Dziedziczenie małego przedsiębiorstwa

Zwalnia się od podatku od spadków i darowizn nabycie przez małżonka lub zstępnych w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części, pod warunkiem że zakład ten będzie prowadzony przez nabywcę w stanie niepogorszonym przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny.
W przypadku dziedziczenia przedsiębiorstwa ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn przewiduje zwolnienie od tego podatku nabycia w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części.
Przepis art. 4 ust. 1 pkt 10 określa szczegółowe warunki tego zwolnienia, stanowiąc, że zwalnia się od podatku od spadków i darowizn nabycie przez małżonka lub zstępnych w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części, pod warunkiem że zakład ten będzie prowadzony przez nabywcę w stanie niepogorszonym przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny; niedotrzymanie tych warunków powoduje utratę zwolnienia od podatku, z wyjątkiem niemożności dalszego prowadzenia tej działalności na skutek zdarzeń losowych – w przypadkach tych podatek obniża się proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności przez spadkobiercę lub obdarowanego.

Jak stwierdził NSA w swoim wyroku z 12 maja 1999 r. (sygn. akt SA/Bk 1048/98), pojęcie „zakład wytwórczy, budowlany, handlowy, usługowy” powinno być rozumiane szeroko, tj. jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, a zatem do ustalenia podstawy opodatkowania przy dziedziczeniu zakładu konieczne jest ustalenie między innymi wartości jego wyposażenia (urządzeń, produktów, materiałów). Na pewno więc nie będzie podlegało temu zwolnieniu nabycie w drodze spadku lub darowizny na przykład parku maszynowego należącego uprzednio do zakładu czy jego budynków. Inna definicja zakładu – przedsiębiorstwa podkreśla, że jest to wyłącznie zbiór rzeczy i praw majątkowych o charakterze zbywalnym, dlatego też nie można zaliczyć do zakładu, w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 10, praw o charakterze osobistym i praw wynikających ze stosunków innych niż cywilnoprawne (np. administracyjnych), gdyż nie mogą być o­ne przedmiotem skutecznej darowizny ani spadku.

Przepis art. 4 ust. 1 pkt 10 obejmuje zwolnieniem także nabycie części zakładu wytwórczego. NSA w wyroku z 21 lipca 1999 r. (sygn. akt III SA 7979/98 r.) stwierdził, że użyty w art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 1997 r. Nr 16, poz. 89 ze zm.) zwrot „zakładu (...) lub jego części”, bez bliższego określenia, nie dawał podstaw do ograniczenia jego stosowania do fizycznie wydzielonej części zakładu, z wyłączeniem z zakresu tego przepisu ułamkowej części zakładu. Stąd nabycie części zakładu to także nabycie udziału w spadku, którego częścią jest zakład.

Nabycie części zakładu to także nabycie udziału w spadku, którego częścią jest zakład.


Warunkiem uzyskania zwolnienia jest prowadzenie przez nabywcę zakładu w stanie niepogorszonym przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny. Przyjęcie spadku ma miejsce w dniu złożenia przez spadkobiercę oświadczenia przed sądem, co może nastąpić w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule powołania do spadku, bądź z upływem wskazanego terminu, w przypadku niezłożenia oświadczenia przez spadkobiercę.

Kolejna wątpliwość, jaka powstaje przy stosowaniu omawianego przepisu, dotyczy użytego w nim pojęcia „prowadzenie zakładu przez nabywcę w stanie niepogorszonym”. Dla niepogarszania kondycji nabywanych w drodze spadku lub darowizny zakładów wytwórczych nie ma znaczenia, czy spadkobierca prowadzi go osobiście czy – w przypadku gdy na przykład nie posiada odpowiednich kwalifikacji – w jego zastępstwie robi to wynajęty w tym celu personel.
Tym bardziej że, jak stwierdził NSA w wyroku z 23 listopada 1994 r. (sygn. akt III SA 389/94), małoletni spadkobierca może korzystać ze zwolnienia od podatku przewidzianego w art. 4 ust. 1 pkt 10, jeżeli zostaną spełnione wymienione w tym przepisie wymogi, do złożenia zaś w imieniu małoletniego oświadczenia o dalszym prowadzeniu zakładu przez okres co najmniej 5 lat uprawnieni są jego przedstawiciele ustawowi, którymi są jego rodzice.
Trudno przypuszczać, by małoletni spadkobierca mógł, co do zasady, samodzielnie, świadcząc osobiście pracę, prowadzić zakład wytwórczy, a mimo to sąd uznał możliwość uzyskania przez niego omawianej ulgi.

Dla niepogarszania kondycji nabywanych w drodze spadku lub darowizny zakładów wytwórczych nie ma znaczenia, czy spadkobierca prowadzi go osobiście czy w jego zastępstwie robi to wynajęty w tym celu personel.


Wymagany przez ustawę stan niepogorszony zakładu nie powinien odnosić się do jego ogólnej kondycji gospodarczej, która niejednokrotnie nie jest zależna tylko od działań właściciela czy osób zarządzających zakładem, lecz raczej do zachowania jego stanu ilościowego (i ma na celu eliminowanie niepożądanych zjawisk polegających na przykład na cichym wyprzedawaniu majątku zakładu) bądź też dochowania należytej staranności w prowadzeniu spraw zakładu.

