Wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikom ściśle określa Kodeks pracy.
W życiu każdego pracownika zdarzają się jednak sytuacje, gdy po wykorzystaniu ustawowego limitu urlopu wypoczynkowego zmuszony jest on do pisemnego wystąpienia do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie mu zgody na urlop bezpłatny. Kodeksowe unormowania co do urlopu wypoczynkowego nie odnoszą się do urlopu bezpłatnego. Jeśli część urlopu wypoczynkowego niewykorzystaną z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby pracodawca zobowiązany jest udzielić w terminie późniejszym, to w przypadku urlopu bezpłatnego nie zachodzi analogiczna zasada.
Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Niezdolność pracownika do pracy z powodu choroby w okresie urlopu bezpłatnego nie daje podstaw do przyznania mu prawa do zasiłku chorobowego.
W przypadku gdy niezdolność do pracy powstanie w czasie wykorzystywania urlopu bezpłatnego, zasiłek chorobowy nie przysługuje za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy przypadającej w czasie tego urlopu. Jeżeli jednak nieprzerwany okres niezdolności do pracy przypada również po zakończeniu urlopu, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje za okres po jego zakończeniu.
Przykład
Pracownikowi udzielono urlopu bezpłatnego w okresie od 1 sierpnia do 31 listopada. W dniach od 12 listopada do 4 stycznia następnego roku był on niezdolny do pracy z powodu choroby. W okresie od 12 do 31 listopada zasiłek chorobowy nie przysługuje pracownikowi z uwagi na to, że niezdolność do pracy przypada na okres urlopu bezpłatnego. Jest on natomiast uprawniony za okres po zakończeniu urlopu, tj. od 1 grudnia do 4 stycznia następnego roku.
Jeżeli niezdolność do pracy powstała w czasie urlopu bezpłatnego, prawo do zasiłku chorobowego od następnego dnia po jego zakończeniu przysługuje także wówczas, gdy równocześnie z jego zakończeniem ustaje tytuł ubezpieczenia chorobowego.
Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przysługuje, jeśli osoba niezdolna do pracy:
l nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,
l nie kontynuuje działalności zarobkowej lub nie podjęła działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającej prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby,
l nabyła prawo do zasiłku w czasie ubezpieczenia,
l nie jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
l nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników, określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Zasada braku prawa do zasiłku chorobowego w czasie urlopu bezpłatnego ma zastosowanie również do wynagrodzenia za czas choroby, a także do świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego.