Odpowiedzialność sprawcy
Przestępstwo to należy do tzw. przestępstw powszechnych, co oznacza, iż odpowiadać za to przestępstwo może każdy uczestnik ruchu drogowego, wodnego, powietrznego, do którego adresowane są zasady bezpieczeństwa obowiązującego w danej dziedzinie ruchu.
W konsekwencji odpowiadać karnie, z tego artykułu może nie tylko prowadzący pojazd mechaniczny, ale także pieszy, woźnica, osoba prowadząca kolumnę pieszych.
Przestępstwo to można popełnić zarówno przez działanie, jak i zaniechanie, a więc przez powstrzymywanie się od wykonania nakazanej przez zasady bezpieczeństwa w ruchu czynności.
Czyn ten ma charakter skutkowy i w zależności od skutków zdarzenia rozróżnia się wypadek tzw. zwykły, zwany też średnim oraz wypadek ciężki.
Typy wypadków i ich skutki
Z pierwszym typem wypadku mamy do czynienia, jeżeli jego skutkiem jest uszczerbek na zdrowiu innej osoby polegający na naruszeniu czynności organizmu lub rozstrój zdrowia przez okres przekraczający 7 dni .
Drugi rodzaj wypadku przewidywany przez paragraf 2 powołanego artykułu zachodzi wtedy gdy jego skutkiem jest śmierć człowieka albo ciężki uszczerbek na zdrowiu innej osoby.
Chodzi tu o sytuację gdy na skutek wypadku pokrzywdzony zastanie pozbawiony wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, czy też dozna innego trwałego kalectwa, ciężkiej nieuleczalnej choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej niezdolności do pracy w zawodzie, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.
W tym miejscu należy podkreślić, iż przypadku wypadku zwykłego, jeżeli osobą pokrzywdzoną, która odniosła obrażenia ciała jest osoba bliska sprawcy ( żona, mąż, syn, córka, ojciec dziadek , rodzeństwo, powinowaty, konkubent), wówczas ściganie może nastąpić jedynie na jej wniosek. W praktyce oznacza to, że wszczęte postępowanie należy umorzyć, bowiem bez złożenia wniosku postępowanie nie może się toczyć.
Sytuacja ta nie ma zastosowania do wypadku ciężkiego, gdzie organy ścigania zobowiązanie są do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania z urzędu, bez względu na wniosek pokrzywdzonego.
Zobacz: Charakterystyka wykroczeń
Szkoda w mieniu
Wartą uwagi jest także kwestia, iż dla odpowiedzialności za wypadek komunikacyjny z artykułu 177 kodeksu karnego nie ma znaczenia spowodowanie szkody w mieniu nie należącym do sprawcy. Kwestia ta została wyeliminowana z opisu tego czynu przez twórców nowego kodeksu, który obowiązuje do dnia 1 września 1998 roku. Ustawodawca uznał bowiem, iż definiowanie poważnej szkody w mieniu stanowi dla sądów trudności interpretacyjne, zaś konflikty wynikające na tym tle mogą być rozwiązywane na innej drodze, tj. przez obowiązkowe ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej użytkowników pojazdów mechanicznych.
Jeżeli, zatem w wyniku naruszenia zasad bezpieczeństwa dojdzie do wypadku, którego skutki mają jedynie charakter materialny, wynikający z uszkodzenia pojazdu zdarzenie to kwalifikowane jest jako wykroczenie (kolizja) z artykułu 86 kodeksu wykroczeń. Podobnie zakwalifikowane zostanie zdarzenie w wyniku, którego osoba doznaje obrażeń ciała naruszających czynności organizmu na okres poniżej 7 dni.
Wypadek umyślny bądź nieumyślny
Prócz opisanych powyżej skutków wypadków, podstawą do przypisania odpowiedzialności z artykułu 177 kodeksu karnego jest uznanie, iż sprawca naruszył umyślnie lub też nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym ujęte w odpowiednich przepisach, które określają sposób korzystania z danej dziedziny ruchu. W szczególności chodzi o reguły zawarte w przepisach określających porządek poruszania się na szlakach komunikacyjnych i zachowanie się w typowych dla ruchu sytuacjach lub o reguły wyrażone przez przyjęte oznakowanie, oświetlenie i sygnalizację.
Najważniejsze zasady ruchu drogowego
Należy pamiętać że do najistotniejszych zasad ujętych w przepisach ruchu drogowego należą zasady wyprzedzania, wymijania, omijania, przechodzenia przez pieszych na druga stronę ulicy, czy też zasada ograniczonego zaufania oraz zachowania bezpiecznej prędkości. W odniesieniu do tej ostatniej zasady warto przypomnieć, iż bezpieczna prędkość to taka, która pozwala na panowanie nad pojazdem i zatrzymanie się przed ewentualną przeszkodą, z którą zawsze należy się liczyć uwzględniając stan drogi, warunki atmosferyczne, sprawność pojazdu i szereg innych okoliczności.
Bezpiecznej prędkości nie należy jednocześnie utożsamiać z prędkością administracyjnie dopuszczalną na danym terenie. Może się bowiem okazać, iż w konkretnych warunkach drogowych nie była to prędkość bezpieczna i wówczas możemy ponieść odpowiedzialność za spowodowanie wypadku drogowego.
Przypisanie odpowiedzialności za spowodowanie wypadku
Aby przypisać uczestnikowi ruchu odpowiedzialność za spowodowanie wypadku komunikacyjnego konieczne jest zaistnienie dwóch elementów jednocześnie, tj. ustalenie, iż sprawca naruszył konkretną zasadę bezpieczeństwa w ruchu oraz spowodował określone skutki, w postaci obrażeń ciała. Przy czym pomiędzy naruszeniem zasad bezpieczeństwa, a powstałym skutkiem musi zaistnieć tzw. związek przyczynowy. Jednocześnie zauważyć należy, iż sam fakt że uczestnik ruchu naruszył obowiązująca regułę ostrożności nie wystarczy do przypisania mu odpowiedzialności spowodowania wypadku, jeżeli nie zostanie ustalone, że wypadek jest następstwem naruszenia tej reguły, a nie wynika z innej przyczyny, np. nagłego wtargnięcia przez pieszego na jezdnię tuż przed nadjeżdżającym pojazdem.
Orzecznictwo sądu
Bogata praktyka sądowa pokazuje, iż sprawy dotyczące wypadków komunikacyjnych, z pozoru proste dostarczają sądom wiele trudności interpretacyjnych i powodują konieczność powoływania biegłych z zakresu ruchu drogowego, którzy wypowiadają się o prawidłowości zachowania poszczególnych uczestników ruchu.
Zobacz serwis: Wykroczenia