega już samo nie- złożenie zeznania rocznego. Nie musi być to związane z narażeniem na uszczuplenie podatku.
Narażenie na uszczuplenie podatku jest rozumiane jako działanie bądź zaniechanie biernego podmiotu stosunku prawnopodatkowego prowadzące do powstania różnicy między należną Skarbowi Państwa bądź jednostce samorządu terytorialnego kwotą podatku a kwotą przypadającą do uiszczenia według zeznania lub zgłoszenia straty. Narażeniem na uszczuplenie podatku jest przede wszystkim niezadeklarowanie należnej kwoty podatku, od którego uiszczenia sprawca się w ten sposób uchylił, a ponadto w szczególności niezgłoszenie właściwemu organowi podatkowemu przedmiotu opodatkowania, niezgłoszenie danych mogących mieć wpływ na ustalenie zobowiązania podatkowego lub jego wysokości albo podania takich danych niezgodnie z rzeczywistością oraz nierzetelne prowadzenie ksiąg, a także każde inne działanie prowadzące do powstania różnicy między należną kwotą a wykazaną w zeznaniu podatkowym.
PRZYKŁAD: KARA ZA WYKROCZENIE SKARBOWE
Zeznanie roczne PIT należy złożyć do końca kwietnia roku następnego. Brak złożenia zeznania w terminie, pomimo nawet zapłaty należnego podatku, jest wykroczeniem skarbowym, które podlega karze grzywny.
Karze za wykroczenie skarbowe podlega podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia. Karę taką wymierza urząd skarbowy. Może ona być wymierzona mandatem karnym, którego wysokość w 2008 roku waha się w granicach od 112,60 zł do 2252 zł.
Zaległość podatkowa
Niezłożenie zeznania rocznego wiąże się często też z niezapłaceniem podatku. Zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności. Skoro więc podatnik PIT powinien powstały z rozliczenia za 2007 rok podatek uiścić najpóźniej 30 kwietnia 2008 r., a nie zrobi tego, już 1 maja 2008 r. powstanie zaległość podatkowa. Podatnik będzie musiał ją zapłacić wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczanymi za każdy dzień zwłoki w spłacie należności podatkowej. Obecnie stawka odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych wynosi 14 proc. w skali roku.
Odsetki od zaległości podatkowej
Od zaległości podatkowych naliczane są odsetki za zwłokę. Zgodnie z generalną zasadą odsetki za zwłokę nalicza podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia odpowiadająca za zaległości podatkowe.
Odsetki za zwłokę naliczane są od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był obowiązany dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego. Obowiązek zapłaty odsetek za zwłokę powstaje z mocy prawa i wynika z samego faktu wystąpienia zaległości podatkowej.
PRZYKŁAD: OBOWIĄZEK ZŁOŻENIA ZEZNANIA
Informacja PIT-11 jest podstawą prawidłowego wypełnienia zeznania rocznego, a jego brak nie zwalnia podatnika od obowiązku prawidłowego rozliczenia się z fiskusem. W takiej sytuacji nie tylko można, ale należy oprzeć się na wszelkich dostępnych dokumentach, w których są zawarte informacje pozwalające ustalić rzeczywisty dochód oraz wysokość należnego podatku. W tym przypadku niezłożenie zeznania będzie skutkowało karą grzywny, a gdy okaże się, że należy dopłacić podatek, dodatkowo odsetkami za zwłokę.
Płatnicy, tj. m.in. osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, będące zakładami pracy, są obowiązani przekazać podatnikowi i urzędowi skarbowemu właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika imienną informację o dochodach oraz o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy - PIT-11. Jeżeli podatnik nie dysponuje informacją sporządzoną przez zakład pracy na wymaganym prawem formularzu, powinien wypełnić zeznanie podatkowe na podstawie posiadanych przez siebie danych o wypłaconych składnikach wynagrodzenia, z uwzględnieniem przewidzianych w ustawie kosztów uzyskania przychodów ze stosunku pracy. Zastępczymi źródłami informacji mogą być tzw. paski wynagrodzeń, przekazy, pokwitowania, wyciągi bankowe, umowa o pracę. Podatnik nie może odliczać składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczek na podatek dochodowy, opierając się wyłącznie na domniemaniu, że kwoty te zostały przez pracodawcę rzeczywiście uiszczone we właściwym terminie i wysokości. Wysokość tych wydatków ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie. Wymagane jest więc, aby poniesienie wydatków odliczanych od dochodu było stwierdzone dokumentem.
