Lekki stopień niepełnosprawności nie wyklucza z pracy ani życia społecznego, ale daje dodatkowe przywileje. W 2025 roku osoby z takim orzeczeniem mogą liczyć na ulgę rehabilitacyjną w podatku, refundację części składek ZUS, a w razie trudnej sytuacji także na zasiłek okresowy. Sprawdź, komu przyznaje się lekki stopień i jakie wsparcie zapewniają PFRON oraz MOPS.
- Czym jest lekki stopień niepełnosprawności?
- Choroby najczęściej skutkujące lekkim stopniem
- Przywileje i prawa w pracy
- Świadczenia i wsparcie finansowe
- Edukacja i stypendia
- Jak uzyskać orzeczenie o lekkim stopniu?
- Podsumowanie
- Podstawa prawna
Czym jest lekki stopień niepełnosprawności?
W polskim prawie stopień niepełnosprawności określa, w jakim zakresie schorzenie ogranicza zdolność do pracy i codziennego funkcjonowania. Lekki stopień oznacza, że trudności są niewielkie i można je kompensować np. sprzętem ortopedycznym czy pomocą techniczną. Ustawowa definicja opiera się na dwóch kryteriach:
- obniżenie zdolności do pracy – osoba ma trudności w wykonywaniu zawodu porównywalnego z osobami w pełni sprawnymi, ale przy odpowiednich warunkach może pozostać aktywna zawodowo,
- ograniczenia w pełnieniu ról społecznych – codzienne funkcjonowanie (poruszanie się, komunikacja) jest utrudnione, lecz nie wyklucza samodzielności.
Orzeczenie o lekkim stopniu można uzyskać w powiatowych i miejskich zespołach ds. orzekania. Do wniosku dołącza się dokumentację medyczną, a decyzja po posiedzeniu komisji trafia pocztą zwykle w ciągu 14 dni.
Choroby najczęściej skutkujące lekkim stopniem
Do schorzeń, przy których często orzeka się lekki stopień, należą m.in.:
- choroby sercowo-naczyniowe (np. nadciśnienie),
- cukrzyca,
- zwyrodnienia stawów i kręgosłupa,
- stwardnienie rozsiane, epilepsja,
- amputacje kończyn,
- wybrane zaburzenia psychiczne,
- wady wzroku i słuchu.
W orzeczeniu pojawia się także symbol przyczyny niepełnosprawności (np. „O” – choroby narządu ruchu, „P” – choroby psychiczne) oraz wskazania dotyczące pracy i rehabilitacji.
Przywileje i prawa w pracy
Osoba z lekkim stopniem niepełnosprawności zachowuje możliwość pracy, ale podlega szczególnej ochronie. Pracodawca musi respektować następujące ułatwienia:
- Skrócony czas pracy – dzień pracy nie może przekraczać 8 godzin, a tydzień 40 godzin. Praca w godzinach nadliczbowych i w nocy jest zakazana, chyba że pracownik złoży pisemny wniosek, a lekarz prowadzący na to zezwoli.
- Dodatkowa przerwa – w ciągu dnia przysługuje 15-minutowa przerwa wliczana do czasu pracy.
- Przystosowanie stanowiska – pracodawca powinien dostosować warunki do potrzeb osoby niepełnosprawnej (np. ergonomiczne krzesło, odpowiednie oświetlenie).
- Subwencja płacowa dla pracodawcy – od 1 stycznia 2025 r. maksymalne dofinansowanie wynagrodzenia pracownika z lekkim stopniem wynosi 575 zł miesięcznie. Jeśli niepełnosprawność wynika z chorób psychicznych, upośledzenia umysłowego, epilepsji lub zachowań psychotycznych, kwota wzrasta do 1 265 zł. Dofinansowanie nie może przekroczyć 90% faktycznych kosztów płacy.
- Refundacja składek ZUS – samozatrudnione osoby z lekkim stopniem mogą otrzymać zwrot 30% obowiązkowych składek emerytalnych i rentowych ze środków PFRON.
Świadczenia i wsparcie finansowe
Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mogą liczyć nie tylko na ułatwienia w pracy, ale także na konkretne formy pomocy finansowej i podatkowej. Część świadczeń trafia bezpośrednio do kieszeni, inne obniżają koszty codziennego życia, od wydatków na leczenie po rachunki podatkowe.
Ulga rehabilitacyjna w PIT
Podatnicy opiekujący się osobą z niepełnosprawnością mogą odliczyć wydatki na sprzęt rehabilitacyjny, turnusy i leczenie. Warunkiem jest, aby roczny dochód osoby będącej na utrzymaniu nie przekroczył 22 546,92 zł w 2025 r. (12 × 1878,91 zł – tzw. renta socjalna). Do odliczenia kwalifikują się m.in. koszty zakupu leków, opłaty za pobyt na turnusie, utrzymanie psa przewodnika czy adaptację pojazdu.
