Przyznanie i wypłata zasiłku
Prawo do zasiłku wyrównawczego z ubezpieczenia chorobowego przysługuje pracownikowi ze zmniejszoną sprawnością do pracy, wykonującemu ją w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej albo u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy. Zasiłek ten jest wypłacany, jeżeli uzyskiwane w tym czasie wynagrodzenie uległo obniżeniu w stosunku do wynagrodzenia uzyskiwanego przed rehabilitacją.
O potrzebie rehabilitacji zawodowej pracownika orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik ZUS. Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS pracownikowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ciągu 14 dni od daty otrzymania orzeczenia. Zarzut wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika ZUS może zgłosić również prezes ZUS w terminie do 14 dni od daty wydania orzeczenia.
Prawo do zasiłku wyrównawczego przysługuje od dnia podjęcia przez pracownika pracy w ramach rehabilitacji zawodowej, a ustaje z dniem jej zakończenia i przesunięcia do innej pracy, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące. Prawo do tego zasiłku ustaje również wtedy, gdy lekarz orzecznik ZUS stwierdzi, że z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego pracownika rehabilitacja stała się niecelowa.
Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje pracownikowi uprawnionemu do emerytury albo renty z tytułu niezdolności do pracy za okresy niezdolności do pracy z powodu choroby, sprawowania opieki lub pobierania zasiłku macierzyńskiego, a także za okresy usprawiedliwionych nieobecności w pracy z innych przyczyn, za które pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, który w okresie rehabilitacji zawodowej osiąga wynagrodzenie równe albo wyższe od wynagrodzenia pobieranego poprzednio.
Rehabilitacja zawodowa pracownika następuje na podstawie orzeczenia:
1) wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy lub
2) lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo
3) komisji lekarskiej ZUS, w przypadku wniesienia sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS lub zgłoszenia zarzutu wadliwości tego orzeczenia przez Prezesa ZUS.
Jeżeli zasiłek wypłacany jest przez ZUS, do jego wypłaty niezbędne jest zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3. Zasiłek wyrównawczy wypłaca się na podstawie listy wypłat wynagrodzeń lub na podstawie listy płatniczej zasiłków sporządzonej na druku ZUS Z-19.
Wypłatę zasiłku wyrównawczego ewidencjonuje się w karcie zasiłkowej na druku ZUS Z-17 (ewidencja ta może być prowadzona także w formie elektronicznej).
Wysokość zasiłku
Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, które pracownik pobierał w okresie 12 miesięcy przed powstaniem prawa do zasiłku wyrównawczego, a miesięcznym wynagrodzeniem, które uzyskuje on podczas pracy w nowych warunkach. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie sprzed rehabilitacji ustala się na zasadach określonych dla podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
Za miesiąc, w którym pracownik nie przepracował pełnego miesiąca z przyczyn usprawiedliwionych, zasiłek wyrównawczy przysługuje w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem pobieranym w okresie 12 miesięcy przed powstaniem prawa do zasiłku wyrównawczego, ustalonym na zasadach obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego zmniejszonym o jedną trzydziestą część za każdy dzień tej nieobecności, a wynagrodzeniem osiągniętym w tym miesiącu (patrz przykład obok).
Przy ustalaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby, przysługującego na podstawie art. 92 kodeksu pracy i zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wypłacany zasiłek wyrównawczy traktuje się na równi z wynagrodzeniem za pracę, wliczając go do podstawy wymiaru tych świadczeń. Rozważmy to na podstawie następującego stanu faktycznego: pracownica jest niezdolna do pracy z powodu choroby od 14 do 18 lipca 2008 r. Podstawę wymiaru przysługującego jej zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od lipca 2007 r. do czerwca 2008 r. Przez część tego okresu pracownica odbywała pracę w ramach rehabilitacji zawodowej, do której została skierowana przez lekarza orzecznika ZUS na okres roku, tj. od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. W okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, pracownica otrzymywała: od lipca do grudnia 2007 r. przychód osiągany w ramach rehabilitacji zawodowej w kwocie 2,8 tys. Zł, oraz zasiłek wyrównawczy w kwocie 625 zł, od stycznia do czerwca 2008 r. stały miesięczny przychód w kwocie 4,2 tys. zł. Miesięczne wynagrodzenie pracownicy wynosiło:
1) od lipca do grudnia 2007 r.: 2360,12 zł [2800 zł - 439,88 zł (15,71 proc. z kwoty 2,8 tys. zł)] + zasiłek wyrównawczy w kwocie 625 zł - łącznie za sześć miesięcy 17910,72 zł,
2) od stycznia do czerwca 2008 r.: 3624,18 zł [4200 zł - 575,82 zł (13,71 proc. z kwoty 4,2 tys. zł)] - łącznie za sześć miesięcy 21745,08 zł.
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownicy w lipcu 2008 r. została obliczona przez zsumowanie wynagrodzeń wypłaconych jej za okres od lipca 2007 r. do czerwca 2008 r., które wyniosło 39 655,58 zł (17 910,72 zł + 21 745,08 zł) i podzielenie obliczonej sumy przez 12 miesięcy. Podstawa ta wynosi zatem 3304,65 zł (39 655,58 zł: 12 miesięcy).
