Zasiłek pielęgnacyjny z MOPS, dodatek z ZUS i termin na wniosek [Wyrok NSA]

• Termin na wniosek o zasiłek pielęgnacyjny. Jakie są przepisy?
• Gdy ZUS przestaje wypłacać dodatek, trzeba ponownie złożyć wniosek o zasiłek
• NSA: 3-miesięczny termin nie podlega zawieszeniu
• Zasiłek i dodatek pielęgnacyjny. Komu przysługują?

Termin na wniosek o zasiłek pielęgnacyjny. Jakie są przepisy?

Zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach rodzinnych (art. 24 ust. 2) prawo do tych świadczeń ustala się co do zasady począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami.

Wyjątkową regulacją jest jednak art. 24 ust. 2a:

„Jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności”.

To ważna regulacja, która umożliwia osobom z niepełnosprawnościami uzyskanie zasiłku pielęgnacyjnego nawet na wiele miesięcy przed złożeniem wniosku do gminy. Trzeba jednak pamiętać o 3-miesięcznym terminie na dostarczenie otrzymanego orzeczenia. W przeciwnym razie gmina przyzna zasiłek od miesiąca złożenia wniosku.

Gdy ZUS przestaje wypłacać dodatek, trzeba ponownie złożyć wniosek o zasiłek

Z orzeczenia, jakie 28 maja 2025 r. wydał Naczelny Sąd Administracyjny wynika, iż zasada ta nie podlega modyfikacjom.

W przedmiotowej sprawie wniosek do MOPS wpłynął w marcu 2023 r. Kobieta dołączyła do niego orzeczenie z lipca 2022 r. o zaliczeniu jej do znacznego stopnia niepełnosprawności. W tej sytuacji organ przyznał zasiłek od marca 2023 r. Z decyzją tą zgodziło się również Samorządowe Kolegium Odwoławcze. W skardze do WSA jej pełnomocniczka podkreślała, iż do końca 2022 r. kobiecie był przyznany dodatek pielęgnacyjny z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W związku z tym nie mogła wystąpić z wnioskiem o wypłatę zasiłku pielęgnacyjnego, ponieważ świadczeń tych nie można pobierać równocześnie. Zdaniem skarżącej, w tej sytuacji wymagany 3-miesięczny termin uległ zawieszeniu do dnia wygaśnięcia prawa do dodatku pielęgnacyjnego, a w konsekwencji prawo do zasiłku pielęgnacyjnego powinno zostać ustalone począwszy od stycznia 2023 r.

W piśmie podkreślono również, że w przeszłości bez wniosku kobiety w miejsce pobieranego wcześniej zasiłku pielęgnacyjnego wypłacanego przez organ pomocy społecznej, ZUS zaczął wypłacać jej dodatek pielęgnacyjny. Skarżąca oczekiwała więc, że i w tym przypadku nastąpi automatyczna zmiana i od 2023 r. będzie jej wypłacany ponownie zasiłek pielęgnacyjny. Niepełnosprawna nie miała bowiem żadnej informacji o tym, iż konieczne będzie złożenie kolejnego wniosku.

Z taką argumentacją nie zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu. Zdaniem WSA obowiązek informacyjny ciąży na organach wyłącznie w toku postępowania administracyjnego, nie zaś przed złożeniem wniosku (czyli na etapie przedprocesowym). Jak podkreślił WSA, termin trzech miesięcy pomiędzy wydaniem orzeczenia a złożeniem wniosku nie został tu zachowany. „Zarazem z obowiązujących przepisów nie wynika, by termin ten w jakichkolwiek okolicznościach ulegał wydłużeniu, wstrzymaniu czy zawieszeniu” – stwierdził sąd. „Okoliczność przysługiwania skarżącej w danym okresie dodatku pielęgnacyjnego nie ma znaczenia dla biegu terminu z art. 24 ust. 2a uośr.” – czytamy w uzasadnieniu wyroku.

NSA: 3-miesięczny termin nie podlega zawieszeniu

Podobnie kwestie te wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny. „Odnosząc się z kolei do zarzutów dotyczących naruszenia art. 24 ust. 2a u.ś.r. należy wyjaśnić, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury 3-miesięczny termin wynikający z tego przepisu ma charakter terminu materialnego. Oznacza to, że w sytuacji jego przekroczenia wnioskodawca nie może żądać przyznania świadczenia wstecz, powołując się na niemożliwość złożenia wniosku czy też z uwagi na brak pouczenia oczekiwanego przez stronę (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 kwietnia 2022 r., sygn. akt I OSK 1315/21, z 18 listopada 2021 r., sygn. akt I OSK 771/21, z 15 października 2021 r., sygn. akt I OSK 642/21, z 23 marca 2021 r., sygn. akt I OSK 2679/20, czy z 3 września 2021 r., sygn. akt I OSK 207/19). W realiach rozpoznawanej sprawy brak jest podstaw do przyznania racji stanowisku autora skargi kasacyjnej o zawieszeniu terminu wynikającego z zacytowanego powyżej art. 24 ust. 2a u.ś.r. na czas przysługiwania osobie niepełnosprawnej innego, konkurencyjnego świadczenia. Stanowisko takie nie wynika bowiem z jasnej i niebudzącej wątpliwości redakcji tego przepisu, który ponadto jako mający charakter wyjątku nie może podlegać wykładni rozszerzającej” – podkreślił NSA (sygn. I OSK 1485/24).

Zasiłek i dodatek pielęgnacyjny. Komu przysługują?

Organy pomocy społecznej wypłacają zasiłki pielęgnacyjne:

• niepełnosprawnym dzieciom;

• osobom niepełnosprawnym w wieku powyżej 16. roku życia, legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

• osobom niepełnosprawnym w wieku powyżej 16. roku życia, legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia,

• osobom, które ukończyły 75 lat (bez względu na niepełnosprawność).

Zasiłek pielęgnacyjny wynosi 215,84 zł miesięcznie. I co istotne – nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego. Chociaż dodatek pielęgnacyjny ma podobną funkcję, to znacznie się różni. Nie wypłaca go ośrodek pomocy społecznej tylko ZUS:

• osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo

• ukończyła 75 lat życia.

Dodatek aktualnie wynosi 348,22 zł. Jest to kwota obowiązująca od marca 2025 r. Dodatek podlega bowiem corocznej waloryzacji, w przeciwieństwie do zasiłku pielęgnacyjnego.