„Koniec okrutnego prawa” – ogłosiła minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk. Nowe przepisy dotyczące zasiłku pogrzebowego oznaczają przełom dla wielu rodzin po stracie dziecka. Od teraz, aby otrzymać świadczenie, nie będzie już konieczne przeprowadzanie kosztownych badań genetycznych w celu ustalenia płci dziecka.
- Zasiłek pogrzebowy - co to za świadczenie?
- Komu przysługuje zasiłek pogrzebowy?
- Wysokość zasiłku pogrzebowego
- Zmiana wysokości zasiłku od 2026 r.
- Zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu
- Koniec obowiązku określania płci przy poronieniu, jako warunku otrzymania zasiłku pogrzebowego
- Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej uznało te procedury za niehumanitarne i krzywdzące
- Zmiany w zasiłku pogrzebowym - wejście w życie oraz przepisy przejściowe
Zasiłek pogrzebowy - co to za świadczenie?
Zasiłek pogrzebowy to świadczenie wypłacane na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jego celem jest pomoc w pokryciu kosztów pochówku osoby zmarłej.
Komu przysługuje zasiłek pogrzebowy?
Zasiłek pogrzebowy może otrzymać każda osoba, niezależnie od dochodu, która pokryła koszty pogrzebu osoby:
- ubezpieczonej w ZUS,
- posiadającej prawo do emerytury lub renty,
- spełniającej warunki do otrzymania emerytury lub renty w dniu śmierci,
- mającej przyznaną emeryturę pomostową lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
- zmarłej podczas pobierania zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego,
- będącej cywilną niewidomą ofiarą działań wojennych,
- pobierającej rentę socjalną, świadczenie lub zasiłek przedemerytalny,
- zmarłej wskutek wypadku lub choroby zawodowej w szczególnych okolicznościach,
- będącej członkiem rodziny jednej z ww. osób.
Za członków rodziny uważa się m.in. małżonka (również w separacji), rodziców, dzieci (także przysposobione lub wychowywane w rodzinie zastępczej), rodzeństwo, dziadków, wnuki oraz osoby objęte opieką prawną.
Zasiłek mogą otrzymać również osoby spoza rodziny lub instytucje (np. dom pomocy społecznej, pracodawca, gmina), jeśli pokryły koszty pogrzebu.
Wysokość zasiłku pogrzebowego
Obecnie zasiłek pogrzebowy wynosi 4000 zł. Członek rodziny otrzymuje zasiłek w pełnej wysokości – niezależnie od rzeczywistych kosztów pogrzebu. Osoby spoza rodziny i instytucje mogą otrzymać zwrot kosztów faktycznie poniesionych, ale nie więcej niż 4000 zł.
Zmiana wysokości zasiłku od 2026 r.
20 maja 2025 r. Prezydent RP Andrzej Duda, podpisał ustawę podnoszącą wysokość zasiłku pogrzebowego do 7000 zł. Zmiana ta wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku.
Dodatkowo, zasiłek będzie waloryzowany od 1 marca danego roku, jeżeli inflacja w roku poprzednim przekroczy 5%. Jak tłumaczono - zrezygnowano z corocznej waloryzacji, aby uniknąć automatycznego wzrostu cen usług pogrzebowych.
Zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu
Wprowadzone zostanie również świadczenie w postaci zasiłku celowego - niezależnie od dochodu. Będzie on przysługiwał osobom, które pokryły koszty pogrzebu:
- gdy po zmarłym nie przysługuje zasiłek pogrzebowy,
- lub gdy zasiłek przysługuje, ale poniesione koszty miały charakter nadzwyczajny (np. transport zwłok z zagranicy) i przekroczyły kwotę zasiłku.
Obecnie pomoc taka może być przyznawana w ramach pomocy społecznej, ale wyłącznie w związku ze zdarzeniami losowymi lub klęskami żywiołowymi. Nowe przepisy rozszerzają ten katalog.
Koniec obowiązku określania płci przy poronieniu, jako warunku otrzymania zasiłku pogrzebowego
21 lipca 2025 r. minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podpisała dwa rozporządzenia, które znoszą obowiązek określania płci dziecka po poronieniu jako warunku uzyskania zasiłku pogrzebowego czy urlopu związanego ze stratą ciąży.
Obecnie, aby możliwe było sporządzenie aktu urodzenia dziecka martwo urodzonego (dokumentu niezbędnego do uzyskania zasiłku), konieczne jest określenie jego płci. Jeżeli płci nie można ustalić, karta martwego urodzenia nie jest przekazywana do urzędu, a akt urodzenia nie powstaje. Oznacza to brak podstaw do wypłaty zasiłku.
W praktyce, rodzice w takiej sytuacji byli zmuszeni do wykonywania kosztownych badań genetycznych na własny koszt, by poznać płeć dziecka. Badania te nie są finansowane przez NFZ, nie są świadczeniem zdrowotnym, a ich wykonanie nie jest obowiązkowe. Co więcej, rodzice nie zawsze byli o nich informowani.
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej uznało te procedury za niehumanitarne i krzywdzące
Nowe przepisy wprowadzają możliwość uzyskania zasiłku pogrzebowego przez rodziców dzieci martwo urodzonych – bez względu na czas trwania ciąży i bez względu na to, czy możliwe było ustalenie płci dziecka. W ten sposób wszyscy rodzice, którzy doświadczyli straty, będą mogli skorzystać z prawa do godnego pochówku i związanych z nim świadczeń - bez konieczności przechodzenia przez dodatkową traumę i obciążenia finansowe.
Zmiany w zasiłku pogrzebowym - wejście w życie oraz przepisy przejściowe
Rozporządzenie czeka na ogłoszenie w Dzienniku Ustaw i ma wejść w życie po upływie 14 dni. Oznacza to, że zmiany mogą wejść w życie już w sierpniu tego roku. Warto podkreślić, że projekt zawiera również istotny przepis przejściowy. Zgodnie z nim, w sprawach o zasiłek pogrzebowy wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, świadczenie to będzie mogło zostać przyznane na podstawie:
- karty zgonu,
- zaświadczenia lekarza,
- lub zaświadczenia położnej o martwym urodzeniu,
bez względu na czas trwania ciąży. Warunkiem będzie jedynie, by dokument został wydany na podstawie posiadanej dokumentacji medycznej potwierdzającej ciążę.
To rozwiązanie zapewnia ochronę praw osób, które już wcześniej rozpoczęły starania o zasiłek pogrzebowy, a do tej pory były zmuszone do konfrontowania się z niejasnościami i barierami proceduralnymi. Dzięki nowym regulacjom, proces ten stanie się bardziej ludzki i dostępny.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw Dz.U. 2025 poz. 718
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)
Projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe z dnia 27 maja 2025 r.