Zasiłek okresowy
Osoby z niepełnosprawnością w trudnej sytuacji materialnej mogą ubiegać się o zasiłek okresowy z pomocy społecznej. Od 1 stycznia 2025 r. kryterium dochodowe wynosi 1010 zł dla osoby samotnie gospodarującej i 823 zł na osobę w rodzinie. Minimalna wysokość świadczenia to 20 zł, a maksymalnie osoba samotna może otrzymać 505 zł miesięcznie. Zasiłek przyznawany jest na czas niezbędny do przezwyciężenia trudności (zwykle od miesiąca do 12 miesięcy).
Inne formy pomocy z PFRON i MOPS
W 2025 r. dostępne są również inne programy finansowane przez PFRON i ośrodki pomocy społecznej:
- Dofinansowanie sprzętu i remontów – refundacja zakupu protez, aparatów słuchowych, wózków, komputerów oraz likwidacja barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się.
- Turnusy rehabilitacyjne – PFRON finansuje do 25% przeciętnego wynagrodzenia za udział w turnusie rehabilitacyjnym.
- Taniej paszport i kultura – osoby z orzeczeniem o lekkiej niepełnosprawności płacą za paszport 70 zł (50% mniej niż standardowa opłata). Wiele miast wprowadza bezpłatne lub ulgowe przejazdy komunikacją publiczną i zniżki do muzeów i teatrów; np. Warszawa oferuje bezpłatny transport dla osób do 26. roku życia z ważnym orzeczeniem.
- Szkolenia i pomoc w zatrudnieniu – urzędy pracy oferują kursy zawodowe, bony szkoleniowe i dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej. PFRON wspiera także pracodawców w tworzeniu miejsc pracy oraz finansuje tłumaczy języka migowego i przewodników osób niewidomych.
Edukacja i stypendia
Uczniowie i studenci z lekkim stopniem niepełnosprawności mogą otrzymać stypendium szkolne lub socjalne oraz korzystać z dostosowanych egzaminów (wydłużony czas, osobna sala). Niektóre uczelnie zwalniają z opłat rekrutacyjnych. Wiele uczelni wyższych oraz samorządów stosuje własne programy stypendialne i dopłaty do akademików. Ponadto PFRON finansuje dojazdy do szkoły i zakup niezbędnych pomocy naukowych.
Jak uzyskać orzeczenie o lekkim stopniu?
- Złożenie wniosku – formularz należy pobrać w powiatowym lub miejskim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Wniosek może złożyć sama zainteresowana osoba, rodzic lub opiekun, a u osób dorosłych wymagany jest podpis i zgoda osoby zainteresowanej.
- Dokumentacja medyczna – do wniosku trzeba dołączyć aktualne wyniki badań, opinie lekarzy prowadzących i opis stanu zdrowia.
- Rozprawa przed komisją – w ciągu około miesiąca od złożenia dokumentów komisja wyznacza termin posiedzenia. Lekarze i specjalista ds. rehabilitacji oceniają stan zdrowia oraz zdolność do pracy i samodzielnego życia.
- Decyzja i wskazania – orzeczenie przesyłane jest pocztą w ciągu 14 dni od posiedzenia. W dokumencie znajdują się m.in. symbol przyczyny niepełnosprawności, wskazania (np. dłuższe przerwy w pracy, korzystanie z pomocy psychologa) oraz okres ważności orzeczenia.
Podsumowanie
Lekki stopień niepełnosprawności w Polsce w 2025 r. oznacza niewielkie ograniczenia w pracy i codziennym funkcjonowaniu, które można zrekompensować sprzętem lub pomocą osób trzecich. Taki stopień przyznaje się m.in. przy chorobach układu krążenia, cukrzycy, zmianach zwyrodnieniowych, epilepsji czy problemach ze wzrokiem i słuchem.
Osoby z lekkim stopniem mogą pracować, ale korzystają z dodatkowych przerw, zakazu pracy w godzinach nadliczbowych i subwencji płacowych dla pracodawców. Przysługuje im ulga rehabilitacyjna w podatku dochodowym, refundacja części składek ZUS, a w razie ubóstwa zasiłek okresowy.
Wiele programów PFRON i ośrodków pomocy społecznej finansuje sprzęt medyczny, turnusy rehabilitacyjne, likwidację barier oraz szkolenia zawodowe. Dzięki temu osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mogą aktywnie uczestniczyć w życiu zawodowym i społecznym, a odpowiednio dobrane wsparcie pomaga im osiągnąć większą niezależność.