Tak jak w latach ubiegłych, tak i w tym roku osoba oszczędzająca na indywidualnym koncie emerytalnym (IKE) ma prawo do zwolnienia podatkowego. Jak stanowi art. 21 ust. 1 pkt 58a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.), wolne od podatku dochodowego są dochody z tytułu oszczędzania na indywidualnym koncie emerytalnym, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, uzyskane w związku z gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego, wypłatą środków dokonaną na rzecz osób uprawnionych do tych środków po śmierci oszczędzającego, wypłatą transferową - z tym że zwolnienie nie ma zastosowania w przypadku, gdy oszczędzający gromadził oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, chyba że przepisy te przewidują taką możliwość.
Jaki jest nowy limit wpłat?
Zwolnienie podatkowe przysługujące osobie oszczędzającej w IKE ograniczone jest limitem kwotowym, który jest ustalany na każdy rok kalendarzowy. W myśl art. 13 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych (Dz.U. Nr 116, poz. 1205 z późn.zm.) wpłaty dokonywane na indywidualne konto emerytalne (IKE) w roku kalendarzowym nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej półtorakrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej lub ustawie o prowizorium budżetowym.
Z kolei wpłata dokonywana przez małoletniego nie może przekroczyć dochodów uzyskanych przez niego w danym roku z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę, jak też nie może być wyższa od limitu wpłat na IKE.
W przypadku IKE prowadzonego w ramach umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym powyższe ograniczenie dotyczy części składki ubezpieczeniowej stanowiącej wpłatę na IKE.
Jeżeli do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym będą dokonywane wpłaty na IKE, brak jest podstaw do ustalenia przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, jako podstawę do ustalenia kwoty przyjmuje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie z trzeciego kwartału roku poprzedniego.
Artykuł 13 ust. 4 ustawy upoważnia ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego do ogłoszenia wysokości kwoty wpłat na IKE w Monitorze Polskim do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym będą dokonywane wpłaty na IKE. W związku z powyższym w Monitorze Polskim z 2007 r. Nr 91 pod poz. 992 zostało opublikowane obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 27 listopada 2007 r. w sprawie wysokości kwoty wpłat na indywidualne konto emerytalne w roku 2008. Kwota ta wynosi 4055,12 zł. A zatem w 2008 r. osoby gromadzące oszczędności na IKE mogą wpłacić o 358,12 zł więcej niż w roku ubiegłym. Warto tutaj wspomnieć, że w ubiegłych latach kwota wpłat na indywidualne konto emerytalne wynosiła: 3697 zł w 2007 r. (M.P. z 2006 r. Nr 90, poz. 952), 3521 zł - w 2006 r. (M.P. z 2005 r. Nr 84, poz. 1220), 3635 zł w 2005 r. (M.P. z 2004 r. Nr 56, poz. 957), a w 2004 r. była to kwota 3435 zł (M.P. z 2004 r. Nr 27, poz. 466).
Po przekroczeniu kwoty 4055,12 zł instytucja finansowa jest obowiązana do przekazania nadpłaconej kwoty w sposób określony w umowie o prowadzenie IKE.
Kiedy limit wpłat może być przekroczony
Limit wpłat na IKE, który jest ustalany na każdy rok kalendarzowy, nie ma zastosowania do przyjmowanych wypłat transferowych. Wypłata transferowa - zgodnie z art. 35 ustawy - dokonywana jest:
1) z instytucji finansowej prowadzącej IKE do innej instytucji finansowej, z którą oszczędzający zawarł umowę o prowadzenie IKE, albo
2) z instytucji finansowej prowadzącej IKE do programu emerytalnego, do którego przystąpił oszczędzający, albo
3) z programu emerytalnego, w przypadkach, o których mowa w przepisach o pracowniczych programach emerytalnych, do instytucji finansowej, z którą oszczędzający zawarł umowę o prowadzenie IKE, albo
4) z IKE zmarłego oszczędzającego na IKE osoby uprawnionej albo do programu emerytalnego, do którego uprawniony przystąpił.
Wypłata transferowa dokonywana jest na podstawie dyspozycji oszczędzającego albo osoby uprawnionej po uprzednim zawarciu umowy o prowadzenie IKE z inną instytucją finansową albo po przystąpieniu do programu emerytalnego i okazaniu instytucji dokonującej wypłaty transferowej odpowiednio potwierdzenia zawarcia umowy albo potwierdzenia przystąpienia do programu emerytalnego. W przypadku wypłaty transferowej z IKE do programu emerytalnego wypłata transferowa dokonywana jest na rachunek programu emerytalnego. Z wyłączeniem sytuacji dotyczących otwarcia likwidacji instytucji finansowej, ogłoszenia upadłości albo prawomocnego oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenia postępowania upadłościowego instytucji finansowej, jeżeli jej majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania - wypłata transferowa powinna być dokonana w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia:
1) złożenia dyspozycji wypłaty transferowej przez oszczędzającego albo
2) przedstawienia przez osoby uprawnione stosownych dokumentów wymienionych w art. 34 ust. 2 pkt 2 ustawy oraz złożenia dyspozycji wypłaty transferowej,
pod warunkiem że nie zachodzą przesłanki do zawieszenia odkupywania jednostek uczestnictwa określonych w przepisach dotyczących funduszy inwestycyjnych.
Z chwilą przekazania środków umowa o prowadzenie IKE zawarta z instytucją finansową dokonującą wypłaty transferowej ulega rozwiązaniu.
Przedmiotem wypłaty i wypłaty transferowej może być wyłącznie całość środków zgromadzonych na IKE, z wyłączeniem przypadku, gdy oszczędzający dokonuje wypłaty transferowej pomiędzy funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo towarzystwo oraz otwarcia likwidacji instytucji finansowej, ogłoszenia upadłości albo prawomocnego oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenia postępowania upadłościowego instytucji finansowej, jeżeli jej majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Każda z osób uprawnionych do środków zgromadzonych na IKE zmarłego może dokonać wypłaty transferowej na swoje IKE lub do programu emerytalnego, do którego przystąpiła, wyłącznie całości przysługujących jej środków.
Jak oszczędzamy na IKE
Przepisy ustawy umożliwiają dokonywanie wpłat na IKE osobie fizycznej, która ukończyła 16 lat, mającej nieograniczony obowiązek podatkowy na terytorium Polski. Z kolei małoletni ma prawo do dokonywania wpłat na IKE tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskuje dochody z pracy wykonywanej na postawie umowy o pracę. Osoba fizyczna, która dokonała w danym roku kalendarzowym wypłaty transferowej z IKE do programu emerytalnego, nie może w tym roku zawrzeć umowy o prowadzenie IKE.
IKE jest prowadzone na podstawie pisemnej umowy zawartej przez oszczędzającego:
1) z funduszem inwestycyjnym albo
2) z podmiotem prowadzącym działalność maklerską o świadczenie usług brokerskich i prowadzenie rachunku papierów wartościowych oraz rachunku pieniężnego służącego do jego obsługi, albo
3) z zakładem ubezpieczeń (ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym), albo
4) z bankiem o prowadzenie rachunku bankowego.
Oszczędzający ma prawo do zmiany instytucji finansowej prowadzącej jego IKE, dokonując wypłaty transferowej. Może gromadzić środki na IKE w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym gromadzonym w ramach umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, zawartej przed dniem podpisania umowy o prowadzenie IKE, pod warunkiem, że środki gromadzone na IKE są odrębnie ewidencjonowane, a zakład ubezpieczeń gwarantuje możliwość dokonania wypłaty transferowej środków zgromadzonych na IKE do innej instytucji finansowej, z uwzględnieniem zasad określonych w art. 29 ustawy. Oszczędzający może gromadzić środki na IKE w ramach umowy o świadczenie usług brokerskich i prowadzenie rachunku papierów wartościowych i rachunku pieniężnego, służącego do jego obsługi, zawartej przed dniem podpisania umowy o prowadzenie IKE, jeżeli środki gromadzone na IKE są odrębnie ewidencjonowane.
W myśl art. 17 ust. 1 i 2 ustawy instytucje finansowe są obowiązane do przekazywania półrocznych i rocznych informacji o prowadzonych IKE organowi nadzoru (Komisji Nadzoru Finansowego), w terminie do końca lipca za ostatnie półrocze i do końca stycznia za rok poprzedni. Natomiast Komisja Nadzoru Finansowego jest obowiązana do sporządzenia i przekazania ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego półrocznej i rocznej informacji zbiorczej o IKE prowadzonych przez nadzorowane instytucje finansowe, w terminie do 15 sierpnia za ostatnie półrocze i do 15 lutego za rok poprzedni.
