Umyślność i nieumyślność czynu (art. 9)

Analizując ten artykuł warto wspomnieć o dwóch pojęciach, które pomogą zrozumieć istotę zamiaru, jakim kieruje się sprawca popełniając czyn zarówno umyślnie jak i nie umyślnie.

Dolus directus – zamiar bezpośredni, to sytuacja w której sprawca chce popełnić czyn zabroniony.
Dolus eventualis – zamiar wynikowy, to sytuacja w której sprawca przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego, na to się godzi.

Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, kiedy sprawca chce taki czyn popełnić. Zamiarem będzie świadome ukierunkowanie sprawcy na wykonanie zamierzonego celu.

Czyn zabroniony popełniony umyślnie:
Mężczyzna chcąc wejść w posiadanie dużej ilości pieniędzy, kupuje w pobliskim sklepie nóż i pożycza kominiarkę. Bacznie obserwuje i notuje godziny powrotu z pracy, jednego z mieszkańców tej samej kamienicy. Dopracowując plan ataku i ucieczki postanawia zaatakować późnym wieczorem sąsiada. Zranił go nożem, dotkliwie pobił i zabrał wszystkie pieniądze. 

Czyn zabroniony popełniony nieumyślnie:
Mężczyzna zauważa że starsza kobieta wychodzi z banku. Domniemywa że w jej torebce znajduje się duża kwota pieniędzy. Zaczyna śledzić kobietę a gdy ta wchodzi w pustą ulicę postanawia zaatakować. Nie przewiduje jednak że kobieta ma w torebce nóż, którym rani napastnika. Zranienie wywołuje furię u mężczyzny. Rzuca się na kobietę, dotkliwie ją rani odebranym nożem, wskutek czego kobieta tracąc dużą ilość krwi, umiera na miejscu.

Zobacz serwis: Wyłączenie odpowiedzialności karnej

Mężczyzna, nie miał zamiaru zabicia kobiety a tylko pozbawienie jej pewnej kwoty pieniędzy. Wskutek nie przewidywalnych wcześniej zdarzeń zabija jednak kobietę. Nie chciał ale mógł przewidzieć skutki czynu zanim do niego przystąpił.

Dla przyjęcia nieumyślności, kodeks karny wymaga aby czyn był popełniony wskutek niezachowania ostrożności. W pojęciu nieumyślności zamieścić można zarówno lekkomyślność jak i niedbalstwo.

W przypadku lekkomyślności sprawca przewiduję możliwość popełnienia przestępstwa, jednak przypuszcza że go uniknie. Natomiast w przypadku niedbalstwa sprawca nie jest świadomy że popełnia czyn zabroniony, ale ustawodawca zakłada że w takim wypadku mógł konsekwencję swojego działania przewidzieć.

Opisywany artykuł w §3 określa stronę podmiotową czynów zabronionych kwalifikowanych przez następstwa. Wyższa karalność jest uzależniona od dalszego skutku, popełnionego czynu przez sprawcę. Jeżeli taki skutek mógł przewidzieć, wówczas poniesie surowszą odpowiedzialność.

Zobacz również serwis: Bezpłatne porady prawne

Podstawa prawna: Art. 9 Kodeksu karnego