Choroba, niepełnosprawność albo nagły brak pracy z nimi związany potrafią zrujnować domowy budżet w kilka tygodni. W takiej sytuacji MOPS może wypłacić osobom z niepełnosprawnością zasiłek okresowy sięgający nawet 823 zł miesięcznie. Sprawdzamy, komu naprawdę przysługuje to wsparcie, jak liczona jest jego wysokość i dlaczego wiele osób rezygnuje z pomocy, choć spełnia warunki.
- Komu przysługuje zasiłek okresowy?
- Jak oblicza się wysokość zasiłku?
- Jak długo przysługuje zasiłek okresowy?
- Czy gmina może odmówić wypłaty zasiłku?
- Zasiłek okresowy na zasadach zwrotu
- Podstawa prawna
Osoby z niepełnosprawnością, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej, na przykład z powodu długotrwałej choroby, rehabilitacji czy utraty pracy, mogą liczyć na pomoc z ośrodka pomocy społecznej. Jednym z narzędzi wsparcia jest zasiłek okresowy. To świadczenie ma charakter czasowy: ma pomóc przetrwać okres, w którym chory lub jego rodzina nie są w stanie pokryć podstawowych wydatków z własnych dochodów. Wbrew obiegowym opiniom zasiłek nie jest uznaniowy. Przysługuje po spełnieniu określonych warunków.
Komu przysługuje zasiłek okresowy?
Zasiłek okresowy jest przyznawany w związku z długotrwałą chorobą, niepełnosprawnością, bezrobociem lub koniecznością utrzymania/nabycia prawa do innych świadczeń z systemu zabezpieczenia społecznego. O pomoc mogą wnioskować zarówno osoby samotnie gospodarujące, jak i rodziny, których dochód jest niższy od kryterium dochodowego ustanowionego w ustawie.
Kryteria dochodowe ustala się co trzy lata i obowiązują w całym kraju. w 2026 roku kryterium dochodowe nadal wyniesie 1 010 zł dla osoby samotnie gospodarującej i 823 zł na osobę w rodzinie.
Warto podkreślić, że nie ma wymogu posiadania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Choć w praktyce jest ono często dołączane do wniosku. W uzasadnionych przypadkach zasiłek okresowy może zostać przyznany nawet osobie lub rodzinie przekraczającej kryterium dochodowe, lecz podlega wtedy zwrotowi części lub całości przyznanych środków.
Jak oblicza się wysokość zasiłku?
Kwota zasiłku zależy od różnicy między dochodem a ustawowym kryterium. Ustawa mówi, że:
- Dla osoby samotnie gospodarującej zasiłek ustala się do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnej a jej dochodem. Miesięczna kwota świadczenia nie może jednak być wyższa niż kryterium dochodowe na osobę w rodzinie, czyli 823 zł.
- Dla rodziny zasiłek wynosi różnicę między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
Ustawa chroni najsłabiej uposażonych: kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50 % tej różnicy. Minimalny zasiłek nie może też być mniejszy niż 20 zł miesięcznie. Każda gmina może podjąć uchwałę podwyższającą minimalne kwoty zasiłku.
Przykład wyliczenia
Mężczyzna z lekkim stopniem niepełnosprawności, który mieszka samotnie osiąga dochód 810 zł. Kryterium dla osoby samotnej wynosi wtedy 1 010 zł. Różnica to 200 zł. Ośrodek pomocy społecznej może przyznać mu zasiłek okresowy od 50 % tej różnicy (100 zł) do pełnej różnicy (200 zł). Ostateczna kwota zależy od indywidualnej sytuacji i możliwości gminy; przepisy pozostawiają organom pewien zakres uznania co do wysokości i okresu świadczenia.
Jak długo przysługuje zasiłek okresowy?
Zasiłek jest świadczeniem czasowym. Okres, na jaki zostaje przyznany, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie oceny każdego indywidualnego przypadku. W praktyce zasiłek może być wypłacany przez kilka miesięcy i podlega przedłużeniu, jeżeli trudna sytuacja się utrzymuje. Po podjęciu pracy przez osobę objętą kontraktem socjalnym świadczenie może być wypłacane dalej, niezależnie od dochodu, jednak nie dłużej niż do dwóch miesięcy od podjęcia zatrudnienia. Ma to zapobiegać utracie pomocy w okresie, gdy pierwsze pensje są jeszcze niskie.
Czy gmina może odmówić wypłaty zasiłku?
Jeśli spełniasz warunki do zasiłku okresowego, gmina co do zasady powinna go przyznać. To nie jest świadczenie uznaniowe w tym sensie, że urzędnik może je całkiem dowolnie odmówić. Jednocześnie nie oznacza to automatycznie, że zasiłek zostanie przyznany w maksymalnej możliwej wysokości albo na długi okres. Gmina ma prawo zdecydować:
- na jak długo przyznać zasiłek,
- jaką kwotę ustalić – oczywiście w granicach określonych w ustawie.
Przy podejmowaniu decyzji urząd bierze pod uwagę realną sytuację wnioskodawcy oraz możliwości budżetowe gminy. Dlatego tak ważne jest, aby we wniosku dokładnie opisać swoją sytuację. Zwłaszcza wtedy, gdy niepełnosprawność utrudnia pracę, leczenie generuje koszty, a codzienne funkcjonowanie wymaga wsparcia innych osób.
Zasiłek okresowy na zasadach zwrotu
W szczególnych przypadkach zasiłek okresowy może być przyznany osobie lub rodzinie przekraczającej kryterium dochodowe, ale wtedy podlega zwrotowi częściowemu lub całkowitemu. Tego rodzaju decyzja podejmowana jest, gdy pomoc jest niezbędna tu i teraz, lecz dochód formalnie przekracza limit.
Osoby z niepełnosprawnością powinny zatem rozważyć złożenie wniosku o zasiłek okresowy, jeśli ich dochody spadły poniżej kryterium i nie mają możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb. Nawet niewielka kwota wsparcia może pomóc w przetrwaniu najtrudniejszego okresu, a dobrze przygotowana dokumentacja ułatwi gminie podjęcie korzystnej decyzji.