Od należności pracowniczych wyegzekwowanych przez komornika należy odprowadzić zarówno składki na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne. Tak samo trzeba zapłacić składki od należności pracowniczych wypłaconych przez pracodawcę na podstawie ugody sądowej.
W przypadku gdy pracodawca nie wypłaca w terminie wynagrodzenia, pracownik może wystąpić do sądu z roszczeniem o jego wypłatę. Jeżeli pomimo wyroku sądu pracodawca lub były pracodawca nie wypłaca należności, pracownik z wyrokiem zaopatrzonym w klauzulę wykonalności może wystąpić do komornika o ich egzekucję. Wyegzekwowane przez komornika należności są przekazywane bezpośrednio pracownikowi.
Zgodnie z art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. W podstawie wymiaru składek nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków. Składek nie opłaca się również od przychodów wymienionych w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
W świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, należności wynikające ze stosunku pracy stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądowym, których wypłata na rzecz pracowników realizowana jest przez komorników sądowych, są przychodami ze stosunku pracy, jeżeli przychody te nie są wyłączone z podstawy wymiaru składek na podstawie powołanego wyżej rozporządzenia.
Oznacza to, iż od uzyskanego w tym trybie przychodu należy odprowadzić zarówno składki na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne. W analogiczny sposób należy traktować należności pracownicze wypłacane przez pracodawcę na podstawie zawartej ugody sądowej.
Natomiast kwota zasądzonych odsetek za zwłokę nie powinna być uwzględniana w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne.
Gdy pracodawca wypłaca sam
Także w przypadku, gdy pracodawca wypłaca pracownikowi należności zasądzone wyrokiem sądu lub na podstawie zawartej z nim ugody, jest zobowiązany naliczyć od nich oraz opłacić składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Jeżeli pracodawca wypłaca te należności osobie, która u niego w dalszym ciągu pracuje, rozliczenie należnych składek następuje w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx składanym za miesiąc, w którym następuje wypłata tych należności (przykład 1).
PRZYKŁAD 1: SKŁADKI OD OBECNEGO PRACOWNIKA
Mechanik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę. We wrześniu otrzymał od pracodawcy wynagrodzenie 1000 zł oraz na podstawie ugody zawartej z pracodawcą 2000 zł tytułem wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. W składanym za wrzesień imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 01 10 xx, składki na ubezpieczenia społeczne powinny być naliczone od kwoty 3000 zł, a na ubezpieczenie zdrowotne od kwoty 2438,70 zł (3000 zł – 561,30 zł), 561,30 zł – składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego.
Jeżeli natomiast jest to były pracownik i został wyrejestrowany z ubezpieczeń, a należne wynagrodzenie jest wypłacane w następnym miesiącu po wyrejestrowaniu lub później, składki są wykazywane w raporcie miesięcznym ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 xx składanym za miesiąc, w którym nastąpiła wypłata zaległego wynagrodzenia (przykład 2).
PRZYKŁAD 2: SKŁADKI OD BYŁEGO PRACOWNIKA
Fryzjerka do 31 grudnia 2005 r. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę. We wrześniu na podstawie wyroku sądu otrzymała od byłego pracodawcy zaległe wynagrodzenie 6000 zł. Pracodawca należne składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne powinien naliczyć w składanym za wrzesień imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 30 00 xx składki na ubezpieczenia społeczne powinny być naliczone od kwoty 6000 zł, a na ubezpieczenie zdrowotne od kwoty 4877,40 zł (6000 zł – 1122,60 zł), 1122,60 zł – składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego.
Pracodawca od kwoty zasądzonego i wypłacanego przez niego wynagrodzenia nalicza składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, oczywiście z wynagrodzenia ubezpieczonego potrąca składki finansowane z jego środków, tj. 1/2 składki emerytalnej, czyli 9,76 proc. podstawy wymiaru, 1/2 składki na ubezpieczenie rentowe – 6,50 proc. podstawy wymiaru, składkę na ubezpieczenie chorobowe – 2,45 proc. podstawy wymiaru.
Inaczej sytuacja wygląda, gdy wynagrodzenie jest wyegzekwowane przez komornika i przekazane pracownikowi. Wówczas pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia, a tylko otrzymuje informację o wysokości wynagrodzenia przekazanego pracownikowi.
Przepisy nie przewidują możliwości rozliczenia składek na ubezpieczenia społeczne należnych od przychodu ze stosunku pracy przez komornika sądowego w sytuacjach, gdy przychód ten wypłacany jest za jego pośrednictwem i równocześnie nie przewidują także możliwości samodzielnego rozliczania i opłacania należnych składek na ubezpieczenia społeczne, przez pracowników. Brak możliwości bieżącego potrącenia przez pracodawcę z przychodu ubezpieczonego części składek finansowanych z jego środków, co przewiduje art. 17 ust. 2 ustawy, nie zwalnia pracodawcy z obowiązku rozliczenia i przekazania do ZUS całości należnych składek.
Jak rozliczyć składki
Rozliczenie należnych składek powinno nastąpić w dokumentach rozliczeniowych sporządzanych za miesiąc, w którym kwota wyegzekwowanego przez komornika wynagrodzenia za pracę zostanie postawiona do dyspozycji ubezpieczonego, tj. za miesiąc, w którym nastąpi wypłata lub przelanie wyegzekwowanych środków na rachunek bankowy ubezpieczonego. Jeżeli pracodawca opłaci należne składki od uzyskanego przez pracownika wynagrodzenia ze stosunku pracy, wypłaconego za pośrednictwem komornika sądowego, w pełnej wysokości, może dochodzić od pracownika zwrotu poniesionych z tego tytułu kosztów, które zobowiązany był ponieść pracownik tytułem współfinansowania składek na ubezpieczenia społeczne.
CO W DOKUMENTACH
W sporządzanych za pracownika dokumentach rozliczeniowych płatnik składek powinien:
• wykazać uzyskany przychód, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz dokonać rozliczenia całość należnych składek zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych,
• wykazać uzyskany przychód w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, po pomniejszeniu go o składki na ubezpieczenia społeczne w części podlegającej sfinansowaniu przez pracownika,
• wykazać należną od tego przychodu składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości „0”.
CO ZE SKŁADKĄ ZDROWOTNĄ
W przypadku gdy wypłata przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne jest dokonywana przez komornika, to zgodnie z art. 84 ust. 2 w związku z art. 81 ust. 1 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być opłacona przez ubezpieczonego bezpośrednio na rachunek bankowy wskazany przez właściwy oddział wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia.
Pracodawca powinien przekazać pracownikowi informację o wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, od której to podstawy pracownik będzie zobowiązany do samodzielnego opłacenia składki zdrowotnej.
Podstawa prawna
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135).
• Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).
Michał Jarosik