Dopuszczalność surogacji w prawie ukraińskim
Według danych WHO problem bezpłodności dotyka w chwili obecnej co piątą parę. Dla wielu małżeństw surogacja jest jedyną możliwością posiadania dziecka. Mimo, że wskazana metoda nie jest bardzo popularna, stała się ona przedmiotem wielu dyskusji nie tylko w środowisku lekarzy – ale co może dziwić również wśród prawników.
Polecamy: Zatrudnianie cudzoziemców po zmianach w 2018 r
Jedną z przyczyn czasem zagorzałych dyskusji jest niedoskonałość regulacji prawnych w tym zakresie. W chwili obecnej prawo polskie nie reguluje tej kwestii tym samym również polscy obywatele szukają możliwości skorzystania z usług matki zastępczej zagranicami. Ostatnio coraz popularniejszym kierunkiem w tym zakresie stała się Ukraina.
Aktami normatywnymi regulującymi kwestię macierzyństwa zastępczego na Ukrainie są:
- Kodeks Rodzinny Ukrainy;
- ustawa „Podstawy ustawodawstwa Ukrainy w sprawie opieki zdrowotnej”
- Zarządzenie Ministerstwa Sprawiedliwości „W sprawie zatwierdzenia państwowej rejestracji urzędników służby cywilnej na Ukrainie”
- Rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia „W sprawie zatwierdzenia procedury stosowania wspomaganych technologii reprodukcyjnych na Ukrainie”
Art. 278 ust. 7 Kodeksu Cywilnego Ukrainy stanowi: dorosła kobieta lub mężczyzna mają prawo do uczestniczenia w programach technologii reprodukcyjnych zgodnie z trybem i warunkami ustanowionymi przez prawo. Ponadto zgodnie z treścią art. 290 ust 1. Pełnoletnia osoba ma prawo być dawcą komórek rozrodczych.
Ukraiński ustawodawca nie podaje definicji matki zastępczej (surogatki) w żadnym z aktów normatywnych. Jeśli chodzi o definicję matki zastępczej proponowaną przez WHO to jest to: „Kobieta, której ciąża nastąpiła w wyniku zapłodnienia oocytów należących do strony trzeciej, plemników należących do strony trzeciej.”
Jeśli chodzi o aspekt prawny tej kwestii, macierzyństwo zastępcze można uznać za usługę polegającą na urodzeniu dziecka przez matkę zastępczą (surogatkę) i przekazanie go klientowi.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Zdrowia „W sprawie zatwierdzenia procedury stosowania wspomaganych technologii reprodukcyjnych na Ukrainie” aby zastosować wspomaganą technikę reprodukcji należy przedłożyć:
– dokumenty kierujące parę do programu macierzyństwa zastępczego
– małżeństwo albo jeden z małżonków powinien mieć związek genetyczny z dzieckiem
– matka zastępcza (surogatka) nie powinna mieć związku genetycznego z dzieckiem
– dozwolone jest noszenie ciąży przez bliskich krewnych przyszłych rodziców
Ponadto matka zastępcza musi podpisać dobrowolne oświadczenie w którym stwierdza, że :
– jest gotowa zostać matką zastępczą
– powiadomiła szpital o stanie zdrowia, chorobach wenerycznych, psychicznych, i innych chorobach w rodzinie
– została uświadomiona, że w trakcie procedury mogą wystąpić powikłania w związku z przyjmowaniem leków
– jest świadoma konsekwencji prawnych udziału w macierzyństwie zastępczym, w tym między innymi zna treść art. 123 Kodeksu Rodzinnego Ukrainy.
Artykuł 123. Ukraińskiego Kodeksu Rodzinnego stanowi:
W przypadku urodzenia przez żonę dziecka poczętego w wyniku zastosowania procedury medycznie wspomaganej prokreacji (dosłownie: technik prokreacyjnych) zrealizowanej za pisemną zgodą jej męża, jest on uznawany (zapisany) jako ojciec dziecka.
W przypadku przeniesienia do organizmu innej kobiety zarodka człowieka poczętego przez małżonków (mężczyznę i kobietę) w wyniku zastosowania procedury medycznie wspomaganej prokreacji (dosłownie: technik prokreacji) rodzicami dziecka są małżonkowie.
Małżonków uznaje się za rodziców dziecka, urodzonego przez kobietę po przeniesieniu do jej organizmu zarodka (embrionu) człowieka poczętego przez jej męża i inną kobietą w wyniku zastosowania technik prokreacji.
Pary korzystające z tej metody wspomaganego rozrodu, Ukraińscy lekarze i prawnicy wskazują, że w kwestii macierzyństwa zastępczego (surogacji) – konieczne jest wprowadzenie nowych regulacji, tj. osobnego aktu normatywnego, który ustanawiałby porządek i tryb zastosowania danej techniki wspomaganego rozrodu a także ujednolicił terminologię w tym zakresie.
Ukraińskie ustawodawstwo ma wiele niedoskonałości, gdy mowa o macierzyństwie zastępczym (surogacji). Brak jest chociażby normy, która stanowiłaby o konieczności uzyskania opinii psychologa jako warunku udziału pary i matki zastępczej (surogatki) w programie wspomaganych technik rozrodu.
Ponadto ustawodawca nie przewidział ryzyka wiążącego się z macierzyństwem zastępczym (surogacją). Brak jest w ukraińskim ustawodawstwie regulacji w przypadku gdy:
- Dziecko rodzi się z wadami genetycznymi
- Małżeństwo rozwiodło się w trakcie ciąży surogatki
- Śmierci jednego lub obojga rodziców w trakcie trwania ciąży surogatki
Ostatni przypadek jest najtrudniejszy i najbardziej doniosły w związku z czym regulacja w tym zakresie powinna być przeprowadzona niezwłocznie.
Pewnym rozwiązaniem może być dobrze skonstruowana umowa między stronami tj. przyszłymi rodzicami a matką zastępczą – surogatką. To właśnie postanowienia przedmiotowej umowy mogą uchronić każdą ze stron przed konsekwencjami, przypadkami – których nie przewidział ukraiński ustawodawca.
W dobie rosnącej bezpłodności wśród małżeństw, regulacje techniki prokreacji jaką jest macierzyństwo zastępcze są niezbędne. Niestety polskie ustawodawstwo nie przewiduje możliwości przystąpienia do programu macierzyństwa zastępczego, a surogacja nie jest prawnie uregulowana w związku z czym polskie małżeństwa nie mogą korzystać z pomocy matki – surogatki.
Mając na uwadze powyższe, zdarzają się przypadki w których Polscy obywatele podpisują umowy o surogację z obywatelkami Ukrainy. Regulacje w tym zakresie są jednak bardzo złożone i wymagałyby: szerokiej analizy i wykładni prawa zarówno polskiego, ukraińskiego jak i ratyfikowanych umów zawartych między dwoma państwami, w osobnym artykule.
Polecamy serwis: Dziecko i prawo