W zeznaniu podatkowym za 2002 rok z tzw. premii podatkowej skorzystali liczni przedsiębiorcy, którzy nie zalegali z regulowaniem należności wobec Skarbu Państwa. Teraz urzędy skarbowe twierdzą, że zaległości były i ulga nie przysługiwała.
Niektórzy przedsiębiorcy dawno już zapomnieli o skorzystaniu z tzw. premii podatkowej. Premia podatkowa to prawo przedsiębiorcy do zaliczenia, w roku podatkowym rozpoczynającym się w 2002 r. do kosztów uzyskania przychodu w podatku dochodowym, wierzytelności zaliczonych uprzednio do przychodów należnych. Była to jednorazowa możliwość zaliczenia do kosztów niezapłaconych przez kontrahentów kwot pieniężnych. Prawo to oparte było na przepisach ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców i uzależnione od spełnienia kilku warunków, np. złożenie do 15 października wykazu wierzytelności.
Kontrowersyjne znane zaległości
Jednym z warunków było też to, aby w terminie złożenia zeznania rocznego za 2002 r., a także za lata wcześniejsze, przedsiębiorcy nie posiadali „znanych zaległości” z tytułu podatków stanowiących dochód budżetu państwa, składek na ubezpieczenia społeczne oraz składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.
„Znane zaległości”, to jak zauważa doradca podatkowy Waldemar Szewc, znane nie tylko urzędowi, ale i podatnikowi. Przymiot „znane” oznacza, że powinno to być interpretowane w ten sposób, że dotyczy tylko podatników, którzy świadomie nie wpłacają podatku lub składek ZUS. A nie odnosić się do tych, którzy się pomylili przy ich wyliczeniu.
Należy zauważyć, że zakładając racjonalność ustawodawcy, użycie sformułowania „znane zaległości”, z pewnością nie było zabiegiem przypadkowym. Było to świadome zamierzenie ustawodawcy w zakresie umożliwienia podatnikowi skorzystania z premii podatkowej w sytuacji, gdyby posiadał on zaległości, które nie były mu znane w momencie składania rozliczenia rocznego za 2002 rok.
Podatnicy skwapliwie korzystali
Podatnicy korzystali nader skwapliwie z nadarzającej się okazji i wliczali w koszty uzyskania przychodów te nieściągalne wierzytelności. Jednak teraz widmo przeszłości wraca w postaci kontroli przeprowadzanych przez organy podatkowe. Co prawda na początku podatnicy wzywani są do urzędu skarbowego i informowani, że w chwili składania zeznania rocznego mieli jednak zaległości, np. z tytułu składek ZUS lub zdrowotnych. W związku z tym w ramach czynności sprawdzających wzywa się podatników do korekty zeznania rocznego. W stosunku do opornych wszczynane są postępowania podatkowe. Jak się okazuje, zaległości pojawiają się szczególnie w przypadku niedopłaconych składek ZUS. Oczywiście o tym, że mieli zaległości w opłacaniu składek ZUS na dzień składania zeznania rocznego za 2002 r., przedsiębiorcy nic nie wiedzieli. Nie wiedział o tym również ZUS, bo w tym czasie w tej instytucji panował bałagan w związku z wprowadzaniem nowego systemu rozliczania składek.
Takie postępowanie fiskusa nie jest niczym nowym. Z podobną sytuacją mieliśmy do czynienia przy nieistniejącej już tzw. uldze inwestycyjnej. Wtedy również fiskus kwestionował prawo do ulgi i nakazywał zwracać pieniądze (np. 30-proc. premię). Podobnie też jak i obecnie restrykcje dotykały podatników, którzy w ocenie fiskusa naruszyli warunki przyznania ulgi.
Były drobne zaległości
Teraz natomiast okazuje się, że były drobne zaległości, a w związku z tym przedsiębiorcy nie mogli skorzystać z dobrodziejstwa premii podatkowej. Nawet wtedy gdy dowiedziawszy się o tym, czym prędzej wpłacili zaległe kwoty. Skutek jest taki, że wierzytelności nieściągalne nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów na podstawie premii podatkowej. Nie mogą być też zaliczone do kosztów uzyskania przychodów po uprawdopodobnieniu ich nieściągalności na zasadach określonych w ustawach o podatkach dochodowych, gdyż w tym momencie w wielu przypadkach nastąpiło ich przedawnienie (w prawie cywilnym po dwóch lub trzech latach). Oznacza to, że ci, którzy nie skorzystali z premii, zaliczyli do kosztów uzyskania przychodów nieściągalne wierzytelności po ich uprawdopodobnieniu. Powoduje to nierówność podatników względem prawa, wynikającą z błędnie skonstruowanego przepisu w ustawie restrukturyzacyjnej – uważa doradca podatkowy Waldemar Szewc.
Warunki skorzystania z premii podatkowej
Aby przedsiębiorca skorzystał z premii, nie mógł posiadać „znanych zaległości” w:
• podatkach stanowiących dochód budżetu państwa,
• składkach na ubezpieczenia społeczne,
• składkach na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.
Bogdan Świąder
OPINIA
Sławomir Zieleń, doradca podatkowy, doktorant w Instytucie Nauk Prawnych PAN
Analizując przepisy, należałoby zastanowić się, komu powinny być znane zaległości. Czy organowi restrukturyzacyjnemu czy też podatnikowi? Wydaje się, że organ powinien znać zaległości w należnych jemu podatkach. Podatnik powinien natomiast znać zaległości we wszystkich innych zobowiązaniach. Jeżeli podatnik nie wiedział, że jego składka na ZUS jest niedopłacona, a dysponuje dowodami pozwalającymi postawić tezę, że je uiścił (np. dowód zapłaty), to fakt, że potem ZUS ją przekazał na inne konto, nie powinien wpływać na pozbawienie podatnika prawa do odliczenia premii. Podatnik jednak powinien umieć udowodnić, że nie znał zaległości.