Staż pracy a uprawnienia pracownika

Magdalena Kasprzak
Radca prawny, doktor nauk prawnych. Pracowała w Departamencie Prawnym Głównego Inspektoratu Pracy, autorka licznych publikacji w wiodących polskich wydawnictwach prawniczych. Doradca prawny w kancelariach prawnych, wykładowca akademicki, prezes zarządu ANTERIS Fundacji Pomocy Prawnej
rozwiń więcej
inforCMS
Staż pracy pracownika ma szczególne znaczenie dla niektórych jego uprawnień pracowniczych. Im więcej lat pracy, tym świadczenia przysługujące pracownikowi są korzystniejsze.

Liczba przepracowanych lat wpływa m.in. na wysokość przysługującego pracownikowi wynagrodzenia, wymiar urlopu wypoczynkowego, a także zasady stosowane przy rozwiązaniu umowy o pracę.

Urlop wypoczynkowy

Co roku każdemu pracownikowi przysługuje prawo do nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Długość urlopu pracownika zależy przede wszystkim od jego stażu pracy.

Pracownik, który po raz pierwszy rozpoczyna pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku (art. 153 k.p.). Za każdy przepracowany miesiąc liczymy zatem 1/12 z 20 dni. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.

Urlop wypoczynkowy pracownika wynosi:

• 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,

• 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat (art. 154 k.p.).

Wynagrodzenie zasadnicze

Wysokość wynagrodzenia pracownika, który jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, nie może być niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę (ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę - DzU nr 200, poz. 1679 ze zm.). Wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2008 r. wynosi 1126 zł.

Zasada ta nie dotyczy jednak pracownika, który dopiero rozpoczął swoją pierwszą pracę. Wysokość wynagrodzenia pracownika w okresie jego pierwszego roku pracy nie może być niższa niż 80% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli 900,80 zł (1126 zł x 80%). Dopiero od następnego roku pracownik ma prawo do wynagrodzenia minimalnego w pełnej wysokości przysługującej w danym roku kalendarzowym.

Dodatek stażowy

Do dodatku za wysługę lat uprawnia danego pracownika przepracowany przez niego okres - czyli jego staż pracy. W zależności od stażu przysługuje mu dodatek stażowy w określonej wysokości. Pracodawcy prywatni wypłacają taki dodatek, jeżeli przewidują go przepisy wewnątrzzakładowe.

Przeważnie na prawo do dodatku stażowego pracownika nie ma wpływu wymiar etatu. Wymiar zatrudnienia pracownika będzie miał jedynie znaczenie przy wysokości dodatku stażowego. Pensja pracownika zatrudnionego np. na pół etatu jest o połowę niższa niż pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze. Tym samym dodatek stażowy dla niepełnoetatowca też będzie odpowiednio niższy.

Nagrody

Nagroda jubileuszowa jest jednorazowym świadczeniem wypłacanym pracownikom ze względu na długoletni staż pracy. Przysługuje pracownikom, podobnie jak dodatek stażowy, tylko u tych pracodawców, u których przepisy zakładowego układu zbiorowego pracy, regulamin wynagradzania lub inne obowiązujące przepisy o wynagradzaniu przewidują wypłatę takiego świadczenia.

Kodeks pracy nie zawiera przepisów regulujących prawa pracowników do nagrody jubileuszowej. Dlatego też samo prawo do tej nagrody nie jest powszechne, a jej wysokość, podobnie jak i długość okresów pracy, po których upływie jest ona wypłacana, są zróżnicowane.

Na przykład pracownikom urzędów państwowych, jednostek samorządowych, urzędów gmin przysługują nagrody jubileuszowe w wysokości:

• 75% wynagrodzenia miesięcznego - po 20 latach pracy,

• 100% wynagrodzenia miesięcznego - po 25 latach pracy,

• 150% wynagrodzenia miesięcznego - po 30 latach pracy,

• 200% wynagrodzenia miesięcznego - po 35 latach pracy,

• 300% wynagrodzenia miesięcznego - po 40 latach pracy,

• 400% wynagrodzenia miesięcznego - po 45 latach pracy.

