Wszystkie należności podatkowe, jeśli nie są właściwie regulowane, podlegają egzekucji administracyjnej. Organem egzekucyjnym jest m.in. naczelnik urzędu skarbowego, który jest uprawniony do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, do zabezpieczania takich należności, a także do realizacji wniosków obcych państw o udzielenie pomocy w zakresie ściągalności należności. W sprawach celnych organem egzekucyjnym jest dyrektor izby celnej. W ramach egzekucji prowadzonej przez fiskusa nie tylko ściągane są od dłużników podatki. Organy podatkowe odpowiedzialne są również m.in. za egzekucję mandatów drogowych.
Wierzyciel i dłużnik
Egzekucja prowadzona przez fiskusa nie rozpocznie się następnego dnia, po upływie terminu danego zobowiązania, np. po upływie terminu zapłaty podatku. Egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia tego upomnienia.
Koszty upomnienia obciążają zobowiązanego i są pobierane na rzecz wierzyciela. Obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia przez zobowiązanego powstaje z chwilą doręczenia upomnienia.
PRZYKŁAD: Skarga na egzekucję
Wobec podatnika prowadzona była egzekucja należności podatkowych. Czynności fiskusa trwały prawie pół roku. Podatnik uważa, że były to działania celowe. Czy podatnik ma prawo do złożenia skargi na przewlekłość egzekucji?
Tak. Zobowiązanemu przysługuje skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego lub egzekutora oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Na przewlekłość postępowania egzekucyjnego skarga przysługuje również wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym, a także podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku oraz organowi zainteresowanemu w wykonaniu obowiązku. Skargę na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego lub egzekutora oraz na przewlekłość postępowania egzekucyjnego wnosi się za pośrednictwem organu egzekucyjnego. Skargę taką wnosi się w terminie 14 dni od dnia dokonania zakwestionowanej czynności egzekucyjnej, o ile przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej.
Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru. Jeśli chodzi o należności podatkowe, to zarówno organem egzekucyjnym, jak i wierzycielem będzie sam organ podatkowy. Tytułem wykonawczym może być tu już sama deklaracja podatkowa. Jednak przy egzekucji np. mandatu drogowego organem egzekucyjnym będzie organ podatkowy, a wierzycielem Policja.
Wszczęcie egzekucji
Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, przystępuje z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego.
Wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą:
- doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub
- doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.
Jeżeli egzekucja ma być prowadzona zarówno z majątku wspólnego podatnika i jego małżonka, jak i z ich majątków osobistych, tytuł wykonawczy wystawia się na oboje małżonków.
PRZYKŁAD: Wpis egzekucji do KRS
Podatnik jest przedsiębiorcą wpisanym do Krajowego Rejestru Sądowego. Organ podatkowy rozpoczął wobec niego egzekucję, bo nie wpłacał on należnej akcyzy. Czy zostanie to odnotowane w dokumentacji podatnika?
Jeżeli egzekucja prowadzona wobec podmiotu wpisanego w Krajowym Rejestrze Sądowym dotyczy należności podatkowych albo należności pieniężnych, do poboru których są zobowiązane odpowiednio organy celne albo Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a nie zostały one uregulowane w terminie 60 dni od daty wszczęcia egzekucji, organ egzekucyjny składa wniosek o wpisanie do Krajowego Rejestru Sądowego daty wszczęcia egzekucji tych należności, wysokości pozostałych do wyegzekwowania kwot oraz daty i sposobu zakończenia egzekucji.
We wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej wierzyciel może wskazać środek egzekucyjny. Wierzyciel powinien wskazać środek egzekucyjny, gdy wniosek dotyczy egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym.
Co ważne, za czynności fiskusa jako egzekutora dłużnik będzie musiał dodatkowo zapłacić. Przepisy przewidują opłaty za każdą czynność egzekucyjną. Wymieniając najpopularniejsze, organ egzekucyjny w egzekucji należności pieniężnych pobiera za dokonane czynności egzekucyjne opłaty w następującej wysokości:
- za pobranie pieniędzy na miejscu u zobowiązanego - 5 proc. kwoty pobranej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 50 gr;
- za zajęcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego - 4 proc. kwoty egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 1 zł 40 gr;
- za zajęcie wynagrodzenia za pracę - 4 proc. egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 50 gr.
Czynności egzekutora
Urzędnicy, którzy przeprowadzają u podatnika egzekucję, mają prawo do dokonania wielu czynności. Przykładowo, jeżeli cel egzekucji prowadzonej w sprawie należności pieniężnej lub wydania rzeczy tego wymaga, organ egzekucyjny zarządzi otwarcie środków transportu zobowiązanego, lokali i innych pomieszczeń zajmowanych przez zobowiązanego oraz schowków w tych środkach, lokalach i pomieszczeniach.