Odsetki za zwłokę w zapłacie należności podatkowych nie są zobowiązaniem podatkowym. Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Odsetki natomiast to należność uboczna ściśle związana z istnieniem zaległości podatkowej, bowiem obowiązek jej zapłaty powstaje z chwilą zaistnienia zaległości podatkowej (i powinien być wykonany bez wezwania organu podatkowego). Jeżeli jednak organ podatkowy wskutek wszczętego postępowania podatkowego stwierdzi, że podatnik mimo ciążącego na nim obowiązku nie zapłaci w całości lub w części podatku albo wysokość zobowiązania jest inna niż wykazana w deklaracji, wydaje decyzję, w której określa wysokość zaległości podatkowej. W sytuacji takiej organ podatkowy nalicza odsetki za zwłokę.
Odpowiedzialność małżonka
Niezłożenie zeznania przez jednego małżonka wpływa na odpowiedzialność drugiego, nawet rozwiedzionego. Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.
Jednak trzeba podkreślić, że zobowiązanie osoby trzeciej do uiszczenia cudzego podatku nie może przekształcić się w zaległość podatkową, bowiem zaległością podatkową jest tylko podatek niezapłacony w terminie płatności, a zobowiązanie osoby trzeciej do uiszczenia cudzego długu podatkowego podatkiem nie jest. O odpowiedzialności osoby trzeciej organ podatkowy orzeka w drodze decyzji.
W razie niedotrzymania terminu płatności osoba trzecia odpowiada również za naliczone po dniu wydania decyzji o jej odpowiedzialności podatkowej odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych. Odsetki za zwłokę, w przypadku nieuiszczenia należności w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji, nalicza osoba trzecia odpowiadająca za zaległości podatkowe.
Kontrola urzędu
Organy podatkowe pierwszej instancji dokonują czynności sprawdzających, mających na celu: sprawdzenie terminowości: składania deklaracji, wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobieranych przez płatników oraz inkasentów; stwierdzenie formalnej poprawności składanych dokumentów; ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami.
PRZYKŁAD: BRAK INFORMACJI PIT-8C
Podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. W terminie tym podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym odrębne zeznania według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego w roku podatkowym dochodu (poniesionej straty) z kapitałów pieniężnych (PIT-38), m.in. z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, i obliczyć należny podatek dochodowy.
Obowiązek złożenia zeznania podatkowego istnieje, nawet jeżeli płatnik nie dopełnił obowiązku wystawienia i doręczenia informacji PIT-8C. Niezależnie od faktu, czy podatnik otrzymał informację o dochodach z kapitałów pieniężnych PIT-8C czy jej nie otrzymał, to na podatniku ciąży obowiązek rzetelnego sporządzenia zeznania podatkowego, w którym należy wykazać dochód lub poniesioną stratę z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających. W przypadku braku złożenia zeznania PIT-38 w terminie i rozliczenia podatku podatnik może być ukarany karą grzywny z kodeksu karnego skarbowego.
Ważne!
Nawet gdy podatnik uzyskał w ciągu 2007 roku dochód nieprzekraczający 3015 zł (niepowodujący obowiązku zapłaty podatku), ma obowiązek złożenia zeznania
EWA MATYSZEWSKA
ewa.matyszewska@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 23 oraz art. 54 ustawy z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 111, poz. 765 z późn. zm.).
• Art. 51, art. 53, art. 101, art. 272, art. 274a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).