Przykłady
W lipcu 2008 r. pracownik nie przepracował pełnego miesiąca w ramach rehabilitacji zawodowej, ponieważ przez 14 dni opiekował się chorą żoną i otrzymał z tego tytułu zasiłek opiekuńczy. Przychód pracownika za 13 dni pracy w ramach rehabilitacji zawodowej wyniósł 1214 zł. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie przed podjęciem rehabilitacji za okres 12 miesięcy wyniosło 3055,44 zł. Zatem zasiłek wyrównawczy za lipiec 2008 r. wyniósł 581,98 zł. Został obliczony w następujący sposób:
1) przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika wynoszące 3055,44 zł zostało pomniejszone o jedną trzydziestą część za każdy dzień nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki, tj. o kwotę 1425,90 zł (3055,44 zł: 30 = 101,85 zł; 101,85 zł x 14 dni sprawowanej opieki) i wyniosło 1629,54 zł (3055,44 zł - 1425,90 zł),
2) wynagrodzenie w ramach rehabilitacji zawodowej wyniosło 1047,56 zł [1214 zł - 166,44 zł (13,71 proc. z kwoty 1214 zł)],
3) zasiłek wyrównawczy za lipiec 2008 r. wynosi 581,98 zł (1629,54 zł - 1047,56 zł).
W stosunku do pracownika orzeczono konieczność podjęcia pracy w ramach rehabilitacji zawodowej przez 24 miesiące od 1 lipca 2008 r. Przychód pracownika w okresie odbywania rehabilitacji zawodowej określono na 1,8 tys. zł. Przed podjęciem pracy w ramach rehabilitacji pracownik osiągał stały miesięczny przychód w kwocie 2,4 tys. zł. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym podjął rehabilitację, tj. od lipca 2007 r. do czerwca 2008 r., wyniosło 2046,96 zł. Wynagrodzenie pracownika w okresie odbywania rehabilitacji zawodowej wynosi 1553,22 zł [1800 zł x 13,71 proc. = 246,78 zł; 13,71 proc. to stopa procentowa składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonego; 1800 zł - 246,78 zł = 1553,22 zł)]. Natomiast zasiłek wyrównawczy - 493,74 zł miesięcznie (2046,96 zł - 1553,22 zł).
Lekarz orzecznik ZUS wydał orzeczenie o konieczności rehabilitacji zawodowej pracownika przez okres roku. Pracownik podjął pracę w międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej od 1 czerwca 2008 r. Przed podjęciem rehabilitacji zawodowej pracownik osiągał przychód w stałej miesięcznej wysokości 3,6 tys. zł, a podczas rehabilitacji zawodowej jego miesięczny przychód wynosi 2,8 tys. zł. W związku z tym za czerwiec 2008 r. pracownik otrzymał zasiłek wyrównawczy w kwocie 639,32 zł. Został on obliczony w następujący sposób:
1) przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym rozpoczął rehabilitację zawodową, tj. od czerwca 2007 r. do maja 2008 r., wyniosło 3055,44 zł:
- przychód za czerwiec 2007 r. w kwocie 3,6 tys. zł pomniejszono o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika, wynoszącą 673,56 zł (18,71 proc. z kwoty 3,6 tys. zł) - wynagrodzenie za ten miesiąc wyniosło zatem 2926,44 zł,
- miesięczny przychód za okres od lipca do grudnia 2007 r. w kwocie 3,6 tys. zł pomniejszono o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika, wynoszącą 565,56 zł (15,71 proc. z kwoty 3,6 tys. zł) - miesięczne wynagrodzenie za ten okres wynosiło zatem 3034,44 zł a za cały okres 18206,64 zł (3034,44 zł x sześć miesięcy),
- miesięczny przychód za okres od stycznia do maja 2008 r. w kwocie 3,6 tys. zł pomniejszono o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika, wynoszącą 493,56 zł (13,71 proc. z kwoty 3,6 tys. zł) - miesięczne wynagrodzenie za ten okres wynosiło zatem 3106,44 zł, a za cały okres 15532,20 zł (3106,44 zł x pięć miesięcy),
- przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od czerwca 2007 r. do maja 2008 r. wynosiło 3055,44 zł (2926,44 zł + 18206,64 zł + 15532,20 zł: 12 miesięcy).
2) wynagrodzenie w ramach rehabilitacji zawodowej w czerwcu 2008 r. wynosi 2416,12 zł [2800 zł - 383,88 zł (13,71 proc. z kwoty 2,8 tys. zł),
3) różnica między wynagrodzeniem przed rehabilitacją a wynagrodzeniem w ramach rehabilitacji stanowi zasiłek wyrównawczy wynoszący w czerwcu 2008 r. 639,32 zł (3055,44 zł - 2416,12 zł).
Podstawa prawna:
ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn.zm.).