Płatnicy składek na ubezpieczenia społeczne, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej, mogą skorzystać z ulg w ich spłacie.
Jedną z podstawowych ulg jest rozłożenie należności z tytułu składek na raty na wniosek płatnika. Należności z tytułu składek mogą być rozłożone na raty ze względów gospodarczych lub z innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie.
Za rozłożeniem należności na raty będą przemawiać następujące względy:
• zawarcie przez płatnika składek sądowego postępowania układowego,
• nieskuteczność lub mała efektywność prowadzonego postępowania egzekucyjnego,
• trudna sytuacja materialna, bytowa lub osobista płatnika składek,
• zdarzenia losowe (pożar, powódź itp.).
W przypadku prowadzenia egzekucji warunkiem rozłożenia należności z tytułu składek na raty jest opłacenie przez płatnika składek kosztów egzekucyjnych.
W razie spłaty należności w układzie ratalnym naliczana jest opłata prolongacyjna na zasadach i w wysokości określonej w ustawie – Ordynacja podatkowa (DzU z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.). Opłata ta jest naliczana osobno od poszczególnych rat należności głównej.
Jeżeli spłata w ratach dotyczy zaległości, poszczególne raty układu ratalnego obejmują trzy składniki:
• należność główną,
• odsetki za zwłokę od danej raty należności głównej naliczone za okres od następnego dnia po terminie płatności składki objętej spłatą w ratach do dnia poprzedzającego dzień wpływu wniosku płatnika o spłatę tej składki w ratach,
• opłatę prolongacyjną naliczoną od tej samej raty należności głównej.
ważne
Zerwanie układu ratalnego następuje w przypadku nieopłacenia dwóch kolejnych rat układu lub niewywiązywania się z obowiązku opłacania składek bieżących przez okres dłuższy niż 14 dni, albo nieopłacenia opłaty dodatkowej ustalonej ostateczną decyzją.
Odroczenie terminu płatności składek
Inną ulgą w regulowaniu należności z tytułu opłacania składek na ubezpieczenia społeczne może być odroczenie terminu płatności składek. Ta ulga może być zastosowana tylko do płatnika składek niekorzystającego z układu ratalnego. Wniosek o odroczenie terminu płatności składek może być uwzględniony tylko wtedy, gdy uzasadniają to wyjątkowe przyczyny gospodarcze lub inne szczególne przyczyny zasługujące na uwzględnienie.
Wniosek płatnika składek o odroczenie terminu płatności składki za dany miesiąc powinien wpłynąć do oddziału ZUS najpóźniej w dniu, w którym upływa termin płatności składki za ten miesiąc. Tym samym zawsze jest znana kwota składki, której dotyczy wniosek.
Odroczenie terminu płatności składek następuje zawsze na podstawie umowy spisanej między Zakładem Ubezpieczeń Społecznych a płatnikiem składek. Ulga w postaci odroczenia terminu płatności składek obejmuje tylko część składek finansowanych ze środków płatnika. Podstawowym warunkiem, jaki musi być spełniony przez występującego z wnioskiem o odroczenie terminu, jest opłacenie w całości składek finansowanych ze środków osób ubezpieczonych.
Decyzja o odroczenie płatności ma charakter uznaniowy, tzn. nie podlega zaskarżeniu sądowemu.
Płatnik składek nie może uzyskać odroczenia terminu płatności składek częściej niż raz na 36 miesięcy. W razie odroczenia terminu płatności składek pobierana jest opłata prolongacyjna. Opłatę nalicza się od odroczonej kwoty składki za okres od następnego dnia po dniu, w którym upłynął termin płatności składki do odroczonego terminu jej płatności.
Płatnik składek jest zobowiązany uregulować w odroczonym terminie płatności kwotę odroczonej składki wraz z należną opłatą prolongacyjną. Wysokość tej opłaty nie ulega obniżeniu w sytuacji, gdy należna wpłata nastąpi w terminie wcześniejszym niż odroczony.
Umorzenie zaległych należności
Zagadnienie to zostało uregulowane w art. 28 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU nr 137, poz. 887 ze zm.). Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne mogą być umorzone w całości lub w części tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności.
Całkowita nieściągalność w rozumieniu ustawy zachodzi, gdy:
• dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i jednocześnie nie ma następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,
• sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (DzU nr 60, poz. 535 ze zm.),
• nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa,
• nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,
• wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
• naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
• jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających koszty egzekucji.
Należności z tytuły składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia (np. twórcy, artyści itp.) mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane mimo braku całkowitej ich nieściągalności.
Umorzenie zaległych składek jest zastrzeżone dla sytuacji szczególnie drastycznych, gdy ze względu na wiek, stan zdrowia, inne względy społeczne oraz znikome źródło przychodów na utrzymanie, płatnik nie ma realnych możliwości wywiązania się ze zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Ustawa wyczerpująco omówiła przyczyny umorzenia należności. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ma więc żadnego manewru w tym zakresie.
Umorzenie składek lub ich części powoduje automatycznie umorzenie w takiej samej części odsetek za zwłokę, dodatkowej opłaty i kosztów upomnienia.
Umorzeniu podlegają wyłącznie należności, do których pokrycia jest zobowiązany płatnik składek. Oznacza to, że nie można umorzyć składek należnych z przychodu ubezpieczonego (tj. 50% składki na ubezpieczenie emerytalne, 50% składki na ubezpieczenia rentowe i 100% składki na ubezpieczenie chorobowe).
Barbara Zabieglińska