Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu (art. 186 § 1 k.p.). W czasie urlopu pracownik jest zwolniony z obowiązku wykonywania pracy i nie pobiera wynagrodzenia. Nie można więc wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę z powodu np. nieprawidłowego wykonywania obowiązków, opieszałości, spóźnień czy konfliktów ze współpracownikami.
W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego pracodawcy, ale powinna ona odbywać się na innej podstawie prawnej i innych zasadach (art. 1862 § 1 k.p.). Nieprawidłowe wykonywanie pracy na rzecz własnego pracodawcy nie może być w takim przypadku przyczyną wypowiedzenia.
Ochrona pracownika przed rozwiązaniem stosunku pracy kończy się w 2 przypadkach:
- w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
- gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Zakończenie działalności pracodawcy
Pierwsze z wymienionych wyżej przyczyn rozwiązania - a właściwie wypowiedzenia - stosunku pracy w czasie urlopu wychowawczego: upadłość lub likwidacja są typowymi przyczynami niezależnymi od pracownika, na które praktycznie nie ma on wpływu. Upadłość jako taka nie oznacza jednak zawsze zakończenia działalności pracodawcy. Zgodnie z art. 267 i nast. ustawy z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (DzU nr 60, poz. 535 ze zm.) w obecnych przepisach istnieje możliwość ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu z wierzycielami. Wówczas upadły pracodawca nie kończy działalności, ale kontynuuje ją, przeprowadzając jednocześnie restrukturyzację (rozłożenie długów na raty, konwersję ich na udziały lub akcje itp.). Z tym może wiązać się także restrukturyzacja zatrudnienia. Upadłość daje wówczas możliwość rozwiązywania stosunków pracy z osobami na urlopach wychowawczych. Również likwidacja każdego innego pracodawcy (zakończenie działalności gospodarczej, rozwiązanie spółki) powoduje zakończenie stosunku pracy. Warto wspomnieć, że jest tu mowa o likwidacji pracodawcy. Jeżeli pracodawcą jest część większego podmiotu (jednostka organizacyjna), to jej likwidacja również powoduje rozwiązanie stosunku pracy z osobami na urlopach wychowawczych.
Przykład
W związku z pogarszającymi się wynikami finansowymi w jednym z regionów zarząd banku P. zdecydował o zmianach organizacyjnych. Najmniej rentowne oddziały banku w regionie pomorskim - w miejscowościach P. i H. zostały zlikwidowane. Zgodnie ze statutem banku oddziały lokalne pełniły funkcję pracodawców (ich dyrektorzy mieli kompetencje do zawierania i rozwiązywania umów o pracę). Wobec likwidacji oddziałów każdy z dyrektorów wypowiedział umowy o pracę wszystkim pracownikom likwidowanych oddziałów. W oddziale w H. były zatrudnione 2 pracownice, a w oddziale w P. - 1 pracownik, którzy korzystali z urlopów wychowawczych. Wobec likwidacji pracodawcy wszystkim tym osobom doręczono wypowiedzenia.
Zwolnienia grupowe
Sąd Najwyższy w uchwale z 15 lutego 2006 r. (II PZP 13/05, OSNP 2006/21 - 22/315) stwierdził, że art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.; zwanej dalej ustawą o zwolnieniach grupowych) może stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego także w sytuacjach, gdy nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 1861 § 1 zdaniu drugim k.p. Tym samym nawet, jeżeli zwolnienia grupowe nie wiążą się z upadłością lub likwidacją pracodawcy, rozwiązanie umowy o pracę z osobą na urlopie wychowawczym jest dopuszczalne. Dotyczy to również zwolnień indywidualnych.
WAŻNE!
W przypadku pracodawców zatrudniających ponad 20 osób wszystkim zwolnionym w trybie przewidzianym w ustawie o zwolnieniach grupowych, a więc także osobom na urlopach wychowawczych należą się odprawy przewidziane w art. 8 tej ustawy.
Zwolnienie dyscyplinarne
Jedyną możliwością rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem na urlopie wychowawczym dotyczącą pracownika jest rozwiązanie bez wypowiedzenia z jego winy - czyli tzw. zwolnienie dyscyplinarne przewidziane w art. 52 k.p.
Zgodnie z tym przepisem pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Ponieważ pracownik przebywający na urlopie wychowawczym - co do zasady - nie wykonuje pracy, ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych powinno wówczas dotyczyć zachowań, które narażają pracodawcę na konkretne szkody, a które niekoniecznie muszą wiązać się z wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Najprostszym przykładem będzie tutaj podjęcie pracy zarobkowej, o której mowa w art. 1862 § 1 k.p., w firmie konkurencyjnej, w sytuacji gdy została podpisana umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy.
Popełnienie przestępstwa lub zawiniona utrata uprawnień mogą dotyczyć także osoby przebywającej na urlopie wychowawczym. Jednak w przypadku popełnienia przestępstwa, aby móc zwolnić takiego pracownika bez wypowiedzenia, dany czyn przestępny musi skutkować brakiem możliwości dalszego zatrudnienia.
Przykład
Stanisław S., zatrudniony na stanowisku kierowcy w urzędzie gminy F. w czasie trwania urlopu wychowawczego, prowadząc pod wpływem alkoholu, spowodował wypadek drogowy. Sprawa trafiła do sądu, który skazał Stanisława S. za czyn z art. 178a k.k. Jednocześnie sąd orzekł wobec niego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. W tej sytuacji wójt gminy F. jako pracodawca rozwiązał ze Stanisławem S. umowę o pracę bez wypowiedzenia, przy czym jako podstawę podał zarówno § 2 (popełnienie przestępstwa), jak i § 3 (zawiniona utrata uprawnień) art. 52 k.p.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 1861 § 2 k.p. w przypadku złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności.