Osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie do 15 marca 2007 r. nie mogły nabyć prawa do zasiłku opiekuńczego mimo opłacania składki na to ubezpieczenie. Po tej dacie, w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, mogły otrzymać ten zasiłek, gdy sprawowały osobistą opiekę nad chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny. Dopiero od 14 czerwca 2008 r. ubezpieczeni dobrowolnie mają prawo do tego świadczenia także w przypadku konieczności zapewnienia opieki dziecku zdrowemu do ośmiu lat w okolicznościach wymienionych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Warto wiedzieć, że nabycie prawa do zasiłku opiekuńczego nie zależy od okresu opłacania przez ściśle określony czas składki na ubezpieczenie chorobowe. Zatem świadczenie to można otrzymać, jeśli zajdzie konieczność zapewnienia opieki dziecku albo innemu choremu członkowi rodziny, od pierwszego dnia ubezpieczenia.
PRZYKŁAD: NIEWAŻNY OKRES UBEZPIECZENIA
Anna K. zatrudniona od trzech miesięcy na podstawie umowy zlecenia, z której podlega wszystkim ubezpieczeniom społecznym (w tym chorobowemu) i zdrowotnemu przedstawiła zleceniodawcy zwolnienie lekarskie na okres od 10 do 15 lipca 2008 r. Jej półtoraroczny syn zachorował. Anna K. otrzyma zasiłek opiekuńczy mimo tak krótkiego okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Prawo do tego zasiłku przysługuje bowiem od pierwszego dnia ubezpieczenia - bez tzw. okresu wyczekiwania na zasiłek.
Opieka nad dzieckiem
Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje nie tylko w przypadku opieki nad dzieckiem własnym, ale także małżonka, przysposobionym oraz obcym przyjętym na wychowanie i utrzymanie. Jeśli oboje rodzice, opiekunowie są ubezpieczeni zasiłek może otrzymać tylko ten z nich który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje z tytułu opieki nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat. Gdy dziecko ukończy ten wiek, jest przez ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa traktowane jako członek rodziny i wówczas otrzymanie zasiłku uzależnione jest od spełnienia dodatkowego warunku, o którym mowa niżej.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje nie tylko, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia opieki dziecku choremu, ale także zdrowemu w wieku do ukończenia ośmiu lat w przypadku:
• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,
• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
• pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.
Uważa się, że zamknięcie wymienionych wyżej placówek jest nieprzewidziane, gdy ubezpieczony został o tym zawiadomiony w terminie krótszym niż siedem dni przed dniem ich zamknięcia. ZUS wyjaśnił również, że prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad zdrowym dzieckiem w dwóch ostatnich sytuacjach przysługuje także rodzicom niepozostającym w formalnym związku małżeńskim, lecz pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym.
PRZYKŁAD: OPIEKA NAD ZDROWYM DZIECKIEM
Prowadzący działalność gospodarczą Piotr P. podlegający dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu wystąpił o zasiłek opiekuńczy. Od 12 czerwca do 10 lipca musiał zaopiekować się trzyletnią córką, gdyż jego żona stale się nią zajmująca musiała pójść do szpitala na operację. Piotr P. otrzyma z ZUS zasiłek opiekuńczy od 14 czerwca do 10 lipca (jeśli oczywiście nie wyczerpał limitu dni wolnych od pracy, za które przysługuje zasiłek i nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę dziecku). Ubezpieczeni dobrowolnie nabyli bowiem wskutek nowelizacji ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa prawo do zasiłku z powodu opieki nad zdrowym dzieckiem w przypadku pobytu małżonka ubezpieczonego opiekującego się dzieckiem w szpitalu od 14 czerwca 2008 r.
Choroba członków rodziny
Zdarza się, że ubezpieczony musi sprawować opiekę nad chorym członkiem rodziny. Za członka rodziny uważa się: małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat. Za osobistą opiekę nad wymienionymi wyżej chorymi osobami ubezpieczony otrzyma zasiłek opiekuńczy, jeśli wymienieni będą pozostawali z nim we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie sprawowania opieki. Podkreślić trzeba, że warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym jest spełniony także wówczas, gdy ubezpieczony pozostaje z chorym członkiem rodziny w tym gospodarstwie tylko przez okres choroby.
