Kobiecie w ciąży oraz bezpośrednio po porodzie bardzo trudno byłoby znaleźć nową pracę. Dlatego też przepisy zakazują pracodawcy wypowiadania i rozwiązywania umów o pracę z kobietą w tym okresie. Zakaz wypowiadania stosunku pracy dotyczy umów na czas nieokreślony, na czas określony, czas wykonywania określonej pracy, a także umów na okres próbny (wyjątek dotyczy tylko umów zawartych na okres próbny nieprzekraczający miesiąca). Umowa o pracę zawarta na czas określony, na czas wykonania określonej pracy, a także na okres próbny przekraczający miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, przedłuża się do dnia porodu. Zasada ta nie ma jednak zastosowana do umów zawartych na czas określony w celu zastępstwa pracownika w okresie jego usprawiedliwionej nieobecności.
Od zasady stałości stosunku pracy kobiety w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego są wyjątki. Pracodawca może bowiem rozwiązać umowę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W takim przypadku powinien on uzgodnić termin rozwiązania umowy o pracę z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową. Jeżeli pracownica nie należy do związku zawodowego i nie wystąpiła do organizacji związkowej o udzielenie jej ochrony, decyzję podejmuje samodzielnie. Do momentu rozwiązania umowy pracodawca powinien zapewnić pracownicy w ciąży inne zatrudnienie. Jeżeli nie jest to możliwe, do dnia porodu przysługuje jej zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, a po urodzeniu dziecka nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, np. ma wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego.
Pracodawca może też w okresie ochronnym zwolnić dyscyplinarnie pracownicę, jeżeli zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy w tym trybie. Zwolnienie dyscyplinarne jest możliwe, gdy pracownica:
= dopuściła się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych,
= popełniła przestępstwo, które uniemożliwia jej dalsze zatrudnienie na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
= ze swojej winy utraciła uprawnienia konieczne do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Jeżeli pracownica należy do związku zawodowego lub organizacja związkowa wyraziła zgodę na reprezentowanie jej interesów, pracodawca musi uzyskać zgodę związków na rozwiązanie umowy. W przypadku pozostałych pracownic pracodawca podejmuje decyzję samodzielnie.
Pewne modyfikacje w zakresie ochrony stosunku pracy wprowadza też tzw. ustawa o zwolnieniach grupowych. W przypadku dokonywania takich zwolnień z przyczyn dotyczących zakładu pracy pracodawca nie może wprawdzie rozwiązać z pracownicą w ciąży albo korzystającą z urlopu macierzyńskiego umowy o pracę, ale może wypowiedzieć jej dotychczasowe warunki pracy i płacy. Jeżeli wypowiedzenie zmieniające spowoduje obniżenie wynagrodzenia, konieczne jest wypłacenia dodatku wyrównawczego do czasu zakończenia okresu ochronnego. Przy rozwiązywaniu z pracownikami stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy możliwe jest natomiast rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem. Analogicznie jak w przypadku zwolnień grupowych przedstawia się kwestia ochrony stosunku pracy kobiety w ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego w przypadku zwolnień indywidualnych.
Ważne!
Przepisy dotyczące ochrony umowy o pracę przed wypowiedzeniem albo jej rozwiązaniem stosuje się także do ojca korzystającego z urlopu macierzyńskiego
Podstawa prawna
= Art. 52, 177 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
= Art. 5 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
= Art. 30 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.).
Monika Bugaj-Wojciechowska, Małgorzata Jankowska, Tomasz Zalewski