Pierwszą część postanowień umownych w umowie o prowadzenie indywidualnego konta emerytalnego stanowią kwestie wymagane regulacjami ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych. Drugą - okoliczności obligowane przepisami specjalistycznymi, przewidzianymi dla danej grupy instytucji finansowych, np. prawem bankowym dla IKE zakładanym w banku czy kodeksem cywilnym w zakresie umowy ubezpieczenia dla IKE zakładanego w towarzystwie ubezpieczeń na życie. Trzecią część stanowią ustalenia między stronami umowy co do kwestii nieuregulowanych przepisami dwóch wcześniejszych rodzajów. Te ostatnie wymagają uściślenia, głównie z punktu widzenia oszczędzającego. Mogą to być np. szczegółowe ustalenia warunków, na jakich zmieniana może być strategia inwestycyjna w przypadku IKE prowadzonego przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych.
Co musi być w każdej umowie
Jak już pisaliśmy w tym poradniku, osoba, która chce oszczędzać na przyszłą emeryturę w formie IKE, może założyć takie konto w instytucji finansowej należącej do jednej z czterech grup: banku, towarzystwa ubezpieczeń na życie, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, biur maklerskich.
IKE jest prowadzone na podstawie pisemnej umowy, zawartej z którąś z tych instytucji. Umowa o prowadzenie IKE określa w szczególności:
- oznaczenie IKE umożliwiające jego identyfikację,
- sposób oznaczenia dyspozycji dotyczących środków gromadzonych na IKE,
- sposób postępowania instytucji finansowej, w przypadku gdy suma wpłat dokonanych przez oszczędzającego w danym roku kalendarzowym przekroczy maksymalną wysokość wpłat,
- zakres, częstotliwość i formę informowania oszczędzającego o środkach zgromadzonych na IKE,
- koszty i opłaty obciążające oszczędzającego w związku z prowadzeniem IKE,
- okres wypowiedzenia umowy,
- termin dokonania wypłaty, wypłaty transferowej oraz zwrotu,
- sposób postępowania z pożytkami z papierów wartościowych zgromadzonych na IKE oszczędzającego.
Indywidualne konta emerytalne podlegają takim samym ogólnym regułom prowadzenia rachunków, jakie dotyczą standardowych produktów finansowych oferowanych przez instytucje z określonej grupy. Poza specyficznymi regulacjami dotyczącymi tylko IKE - i mającymi zastosowanie niezależnie od tego, czy takie konto założymy w banku czy na giełdzie - będziemy musieli stosować się do reguł, które zawarte są w statucie funduszu inwestycyjnego - w przypadku gdy umowę o prowadzenie IKE zawrzemy z funduszem inwestycyjnym, regulaminie prowadzenia rachunku papierów wartościowych i rachunku pieniężnego - w przypadku gdy stroną umowy IKE będzie ostatecznie podmiot prowadzący działalność maklerską, czy w ogólnych warunkach ubezpieczenia oraz regulaminie ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych - w przypadku zakładu ubezpieczeń lub umowie rachunku bankowego - w przypadku banku.
Z tymi dokumentami powinniśmy się zapoznać, gdyż będą one załącznikami do umowy IKE (lub umowa IKE będzie do nich odsyłać).
Kwestie ustalane indywidualnie
W trzeciej - ostatniej - z umownie tu wyodrębnionych części powinniśmy skupić się na uregulowaniu kwestii, które dotyczą naszej indywidualnej sytuacji. Oczywiście to, jakie konkretne elementy powinniśmy tu rozstrzygnąć, w znacznej części uzależnione jest od rodzaju instytucji prowadzącej IKE. Tym niemniej powinniśmy przewidzieć, że w tak długim okresie oszczędzania, jaki jest przewidziany dla IKE, zajść mogą różne okoliczności - zawieszenie oszczędzania na jakiś czas, wykorzystanie konta IKE jako zabezpieczenia kredytu lub innych należności, zmiana strategii inwestowania itp. Ponieważ z każdym takim przypadkiem związana jest konieczność wykonania różnych czynności, instytucja prowadząca IKE może nie przejawiać zbyt wielkiego entuzjazmu do tego, aby nam takie operacje ułatwiać.
Aby w przyszłości nie było z tym problemu, warto z góry kwestie takie przewidzieć i uregulować w umowie. W ten sposób zagwarantujemy sobie prawo do elastycznego i bezkosztowego dostosowywania zasad regulujących wpłacanie oszczędności do IKE zarówno do naszych potrzeb, jak i zmieniających się możliwości finansowych.
