Zastaw rejestrowy daje podczas egzekucji lepszą pozycję wierzycielowi, który w ten sposób zabezpieczył swoje roszczenia. Jego wierzytelność będzie zaspokojona z przedmiotu obciążonego przed innymi wierzycielami. Gdy dłużnik w terminie nie zapłaci, to może przejąć zabezpieczoną zastawem rzecz lub prawo na własność.
Zastaw rejestrowy zabezpiecza wierzytelność pieniężną na rzeczach ruchomych i zbywalnych prawach majątkowych należących do dłużnika. Obciążone nim rzeczy muszą zostać oznaczone co do tożsamości albo gatunku. Natomiast obciążone nim prawa majątkowe powinny być zbywalne. Zastaw może być ustanowiony w chwili zawierania pożyczki, czyli przed powstaniem zadłużenia bądź w chwili, gdy dłużnik powinien zapłacić, ale nie wywiązuje się z zobowiązania.
Ustanawia się go nawet na rzeczach i prawach, które zastawca nabędzie dopiero w przyszłości, ale wówczas obciążenie tych rzeczy będzie skuteczne dopiero po nabyciu ich przez zastawcę. Nie ma znaczenia, jak dużą wierzytelność zastaw rejestrowy zabezpiecza.
Umowa na piśmie
Umowa o zastaw rejestrowy powinna zostać sporządzona na piśmie. Zawarta w formie ustnej nie będzie ważna. Zawiera dane zastawcy (czyli tego, kto ma prawo rozporządzać przedmiotem zastawu) oraz zastawnika (wierzyciela, który ustanawiając zastaw rejestrowy zabezpiecza swoje roszczenie). Podaje się w niej imię i nazwisko, adres oraz nazwę i siedzibę stron. Gdyby dłużnik nie był zastawcą, to w umowie należy określić również jego dane. W umowie należy również podać datę zawarcia, określić przedmiot zastawu, wysokość wierzytelności oraz stosunek prawny, z którego ona wynika.
Wierzycielami mogą być: Skarb Państwa bądź inna państwowa osoba prawna, jednostka samorządu terytorialnego, związek jednostek samorządu terytorialnego i innej gminnej, powiatowej i wojewódzkiej osoby prawnej, bank krajowy, bank zagraniczny, osoba prawna, której celem jest udzielanie pożyczek i kredytów, międzynarodowa organizacja finansowa, której członkiem jest Polska, inny podmiot, który prowadzi działalność gospodarczą na terenie kraju, posiadacze obligacji wyemitowanych na podstawie ustawy o obligacjach oraz innych papierów dłużnych wyemitowanych na podstawie aktów prawnych, obowiązujących w krajach należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD, a także fundusz sekurytyzacyjny.
Zastaw rejestrowy może zabezpieczać wierzytelność przyszłą lub warunkową o wysokości, która jeszcze nie została ustalona w momencie zawarcia umowy. Wtedy trzeba podać najwyższą sumę zabezpieczenia.
W umowie o ustanowienie zastawu może zostać zrobione zastrzeżenie o zakazie zbycia rzeczy lub prawa obciążonego zastawem rejestrowym. Wtedy nie mogą zostać sprzedane. Zdarza się jednak, że nawet wbrew takiemu zastrzeżeniu dojdzie do sprzedaży. Transakcja jest ważna, gdy nabywca w chwili zawarcia umowy nie wiedział, że kupuje rzecz obciążoną zastawem rejestrowym albo nie mógł się o tym dowiedzieć przy zachowaniu należytej staranności. Zastawnik może się jednak wówczas domagać natychmiastowego zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej tym zastawem. Natomiast gdy nabywca rzeczy obciążonej nie wiedział o zastawie także w chwili wydania mu rzeczy, to zastaw wygasa, podobnie jak wówczas, gdy przy zachowaniu staranności mógł się o tym dowiedzieć.
Wpis do rejestru
Zastaw rejestrowy zostaje wpisany do rejestru w sądzie rejestrowym w ciągu miesiąca od daty zawarcia umowy. Umowa dołączona jest do wniosku o wpis do rejestru zastawów. Dołącza się również oryginały wszystkich dokumentów, jeżeli składający nimi dysponuje, na potwierdzenie, że zastaw rejestrowy został ustanowiony, oraz że zastawnik jest podmiotem gospodarczym. Wniosek składa się na urzędowym formularzu: należy go opłacić.
Rejestr zastawów prowadzą sądy rejonowe (sądy gospodarcze). Rejestr zastawów jest jawny. Każdy może więc zapoznać się z informacjami, które są w nim zawarte. I żądać wydania odpisów z rejestru. Na przykład odpisu stanowiącego dowód wpisu albo zaświadczenia o braku wpisu zastawcy lub zastawcy i przedmiotu zastawu. Za wydanie odpisu i zaświadczenia należy zapłacić.
Po zawarciu umowy o zastaw rejestrowy i wpisaniu jej do rejestru zastawów dłużnik może nadal dysponować obciążoną rzeczą.
MaŁgorzata Piasecka-Sobkiewicz