Podobnie kształtują się uprawnienia związane z dodatkowym wynagrodzeniem rocznym (tzw. trzynastką). Aktualnie nie ma przepisów, które nakładają na pracodawców tzw. prywatnych obowiązek wypłaty takiego świadczenia i ustalają powszechnie obowiązujące zasady wypłat tych nagród.

Pracownikom sfery budżetowej trzynastka w pełnej wysokości przysługuje po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. W sytuacji gdy pracownik nie przepracował całego roku, nabywa prawo do tzw. trzynastki w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu. Warunkiem jest jednak, aby ten przepracowany okres był nie krótszy niż 6 miesięcy (art. 2 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej - DzU nr 160, poz. 1080 ze zm.).

Odprawy

Pracownikowi, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, przysługuje odprawa pieniężna:

• po przepracowaniu u danego pracodawcy mniej niż 2 lata - w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia,

• od 2 do 8 lat - w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia,

• ponad 8 lat - w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia.

Przy ustalaniu okresu zatrudnienia uprawniającego pracowników do wspomnianej odprawy pod uwagę należy brać tylko lata pracy u pracodawcy, który dokonuje zwolnień. Oczywiście pracownik będzie miał prawo do odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn od niego niezależnych pod warunkiem, że pracodawca będzie podlegał przepisom ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.).

Okres wypowiedzenia umowy o pracę

Staż pracy wpływa również na uprawnienia pracownika związane z zakończeniem jego stosunku pracy. Oczywiście poza przepracowanym przez pracownika okresem znaczenie ma również rodzaj zawartej z pracownikiem umowy o pracę.

W przypadku umów o pracę zawartych na okres próbny, okresy wypowiedzenia są krótkie i zależą od długości trwania samej umowy.

Wynoszą one:

• 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,

• 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,

• 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące (art. 34 k.p.).

Od przepracowanego przez danego pracownika okresu zależy również okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony.

Okres wypowiedzenia takiej umowy wynosi:

• 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,

• 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,

• 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata (art. 36 k.p.).

Magdalena Kasprzak

 

Infor.pl
Komunikat PKW: Nieprawidłowości w maksymalnie 10 komisjach; będzie sprawozdanie z wyborów prezydenckich
10 cze 2025

Państwowa Komisja Wyborcza przygotowuje obecnie sprawozdanie analizując m.in. informacje przekazywane przez okręgowe komisje wyborcze - podała 10 czerwca PKW w komunikacie. Szef PKW Sylwester Marciniak powiedział mediom, że sygnały o możliwych nieprawidłowościach dotyczą nie więcej niż 10 komisji, co na tym etapie nie powinno mieć wpływu na wynik wyborów.

Efektywny controlling w biznesie – czyli jaki? Jakie procesy w firmie można zauważalnie usprawnić dzięki wdrożeniu controllingu?
10 cze 2025

Controlling to znacznie więcej niż tylko kontrola kosztów czy tworzenie raportów. To kompleksowe podejście do zarządzania przedsiębiorstwem, które dostarcza informacji niezbędnych do podejmowania trafnych decyzji. Efektywny controlling staje się dziś jednym z kluczowych elementów przewagi konkurencyjnej, szczególnie w czasach dynamicznych zmian, rosnącej złożoności i presji na efektywność. Ale które obszary działalności firmy najbardziej zyskują na wdrożeniu nowoczesnego controllingu?

Sondaż zaufania: Jest zupełnie nowy lider, już nie Rafał Trzaskowski
10 cze 2025

W najnowszym sondażu zaufania Rafał Trzaskowski traci pozycję lidera. Zastępuje go były prezydent Aleksander Kwaśniewski, który debiutuje w zestawieniu. Wzrosty notują Sławomir Mentzen i Karol Nawrocki, a Donald Tusk i Jarosław Kaczyński tracą poparcie społeczne.