Aldona Matysiak
odpowiadamy na pytania:
www.infor.pl/pytaniasfk

Podstawa prawna
• ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn – j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514; ost.zm. Dz.U. Nr 146, poz. 1546
Infor.pl
O ile wzrośnie świadczenie pielęgnacyjne w 2026 roku?
13 cze 2025

Opiekunowie osób z niepełnosprawnościami czekają na ostateczną decyzję rządu w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia. To właśnie od wzrostu minimalnej płacy zależy kwota świadczenia pielęgnacyjnego w 2026 roku.

375 zł miesięcznie dla wdów i wdowców po działaczach opozycji? Senat rozpatruje petycję ws. nowelizacji ustawy
13 cze 2025

W Senacie procedowana jest petycja, która zakłada przyznanie wdowom i wdowcom po działaczach opozycji antykomunistycznej świadczenia w wysokości 375 zł miesięcznie. To zmodyfikowany postulat, który zyskał poparcie Urzędu ds. Kombatantów. Trwają konsultacje z resortami finansów i rodziny.

Stypendia Prezesa Rady Ministrów na rok szkolny 2025/2026 [KWOTA, WAŻNE TERMINY: 24 czerwca 2025, 10 lipca 2025 r., 31 lipca 2025 r.]
13 cze 2025

Osoby, które osiągnęły świetne wyniki w nauce mają możliwość ubiegania się o stypendium Prezesa Rady Ministrów. Sprawdź, jakie kryteria trzeba spełniać oraz do kiedy należy dopełnić wszelkich formalności.

Nawet 2600 zł za operację zaćmy! NFZ zapłaci Ci za zabieg.
13 cze 2025

Nie musisz czekać miesiącami na zabieg! Narodowy Fundusz Zdrowia może zwrócić Ci nawet 2600 zł za operację zaćmy. Nawet jeśli zdecydujesz się na leczenie prywatne lub za granicą. Sprawdź, kiedy państwo pokrywa koszty, a kiedy Ty musisz dopłacić za większy komfort widzenia i nowoczesne soczewki.

Kupujesz przez internet od osoby prywatnej? Możesz mieć obowiązek podatkowy – skarbówka patrzy!
13 cze 2025

Coraz więcej Polaków robi zakupy online, także od osób prywatnych. Niewielu jednak zdaje sobie sprawę, że w niektórych przypadkach muszą zapłacić podatek PCC. Fiskus ma nowe narzędzia do weryfikacji transakcji – a konsekwencje mogą być kosztowne. Ekspertka Monika Piątkowska wyjaśnia, kiedy należy zachować szczególną ostrożność.

ZUS: Te emerytki po 65 urodzinach będą miały z urzędu podwyższoną emeryturę. Więcej nawet o kilkaset złotych miesięcznie po przeliczeniu
13 cze 2025

ZUS informuje, że kobiety pobierające okresową emeryturę kapitałową po osiągnięciu męskiego powszechnego wieku emerytalnego (65 lat) będą miały z urzędu przeliczone świadczenie. Na przeliczeniu mogą zyskać nawet kilkaset złotych miesięcznie.

ZUS zakończył wysyłkę listów [Waloryzacja i trzynaste emerytury]
13 cze 2025

13 czerwca 2025 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował, że zakończył coroczną wysyłkę listów do emerytów i rencistów. W kopercie znajdują się dwie decyzje: o marcowej waloryzacji oraz trzynastej emeryturze.

Sezon na wynajem mieszkań dla studentów 2025 rozpoczęty. Mniej ofert, wyższe ceny, większy popyt
13 cze 2025

W maju liczba wyszukiwań mieszkań na wynajem na Otodom przekroczyła 1,1 mln. Zainteresowanie lokalami „studenckimi”, „blisko uczelni” czy „na studia” wzrosło aż o 83% rok do roku. Najczęściej poszukiwane są mieszkania dwupokojowe z budżetem do 3 tys. zł miesięcznie.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności – sprawdź, ile możesz zyskać w 2025 r.
13 cze 2025

Masz umiarkowany stopień niepełnosprawności? Być może nie zdajesz sobie sprawy, ile przywilejów Ci przysługuje – od dodatkowych dni wolnych w pracy, przez znaczące dofinansowanie turnusów rehabilitacyjnych, aż po specjalne świadczenia i kartę parkingową. Sprawdź, jak skorzystać z tych rozwiązań w 2025 roku i nie pozwól, by brak informacji kosztował Cię realne pieniądze.

Wiemy o ile wzrosną emerytury i renty w 2026 r. Rząd podał wskaźnik waloryzacji świadczeń – podwyżka jeszcze niższa, niż w tym roku
13 cze 2025

12 czerwca br. Rada Ministrów przyjęła propozycję zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2026 r., która będzie teraz przedmiotem negocjacji z Radą Dialog Społecznego. Jeżeli zaproponowana wysokość zwiększenia zostanie przyjęta jako ostateczna – wiemy już jaka będzie minimalna kwota podwyżki świadczeń emerytalno-rentowych od 1 marca 2026 r.

pokaż więcej
Proszę czekać...