Kolejnym przykładem czynności egzekutora jest możliwość przeszukania odzieży na osobie zobowiązanego oraz teczki, walizy i tym podobnych przedmiotów, które zobowiązany ma przy sobie. Jest to możliwe, jeżeli egzekucja dotyczy należności pieniężnej lub wydania rzeczy.
Jednak uwaga. Przeszukanie odzieży na osobie zobowiązanego oraz jego teczek, waliz i tym podobnych przedmiotów poza mieszkaniem, przedsiębiorstwem, zakładem lub gospodarstwem zobowiązanego może nastąpić tylko na podstawie pisemnego polecenia organu egzekucyjnego. Egzekutor zobowiązany jest okazać polecenie organu egzekucyjnego zobowiązanemu przed przystąpieniem do czynności egzekucyjnych.
Na wniosek zobowiązanego, a także gdy egzekutor uzna to za konieczne, może być przywołany świadek do obecności przy czynnościach egzekucyjnych. Jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej, egzekutor sporządza protokół z czynności egzekucyjnych
Odszkodowanie od fiskusa
Jeśli podatnik, wobec którego prowadzona była egzekucja, uważa, że została wyrządzona mu szkoda, może dochodzić na drodze cywilnej odszkodowania od organu podatkowego. Osoba, która rości sobie prawo do rzeczy lub prawa majątkowego, z których przeprowadzono egzekucję przez sprzedaż rzeczy lub wykonanie prawa majątkowego, może dochodzić od zobowiązanego odszkodowania na podstawie przepisów kodeksu cywilnego dotyczących odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.
Zobowiązany może dochodzić odszkodowania od organu egzekucyjnego lub wierzyciela, a jeżeli wierzycielem jest obce państwo - od organu wykonującego, na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, za szkody wyrządzone wskutek niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej lub postępowania zabezpieczającego.
Ale uwaga. Krzywdy może doznać też wierzyciel. Dłużnik zajętej wierzytelności, który nie wykonał lub nienależycie wykonał ciążące na nim obowiązki związane z realizacją zajęcia egzekucyjnego lub zabezpieczającego wierzytelności lub prawa majątkowego, odpowiada za wyrządzone przez to wierzycielowi szkody na postawie przepisów kodeksu cywilnego.
PRZYKŁAD: Egzekucja z pensji
Podatnik nie wpłacał organowi podatkowemu podatków. Teraz fiskus chce w ramach egzekucji zająć jego pensję. Czy może to zrobić?
Tak. Egzekucja z wynagrodzenia to jedna z form odzyskania należności podatkowych. Organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wynagrodzenia za pracę przez przesłanie do pracodawcy zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu tej części jego wynagrodzenia, która nie jest zwolniona spod egzekucji, na pokrycie egzekwowanych należności pieniężnych wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny jednocześnie wzywa pracodawcę, aby nie wypłacał zajętej części wynagrodzenia zobowiązanemu, lecz przekazał ją organowi egzekucyjnemu aż do pełnego pokrycia egzekwowanych należności pieniężnych. Zajęcie wynagrodzenia za pracę jest dokonane z chwilą doręczenia pracodawcy zawiadomienia o zajęciu. Zajęcie to zachowuje moc również w przypadku zmiany stosunku pracy lub zlecenia, nawiązania nowego stosunku pracy lub zlecenia z tym samym pracodawcą, a także w przypadku przejęcia pracodawcy przez innego pracodawcę. Jednocześnie z przesłaniem zawiadomienia do pracodawcy organ egzekucyjny zawiadamia zobowiązanego o zajęciu jego wynagrodzenia za pracę.
Ważne!
Zastosowanie środka egzekucyjnego w postępowaniu egzekucyjnym nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, w sprawach o wykroczenia lub w postępowaniu dyscyplinarnym za niewykonanie obowiązku
WYSOKOŚĆ DŁUGU
W tytule wykonawczym do przeprowadzenia egzekucji wykazuje się należności pieniężne po zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy. Te same zasady stosuje się również do odsetek z tytułu niezapłacenia w terminie należności pieniężnej i kosztów egzekucyjnych. Zaokrąglenie następuje w ten sposób, że kwoty wynoszące: mniej niż 5 groszy pomija się, a 5 i więcej groszy podwyższa się do pełnych dziesiątek groszy.
Ewa Matyszewska
Podstawa prawna
- Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 z późn. zm.).