Z ostatnich danych liczbowych pozyskanych przez Komisję Nadzoru Finansowego od podmiotów przez nią nadzorowanych prowadzących IKE (zakładów ubezpieczeń, towarzystw funduszy inwestycyjnych, podmiotów prowadzących działalność maklerską) oraz danych o IKE prowadzonych przez banki w formie rachunku oszczędnościowego pozyskanych z Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego wynika, że instytucje te prowadziły łącznie na koniec czerwca ubiegłego roku 886,6 tys. kont, na których zostały zgromadzone aktywa w wysokości 1770,3 mln zł1. W porównaniu z danymi na koniec czerwca 2006 r. liczba prowadzonych rachunków wzrosła o 219,4 tys., z czego prawie 80 proc. wzrostu przypadło na II półrocze 2006 r. Osoby z przedziału 41-50 lat oraz 51-60 lat mają najwyższy udział w strukturze wiekowej oszczędzających na IKE. Oznacza to, że długość przeciętnego oszczędzania na emeryturę w większości przypadków wyniesie 10-20 lat. Biorąc pod uwagę skłonność do zawierania umów o prowadzenie IKE wśród kobiet i mężczyzn, najwięcej, bo 480 tys. prowadzonych IKE - to umowy zawarte przez kobiety, natomiast 406,5 tys. - to umowy zawarte przez mężczyzn.
W pierwszym półroczu 2007 r. otwarto prawie 4 razy mniej IKE niż w analogicznym okresie 2006 roku. Największy spadek liczby otwieranych w tym okresie IKE odnotowano w zakładach ubezpieczeń oraz w bankach. Wśród podmiotów prowadzących IKE jedynie podmioty prowadzące działalność maklerską oraz towarzystwa funduszy inwestycyjnych zawarły więcej nowych umów na prowadzenie IKE niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Wzrost popularności wśród osób otwierających IKE takich instytucji finansowych jak towarzystwa funduszy inwestycyjnych oraz podmioty prowadzące działalność maklerską spowodowane jest dobrą koniunkturą na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, co przekładało się na uzyskiwanie atrakcyjnych stóp zwrotu przez fundusze inwestycyjne.
Podstawa prawna:
• ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych (Dz.U. Nr 116, poz. 1205 z późn.zm.),
• obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 27 listopada 2007 r. w sprawie wysokości kwoty wpłat na indywidualne konto emerytalne w roku 2008 (M.P. Nr 91, poz. 992).
Krystyna Brodzka
|
1 Materiały źródłowe: www.knf.gov.pl.
Słownik terminologiczny
Śmierć oszczędzającego - w umowie o prowadzenie IKE oszczędzający może wskazać jedną lub więcej osób, którym zostaną wypłacone środki zgromadzone na IKE w przypadku jego śmierci. Przy czym dyspozycja ta może być w każdym czasie zmieniona. Jeżeli oszczędzający wskazał kilka osób uprawnionych do otrzymania środków po jego śmierci, a nie oznaczył ich udziału w tych środkach lub suma oznaczonych udziałów nie jest równa 1, uważa się, że udziały tych osób są równe. Wskazanie osoby uprawnionej do otrzymania środków po śmierci oszczędzającego staje się bezskuteczne, jeżeli osoba ta zmarła przed śmiercią oszczędzającego. W takim przypadku udział, który był przeznaczony dla zmarłego, przypada w częściach równych pozostałym osobom wskazanym, chyba że oszczędzający zadysponuje tym udziałem w inny sposób. W przypadku braku osób wskazanych przez oszczędzającego środki zgromadzone na IKE wchodzą do spadku, z wyjątkiem gdy umowa o prowadzenie IKE została zawarta z zakładem ubezpieczeń. W takim przypadku stosuje się odpowiednio art. 831 i 832 k.c. W przypadku śmierci oszczędzającego wypłata środków zgromadzonych na IKE następuje wyłącznie na wniosek osoby uprawnionej. Wypłata powinna być dokonana w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia złożenia przez osobę uprawnioną wniosku o dokonanie wypłaty oraz dokumentów wymaganych ustawą. Gdy fundusz inwestycyjny zawiesił odkupywanie jednostek uczestnictwa, a zostały spełnione powyższe warunki, wypłata następuje w terminie 14 dni od dnia wznowienia odkupywania jednostek uczestnictwa.