Zgodnie z artykułem 53 ustawy o systemie oświaty, rodzice dzieci chodzących do szkoły muszą utworzyć radę rodziców, reprezentującą ich w kontaktach m.in. z organem prowadzącym szkołę, sprawującym nadzór, radą pedagogiczną. Rada rodziców ma prawo występować do nich z wnioskami i opiniami dotyczącymi wszystkich spraw szkoły.
Kadencja na rok
Kadencja rady rodziców trwa jeden rok szkolny. W szkołach wybory do rad oddziałowych przeprowadza się na pierwszym zebraniu rodziców w każdym roku szkolnym. Wybory należy przeprowadzić w głosowaniu tajnym. W wyborach do rad oddziałowych (klasowych) jednego ucznia może reprezentować tylko jeden rodzic. Szczegółowy tryb przeprowadzania wyborów do rad oddziałowych oraz przedstawiciela rodziców z danego oddziału do rady rodziców musi zostać określony w regulaminie działalności rady rodziców.
Rada działa w oparciu o regulamin, który nie może być sprzeczny ze statutem szkoły. Jednak, aby rada spełniła swoje cele, powinna być:
- autonomiczna,
- niezależna od dyrektora szkoły,
- operatywna,
- samodzielna finansowo.
Współpraca z dyrektorem
Dyrektor jednak może być zapraszany na jej posiedzenia, zwłaszcza te dotyczące propozycji preliminarza wydatków, omawiające propozycje zmian. Można też zobowiązać dyrektora do informowania rady rodziców o autorskich i innowacyjnych programach wprowadzanych w szkole, wysokości budżetu, środkach zgromadzonych na koncie specjalnym szkoły, planowanych remontach, a także wysokości dodatków motywacyjnych dla nauczycieli. Dodatek ten bowiem jest przyznawany za szczególne osiągnięcia. Otrzymają go nie tylko pedagodzy mogący pochwalić się dużą liczbą olimpijczyków, ale również ci, którzy dużo czasu poświęcają uczniom słabszym czy organizują dodatkowe zajęcia. Rodzice, patrząc na osiągnięcia uczniów, mogą wnioskować o obniżenie tych dodatków lub ich podwyższenie. Przedstawiciele rady powinni mieć możliwość uczestniczenia w klasyfikacyjnych radach pedagogicznych.
Finanse rodziców
W celu wspierania działalności statutowej szkoły lub placówki rada rodziców, zgodnie z ustawą o systemie oświaty, może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł. Oznacza to, że rady mają możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, np. wydawniczej czy szkoleniowej. W praktyce jednak podstawowym przychodem są darowizny rodziców. Należy pamiętać, że rodzice dokonują wpłat dobrowolnie. Nikt nie może zmuszać do tego, np. poprzez wstrzymanie wydania świadectwa dziecku. Zasady wydatkowania funduszy określa regulamin. Aby nie doszło do konfliktu na tle finansowym, warto zapisać w nim m.in.:
- kto ustala wysokość propozycji składki,
- kto zbiera pieniądze, np. zatrudniony kasjer, skarbnicy klasowi, skarbnik rady,
- gdzie są przechowywane pieniądze, na koncie w banku, w kasie pancernej szkoły,
- kto zarządza finansami,
- kto uchwala preliminarz,
- na co i jak będą wydawane pieniądze, np. w działalności finansowej rady obowiązują zasady celowego i oszczędnego gospodarowania środkami społecznymi,
- jak będzie prowadzona księgowość, np. poprzez zatrudnioną księgową, biuro rachunkowe, zlecenie usługi,
- zasady powoływania komisji rewizyjnej,
- jak często i w jakim zakresie będą dokonywane kontrole.
PIERWSZE KROKI
Organizując radę rodziców, warto przestrzegać pewnych procedur. Aby rada działała profesjonalnie, należy:
- na początku roku szkolnego wybrać w trybie głosowania prezydium rady rodziców na zebraniu sprawozdawczo-wyborczym,
- ukonstytuować prezydium poprzez wybór przewodniczącego, wiceprzewodniczącego, sekretarza i skarbnika oraz komisji rewizyjnej,
- opracować kierunki działania i plan finansowy (planowane przychody i wydatki),
- ustalić kalendarz spotkań prezydium rady z radą rodziców,
- otworzyć rachunek bankowy,
- wystąpić do urzędu skarbowego o nadanie numeru NIP,
- wystąpić do urzędu skarbowego o zwolnienie rady z comiesięcznego składania deklaracji podatkowej brak odpowiedzi z urzędu jest równoznaczny z wyrażeniem zgody,
- założyć skrzynkę mailową i o ile jest to możliwe, stronę internetową, przygotować pieczątkę i papier firmowy zawierający nazwę szkoły, adres, telefon, nr konta, NIP, adres elektroniczny.
