Treningi lub coaching wydają się optymalną formą doskonalenia takich umiejętności. Zapewniając fachową pomoc ze strony trenera lub coacha, stwarzają okazję do tego, aby solidnie popracować nad wzrostem własnej biegłości w zakresie komunikowania się z innymi, przekonywania, wywierania wpływu, przewodzenia, negocjowania, rozwiązywania konfliktów i innych kompetencji społecznych ważnych w pracy.
Gdy czasu brak
Nie zawsze jednak mamy czas na angażowanie się w treningi i coaching. Wtedy też warto pomyśleć o alternatywnych metodach wspierania rozwoju umiejętności interpersonalnych. Jedną z takich metod jest self-coaching, czyli trenowanie samego siebie. W najprostszej postaci self-coaching umiejętności interpersonalnych sprowadza się do systematycznej refleksji nad własnymi zachowaniami w kontaktach z innymi ludźmi. Refleksja zazwyczaj owocuje licznymi wnioskami, które odnoszą się do tego, jakie zachowania okazują się skuteczne i przydatne i w związku z tym godne kontynuowania, a jakie wymagają modyfikacji bądź całkowitego wyeliminowania. Inny cenny wgląd odnosi się do kwestii wyczucia chwili, czyli uświadomienia sobie, że warto umiejętnie dobierać swoje zachowania do różnych osób i sytuacji. Niekiedy nasze gafy wynikają nie tyle z braku umiejętności, ile zagapienia się. Podobnie, przynajmniej w niektórych sytuacjach, kwestią o zasadniczej wadze jest nie tyle deficyt umiejętności, ile brak pomysłu na sprawniejsze zastosowanie tych umiejętności, które już posiadamy. Refleksja nad własnym zachowaniem w kontaktach z innymi pozwala zaplanować bardziej skuteczne i adekwatne do sytuacji strategie działania.
Konieczny trening
Efektywne korzystanie z self-coachingu jako metody wspierającej doskonalenie wybranych przez nas umiejętności interpersonalnych wymaga przestrzegania kilku zasad. Przede wszystkim należy uświadomić sobie, że każdy kontakt ze współpracownikami, podwładnymi bądź klientami jest nie tylko realizowaniem zadań i obowiązków zawodowych, ale jednocześnie sytuacją treningową. Warto więc sprawdzić, jakie dokładnie zachowania ćwiczymy i utrwalamy w trakcie tych kontaktów. Jeżeli okaże się, że nasze zachowania są mało skuteczne lub zgoła nieadekwatne, należy zastanowić się nad innymi oraz czym prędzej zacząć je wykorzystywać, a więc trenować i utrwalać, podczas kolejnych kontaktów. Należy jednak mieć na uwadze to, że nasz sposób komunikowania się z innymi częstokroć ma charakter nawykowy. W związku z tym nie wystarczy tylko pomyśleć o nowych, bardziej skutecznych i adekwatnych zachowaniach, aby zacząć działać w pożądany sposób. Należy ponadto zastanowić się, w jaki sposób przełamać własne nawyki interpersonalne i zastąpić je odpowiednimi strategiami działania. Pomocą służy tutaj odpowiednie planowanie własnych zachowań.
Planowanie zachowania
Jeśli łapiemy się na tym, że mimo intencji zmiany własnego sposobu komunikowania się ze współpracownikami wciąż popełniamy te same błędy i nadal zachowujemy się po staremu, warto skorzystać z następującej wskazówki. Otóż nawykowe wzorce zachowań można łatwiej przełamać, jeśli nowe działania planujemy w sposób wysoce specyficzny, czyli taki, że dokładnie wiemy, co, jak i kiedy zamierzamy zrobić inaczej niż dotychczas. Innymi słowy, nie wystarczy intencja „chcę lepiej komunikować się ze współpracownikami”. Należy ją uszczegółowić w takim stopniu, aby dysponować konkretnym planem działania, równie łatwym do realizacji, jak użycie nawykowego zachowania. Konkretna intencja mogłaby więc brzmieć następująco „Kiedy mój współpracownik przerwie mi pracę, prosząc mnie na przykład o pomoc, spojrzę na niego i spokojnym głosem odpowiem mu, że chętnie mu pomogę za kilka minut, jak tylko uporam się z bieżącym zadaniem”. W ten oto sposób moglibyśmy pracować na przykład nad własną asertywnością oraz komunikowaniem się, które nie inicjuje lub nie eskaluje konfliktu interpersonalnego.
Symulowane sytuacje
Niestety, nie należy się spodziewać, że wyznaczenie specyficznej intencji pozwoli nam raz na zawsze, bez większych problemów, pozbyć się nieskutecznych i mało adekwatnych nawyków interpersonalnych. Musimy być gotowi na to, że stare nawyki mogą okazać się silniejsze niż nasze dobre, specyficzne intencje. Warto więc wcześniej oprócz zaplanowania nowych zachowań przetrenować je. Możemy w tym celu odegrać daną scenkę we własnej wyobraźni i dokładnie ujrzeć siebie, jak wcielamy swoją specyficzną intencję w życie, czyli na przykład, jak spokojnie odpowiadamy współpracownikowi na jego prośbę. Zamiast wyobrażania sobie scenki, można wręcz ją odegrać w formie symulowanej rozmowy. Jak wielu mówców, którzy przygotowując się do ważnej prezentacji, wygłaszają ją do ściany lub przed lustrem, tak też i my możemy w podobny sposób ćwiczyć nasze nowe zachowania. Kwestią o zasadniczym znaczeniu jest w tym przypadku oswojenie się z nową formą komunikowania się. Dzięki temu mamy szansę wytworzyć nowy, bardziej pożądany nawyk, który będzie w stanie przełamać nasze stare, nieadekwatne sposoby komunikowania się ze współpracownikami.
Docenić siebie
Kolejną ważną rzeczą w przypadku self-coachingu jest umiejętność wspierania i doceniania samego siebie. W przypadku coachingu to coach wspiera nas i pomaga nam docenić nasze własne wysiłki i osiągnięte postępy. W self-coachingu musimy dokonać tego sami. Ważne jest, aby doceniać swój każdy postęp na drodze do realizacji własnych intencji i przychylnie patrzeć na popełniane przez siebie błędy w ich wdrażaniu w życie. Celem jest zmiana własnego zachowania w kontaktach z innymi ludźmi na bardziej adekwatne i skuteczne. Dostrzeganie i docenianie własnych postępów dodaje nam pewności siebie i energii do dalszych prób. Przychylny stosunek do błędów umożliwia zaś uczenie się na ich podstawie i wyciąganie konstruktywnych wniosków pomocnych w lepszym zarządzaniu własnym zachowaniem. Dzięki uwzględnieniu powyższych zasad self-coaching może być nie tylko metodą pomocną w doskonaleniu własnych miękkich kompetencji, ale także ciekawym, inspirującym doświadczeniem. Częstokroć wprowadzenie z powodzeniem drobnej zmiany we własnym zachowaniu ośmiela nas następnie do dokonania dużo większych zmian, przyczyniając się w ten sposób do naszego ciągłego rozwoju.
Paweł Smółka
Autor jest psychologiem-coachem, trenerem. Jest redaktorem merytorycznym wortalu miekkie-kompetencje.pl.
Kontakt:
psmolka@miekkie-kompetencje.pl