Brak innych opiekunów
Warunkiem przyznania osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu zasiłku opiekuńczego jest brak innych osób, pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę dziecku albo innemu członkowi rodziny. Wyjaśnić jednak trzeba, że za członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym mogącego zapewnić opiekę nie uważa się:
• osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
• osoby chorej,
• osoby, która ze względu na wiek jest niesprawna fizycznie lub psychicznie,
• osoby prowadzącej gospodarstwo rolne,
• osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, która nie może regulować swojego czasu pracy w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy),
• pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie,
• osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia ona sprawowania opieki.
Podkreślić trzeba, że spełnienia warunku braku innego członka rodziny mogącego zapewnić opiekę nie wymaga się, gdy musi być ona sprawowana nad dzieckiem w wieku do dwóch lat. Zatem zasiłek ten zostanie wypłacony nawet wtedy, gdy inni domownicy mogliby się zająć się takim małym dzieckiem.
PRZYKŁAD: BRAK INNYCH OPIEKUNÓW
Pracownica we wniosku o zasiłek opiekuńczy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym pięcioletnim dzieckiem podała, że jej małżonek nie pracuje i jednocześnie, że nie ma innego domownika mogącego sprawować opiekę nad chorym dzieckiem. Pracodawca wszczął postępowanie wyjaśniające. Okazało się, że mąż pracownicy ma orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy, a zatem nie można go uznać za członka rodziny mogącego zapewnić opiekę choremu dziecku. W takiej sytuacji pracownicy będzie przysługiwał zasiłek opiekuńczy.
Limit dni zasiłkowych
Ubezpieczony może sprawować opiekę i otrzymywać z tego tytułu zasiłek tylko przez określoną liczbę dni w roku kalendarzowym. Zasiłek przysługuje przez:
• 60 dni - gdy opieka jest sprawowana nad dzieckiem zdrowym w wieku do ośmiu lat albo nad dzieckiem chorym w wieku do 14 lat,
• 14 dni - w razie opieki nad chorym dzieckiem w wieku ponad 14 lat, małżonkiem, rodzicami, teściami, dziadkami, wnukami, rodzeństwem.
Przy ustalaniu liczby dni, za które przysługuje zasiłek opiekuńczy, trzeba pamiętać jeszcze o jednym ograniczeniu - łączny okres wypłaty tego zasiłku, niezależnie od liczby członków rodziny uprawnionych do niego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki, nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 60 dni.
PRZYKŁAD: LIMIT DNI, ZA KTÓRE PRZYSŁUGUJE ZASIŁEK
Jolanta K. zatrudniona na podstawie umowy o pracę w styczniu 2008 r. otrzymała zasiłek opiekuńczy za 14 dni z powodu opieki nad chorą matką (wykorzystała maksymalny limit dni, za które przysługuje zasiłek z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny). W kwietniu przez 30 dni z zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad chorym ośmioletnim synem korzystał jej mąż prowadzący działalność gospodarczą (podlegający ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie nabyli prawo do zasiłku z tytułu opieki nad chorym dzieckiem i innym chorym członkiem rodziny od 16 marca 2007 r.). Gdy w maju zachorowała ich dwuletnia córka, z zasiłku korzystała Jolanta K. Najpierw od 5 do 14 maja (przez 10 dni), a potem od 19 do 24 maja (przez 6 dni), mimo iż zaświadczenie lekarskie obejmowało okres od 19 do 30 maja. Okres od 25 do 30 maja był okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, ale nie przysługiwał w tym czasie pracownicy zasiłek opiekuńczy. Roczny limit dni, za który może zostać wypłacony zasiłek (bez względu na to, że zasiłek przysługiwał na dwoje dzieci i matkę Jolanty T. oraz że do zasiłku była uprawniona ona i jej mąż), wynosi 60 dni w roku kalendarzowym.
Wysokość świadczenia
Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Zasadą jest, że podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała konieczność zapewnienia opieki. Warto wiedzieć, że zasiłek opiekuńczy przysługuje za każdy dzień sprawowania opieki nie wyłączając dni wolnych od pracy.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu
MONIKA BUGAJ-WOJCIECHOWSKA
monika.bugaj-wojciechowka@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 32-35 ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm. ostatnia zmiana Dz.U. z 2008 r. nr 93, poz. 582).
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2007 r. (P 45/06, Dz.U. nr 47, poz. 318).