Każde posiedzenie rady i jej prezydium powinno być protokołowane. Wszystkie rachunki należy dokładnie opisywać, podając na ich odwrocie cel zakupu i przedstawiać do akceptacji komisji rewizyjnej. Ważne decyzje powinny być podejmowane przez ogół rodziców.
Należy pamiętać, że środki zgromadzone przez radę rodziców mogą służyć wyłącznie do wspierania działalności statutowej szkoły. Nie mogą więc być przeznaczane np. na dopłaty do pensji nauczycieli, bez świadczenia z ich strony dodatkowych czynności na rzecz szkoły. Pieniądze na wynagrodzenia nauczycieli rozdysponowane są w planie finansowym szkoły i przydzielane przez organ prowadzący szkołę. Rada rodziców może zawrzeć z nauczycielami uczącymi w szkole umowy na poprowadzenie np. dodatkowych zajęć czy kółek zainteresowań i z tego tytułu wypłacać im wynagrodzenia. Rodzice nie mogą też finansować remontów szkół, malowania sal lekcyjnych, poczęstunków dla nauczycieli, wyposażenia gabinetu dyrektora.
Jeżeli rada gromadzi pieniądze na koncie, warto zorganizować tzw. podręczną kasę, czyli niewielkie kwoty schować w szkolnym sejfie. Czasami bowiem pojawiają się niespodziewane wydatki, a rodzic, który ma upoważnienie do wypłacania pieniędzy z konta, przebywa na urlopie. Fundusze mogą być wykorzystane m.in. na:
- zatrudnianie nauczycieli do prowadzenia dodatkowych zajęć, kółek zainteresowań,
- zakup i konserwację pomocy dydaktycznych,
- dopłaty do wycieczek szkolnych,
- wspieranie działalności samorządu uczniowskiego,
- stypendia dla uczniów.
Dostęp do działań finansowanych przez radę, np. wyjazdów do kina, na basen, muszą mieć wszystkie dzieci, także te, których rodzice nie wpłacają składek. Rada, fundując nagrody dla najlepszych uczniów, nie może zastrzec, że otrzymają je tylko ci, których rodzice dokonali wpłat.
CO MOŻE RADA SZKOŁY
- uchwalić statut szkoły, jeśli nie ma rady rodziców, uchwala go rada pedagogiczna,
- opiniować program wychowawczy szkoły,
- wspierać działalność statutową szkoły.
Uprawnienia rodziców
Rada rodziców opiniuje:
- przedstawiony przez radę pedagogiczną odpowiednio zestaw programów wychowania przedszkolnego lub szkolny zestaw programów nauczania i szkolny zestaw podręczników. W uzasadnionych przypadkach może wystąpić do rady pedagogicznej o dokonanie zmian odpowiednio w zestawie programów wychowania przedszkolnego, szkolnym zestawie programów nauczania lub szkolnym zestawie podręczników, z tym że zmiana w tych zestawach nie może nastąpić w trakcie roku szkolnego,
- program i harmonogram poprawy efektywności kształcenia lub wychowania szkoły,
- pracę nauczyciela przed sporządzeniem przez dyrektora szkoły oceny dorobku zawodowego. Swoją opinię powinna przedstawić w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie dorobku zawodowego nauczyciela. Jednak nieprzedstawienie opinii rady rodziców nie wstrzymuje postępowania,
- projekt planu finansowego składanego przez dyrektora szkoły. Środki na utrzymanie szkół, w tym na wynagrodzenie nauczycieli i podstawową działalność, ujęte są w planie finansowym szkoły. Plan opracowuje dyrektor szkoły. Rodzice mogą wnosić swoje uwagi i zgłaszać propozycje konkretnych rozwiązań oraz prosić o wyjaśnienia dotyczące finansowania poszczególnych wydatków szkół i placówek oświatowych. To, czy ich uwagi zostaną wykorzystane, zależy od dyrektora,
- podjęcie działalności w szkole przez stowarzyszenie lub inną organizację, a w szczególności organizacje harcerskie. Podjęcie działalności w szkole lub placówce przez stowarzyszenie lub inną organizację wymaga bowiem nie tylko uzyskania zgody dyrektora szkoły, ale także pozytywnej opinii rady szkoły i rady rodziców.
Ponadto rada rodziców w porozumieniu z radą pedagogiczną uchwala:
- program wychowawczy szkoły obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym skierowane do uczniów, realizowane przez nauczycieli,
- program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców.