Patologie publicznej służby zdrowia. OZPSP: Pieniądze ze składki zdrowotnej nie idą na leczenie, ale na zyski dla prywatnych firm; lekarz na kontrakcie to prywatna działalność prowadzona na szpitalnym sprzęcie
10 cze 2025

W ochronie zdrowia państwo nie istnieje; publiczny system to maszynka do zarabiania pieniędzy - powiedział w wywiadzie dla PAP Mariusz Trojanowski z Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Szpitali Powiatowych (OZPSP). Pieniądze ze składki zdrowotnej nie idą na leczenie, ale na zyski dla prywatnych podmiotów - podkreślił.

Nie dla teściów 7000 zł zasiłku pogrzebowego. Prezydent RP podpisał ustawę
10 cze 2025

Wreszcie! Wreszcie, po tylu latach jest ustawa podwyższająca kwotę zasiłku pogrzebowego z 4 000 zł do 7 000 zł, takie kwoty nie są jednak przewidziane dla każdego. Ustawa z dnia 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, podpisana przez Prezydenta w dniu 30 maja 2025 r - przewiduje szereg wyjątków i zastrzeżeń!

Już postanowione. Od lipca praca tylko przez cztery dni w tygodniu. Będzie 35-godzinny tydzień pracy
10 cze 2025

Przemęczeni zestresowani... Polacy dołączyli do czołówki najbardziej zapracowanych narodów w Europie. To zdanie potwierdzają dane Eurostatu. Tak jak my harują też Grecy i Rumuni. Czy będziemy pracować mniej? Na razie resort rodziny, pracy i polityki społecznej deklaruje, że do końca tej kadencji rządu czyli do 2027, zostaną w naszym kraju wdrożone przepisy skracające czas pracy. Są jednak tacy, którzy na ustawowe rozwiązania nie czekają i rewolucyjne zmiany wprowadzają sami.

Autyzm lub ADHD przemilczany w rekrutacji. Dlaczego kandydaci o tym nie mówią
09 cze 2025

Osoby z autyzmem, ADHD czy inną formą neuroatypową nie mówią o tym fakcie podczas procesu rekrutacyjnego. Dlaczego? Okazuje się, że większy odsetek osób neuroatypowych częściej szuka pracy niż osób neuronormatywnych.

Specustawa niekorzystna dla wcześniejszych emerytów - pozorne wykonanie wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. Adwokat: zadowolone będą tylko osoby nieobjęte tymi przepisami
10 cze 2025

Po opublikowaniu w dniu 3 marca 2025 r. założeń projektu ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla osób, które do 6 czerwca 2012 r. przeszły na emerytury wcześniejsze na stronach Rządowego Centrum Legislacji ukazał się długo oczekiwany projekt tej ustawy datowany na 4 czerwca 2025 r.

Firmy chcą zatrudniać księgowych, ale… nie mają kogo! Brakuje ekspertów z doświadczeniem
09 cze 2025

Mimo stabilnej sytuacji kadrowej i rosnących wynagrodzeń, aż 84% księgowych przyznaje: znalezienie doświadczonego specjalisty to dziś prawdziwe wyzwanie. Barometr nastrojów 2025 pokazuje, że firmy częściej planują rekrutację niż redukcje – ale idealny kandydat musi dziś mieć znacznie więcej niż tylko znajomość Excela.

Polacy zaciskają pasa. Najnowszy raport pokazuje, na czym oszczędzamy najczęściej
09 cze 2025

Aż 37,2% Polaków deklaruje ograniczenie wydatków na elektronikę – wynika z najnowszego raportu. W czołówce oszczędzanych kategorii znalazły się też meble, odzież i materiały budowlane. Eksperci wskazują na wysokie ceny, niską częstotliwość zakupów oraz zmieniające się priorytety konsumenckie.

pokaż więcej
Proszę czekać...