Zwiększa to szanse na to, że przez cały czas oszczędzania na przyszłą emeryturę pozostaniemy przy tym samym IKE. Bez konieczności wyszukiwania instytucji finansowej, która oferuje prowadzenie IKE na dogodniejszych dla nas warunkach, a w konsekwencji - bez potrzeby dokonywania wypłat transferowych oraz zamykania i otwierania kolejnych IKE.
JAK PODPISAĆ UMOWĘ IKE
- Wybierz jedną z czterech instytucji finansowych. Chodzi o taką instytucję, która najlepiej spełni twoje oczekiwania co do warunków oszczędzania (akceptowane ryzyko, sposób inwestowania wpłat itd.).
- Zapoznaj się z przepisami regulującymi umowę rachunku dla danej branży. Może to być prawo bankowe, kodeks cywilny itd.
- Ustal, jakie chcesz mieć możliwości wpływania na sposób prowadzenia IKE przez daną instytucję. Sprawdź warunki i koszty związane z wypłatą transferową, zasady przesuwania oszczędności między funduszami inwestycyjnymi itp.
- Sprawdź, na ile twoje oczekiwania są uregulowane w standardowej wersji umowy o prowadzenie IKE. Jeśli nie, zgłoś swoje oczekiwania.
- W toku negocjacji dopilnuj, by twoje sugestie znalazły się w treści umowy.
- Jeśli tak się stanie, podpisz umowę.
SŁOWNIK
BANK - bank krajowy w rozumieniu ustawy Prawo bankowe.
FUNDUSZ INWESTYCYJNY - fundusz inwestycyjny otwarty lub specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty w rozumieniu ustawy o funduszach inwestycyjnych.
INSTYTUCJA FINANSOWA - fundusz inwestycyjny, podmiot prowadzący działalność maklerską, zakład ubezpieczeń, bank, prowadzące IKE.
PODMIOT PROWADZĄCY DZIAŁALNOŚĆ MAKLERSKĄ - dom maklerski lub bank prowadzący działalność maklerską w rozumieniu ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi.
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ - towarzystwo ubezpieczeń na życie prowadzące działalność ubezpieczeniową w zakresie ubezpieczeń określonych w dziale l grupa 3 załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej (ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym).
WYPŁATA - wypłata środków zgromadzonych na IKE dokonywana na rzecz: oszczędzającego, po spełnieniu warunków określonych w umowie IKE (okres oszczędzania, wiek) albo osób uprawnionych, w przypadku śmierci oszczędzającego (dochód zawsze zwolniony z podatku Belki).
WYPŁATA TRANSFEROWA - przeniesienie środków zgromadzonych przez oszczędzającego na IKE do innej instytucji finansowej, przeniesienie środków zgromadzonych na IKE z IKE zmarłego na IKE osoby uprawnionej lub do programu emerytalnego, do którego uprawniony przystąpił o jednoczesne odkupienie jednostek uczestnictwa w jednym funduszu inwestycyjnym i nabycie jednostek uczestnictwa w innym funduszu inwestycyjnym zarządzanym przez to samo towarzystwo za środki pieniężne uzyskane z odkupienia jednostek uczestnictwa (konwersja), pod warunkiem że jednostki odkupywane, jak i nabywane są rejestrowane na IKE oszczędzającego w przeniesienie środków zgromadzonych przez oszczędzającego na IKE do programu emerytalnego, do którego przystąpił oszczędzający w przeniesienie środków z programu emerytalnego na IKE, w przypadkach określonych w ustawie o pracowniczych programach emerytalnych.
ZWROT - wycofanie środków zgromadzonych na IKE, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty bądź wypłaty transferowej (z koniecznością zapłaty podatku od dochodu).
Edyta Dobrowolska
PYTANIA I ODPOWIEDZI
Czy przy rezygnacji z oszczędzania w IKE trzeba zapłacić podatek od całej zgromadzonej kwoty?
Nie. Podatek nalicza się tylko od dochodu z oszczędności. By więc w ogóle wystąpił, najpierw musi być dochód. Zgodnie z art. 30a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, od uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od dochodu oszczędzającego na indywidualnym koncie emerytalnym z tytułu zwrotu środków zgromadzonych na tym koncie pobiera się 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy.
Dochodem jest różnica między kwotą stanowiącą wartość środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym a sumą wpłat na indywidualne konto emerytalne. Dochodu tego nie pomniejsza się o straty z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych poniesionych w roku podatkowym oraz w latach poprzednich.
ED