Jeżeli rada rodziców w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia roku szkolnego nie uzyska porozumienia z radą pedagogiczną w sprawie wymienionych programów, ustala je dyrektor szkoły w uzgodnieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny nad szkołą. Program ustalony przez dyrektora obowiązuje do czasu uchwalenia programu przez radę rodziców w porozumieniu z radą pedagogiczną.
Rady rodziców w szkołach podstawowych i gimnazjach w porozumieniu z dyrektorem szkoły określają wzór obowiązującego na terenie szkoły jednolitego stroju. Natomiast w przypadku szkół ponadgimnazjalnych opiniują wprowadzenie przez dyrektora szkoły obowiązku noszenia tzw. mundurków. Ponadto rada rodziców w porozumieniu z dyrektorem szkoły określa sytuacje, w których przebywanie ucznia na terenie szkoły nie wymaga noszenia przez niego jednolitego stroju ze względu na szczególną organizację zajęć dydaktyczno-wychowawczych w określonym dniu lub dniach.
Co najważniejsze, rada rodziców ma prawo wnioskowania do dyrektora szkoły o ocenę pracy każdego nauczyciela szkoły, a do kuratora oświaty - dyrektora. Uprawnienie to, niestety, jest wykorzystywane niezwykle rzadko. Tymczasem jest to jedna ze skuteczniejszych metod pozbycia się złych nauczycieli. Dyrektor szkoły może bowiem zwolnić nawet nauczyciela mianowanego, który uzyskał drugą ocenę negatywną.
Partnerstwo rodziców, nauczycieli i uczniów
O wiele większą władzę i kompetencje od rady rodziców ma rada szkoły (RSz). Mimo to o jej możliwościach rodzice i uczniowie wiedzą najmniej. Tymczasem rada szkoły m.in.:
- uchwala statut szkoły określający szczegółowe kompetencje organów szkoły, prawa i obowiązki ucznia, system kar i nagród,
- może występować do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą z wnioskami o zbadanie i dokonanie oceny działalności szkoły lub placówki, jej dyrektora lub innego nauczyciela zatrudnionego w szkole lub placówce; wnioski te mają dla organu charakter wiążący. Oznacza to, że kuratorium musi zająć się daną sprawą, zająć stanowisko i udzielić odpowiedzi,
- przedstawia wnioski w sprawie rocznego planu finansowego środków specjalnych szkoły lub placówki i opiniuje projekt planu finansowego szkoły lub placówki,
- opiniuje plan pracy szkoły lub placówki, projekty innowacji i eksperymentów pedagogicznych oraz inne sprawy istotne dla szkoły lub placówki,
- z własnej inicjatywy ocenia sytuację oraz stan szkoły lub placówki i występuje z wnioskami do dyrektora, rady pedagogicznej, organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz do wojewódzkiej rady oświatowej, w szczególności w sprawach organizacji zajęć pozalekcyjnych i przedmiotów nadobowiązkowych.
O RADACH W INTERNECIE
Wiele podstawowych i praktycznych informacji na temat funkcjonowania rad rodziców można znaleźć na stronie Społecznego Towarzystwa Oświatowego- www.sto.org.pl. Wszystko na temat praw rodziców w szkole zawiera strona www.vulcan.edu.pl/rodzice/index.html
Powstanie rady szkoły lub placówki organizuje dyrektor szkoły lub placówki z własnej inicjatywy albo na wniosek rady rodziców, a w przypadku gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych także na wniosek samorządu uczniowskiego. Taka rada składa się z co najmniej sześciu osób, w równej liczbie nauczycieli, rodziców oraz uczniów, wybranych odpowiednio przez ogół nauczycieli, rodziców i uczniów. W szkołach podstawowych jednak jej członkami nie mogą być uczniowie, a w gimnazjach ich udział nie jest obowiązkowy. Tryb wyboru członków rady szkoły powinien być określony w statucie szkoły. Można w nim również rozszerzyć skład rady o inne osoby.
Szczególnie jednak warto sprecyzować, co oznacza ogół uczniów, nauczycieli i rodziców. Kadencja rady trwa trzy lata, jednak statut może zezwalać na coroczną zmianę jednej trzeciej jej składu. Rada szkoły podobnie jak rada rodziców może tworzyć własny fundusz finansowy zasilany przez dobrowolne składki rodziców, darowizny, środki od sponsorów, urzędów, organizacji pozarządowych.
Ważne!
W większości szkół istnieje już regulamin rady. Z pewnością nowe rady będą przyjmować je w spadku. Warto jednak sprawdzić, czy pozwala on rzeczywiście na sprawne funkcjonowanie. Przede wszystkim nauczyciele i dyrektor szkoły nie powinni mieć wpływu na sposób wybierania jej członków
Jolanta Góra
jolanta.gora@infor.pl