Warunek 1 - Pozostawanie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy
Aby skorzystać z rozliczenia podatku za 2008 r. wspólnie z małżonkiem, nie wystarczy sam fakt zawarcia związku małżeńskiego. Stanie się to możliwe tylko pod warunkiem, że:
• małżonkowie pozostawali w związku małżeńskim przez cały 2008 r.,
• pomiędzy małżonkami istniała przez cały 2008 r. wspólność majątkowa (art. 6 ust. 2 updof).
PRZYKŁAD
Pani Anna Skowrońska zawarła 10 lipca 2008 r. związek małżeński z panem Tomaszem Maciejewskim. Od tego momentu istniała między małżonkami wspólność majątkowa. Ponieważ państwo Maciejewscy nie pozostawali małżeństwem przez cały 2008 r. oraz nie istniała między nimi przez cały ten rok wspólność majątkowa, nie mogą skorzystać ze wspólnego opodatkowania w rozliczeniu za 2008 r. Z uprzywilejowanej formy rozliczenia podatku będą mogli skorzystać dopiero w rozliczeniu za 2009 r. (pod warunkiem, że nadal będą pozostawali w związku małżeńskim przez cały 2009 r. oraz przez cały 2009 r. będą objęci wspólnością majątkową).
Należy podkreślić, że z możliwości wspólnego rozliczenia można również skorzystać w przypadku śmierci jednego z małżonków. Wniosek w tej sprawie ma prawo złożyć podatnik, który:
• zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego,
• pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego (art. 6a ust. 1 updof).
Ponadto między małżonkami w roku podatkowym musiała istnieć wspólność majątkowa.
PRZYKŁAD
Pan Jan Krzaklewski pozostawał przez cały 2008 r. w związku małżeńskim z panią Marią Krzaklewską. Między małżonkami istniała wspólność majątkowa. 10 lutego 2009 r. pan Jan Krzaklewski zmarł. Do tego czasu małżonkowie nie złożyli zeznania za 2008 r. Ponieważ pan Krzaklewski zmarł po zakończeniu 2008 r., ale przed terminem do złożenia zaznania za 2008 r., jego żona ma prawo rozliczyć podatek za 2008 r. na zasadach wspólnego rozliczenia małżonków.
Możliwość skorzystania ze wspólnego opodatkowania małżonków, w przypadku śmierci jednego z nich, potwierdzają organy podatkowe. Naczelnik Urzędu Skarbowego w Będzinie w piśmie z 8 marca 2006 r., nr PDFN/415-61/2005, stwierdził, że:
Zgodnie z ww. art. 6a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym wniosek o łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, może być także złożony przez podatnika, który:
1) zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego,
2) pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego.
Przepis ten przyznaje prawo do preferencyjnego opodatkowania osobom, których małżonek zmarł w roku podatkowym albo w roku następnym, ale przed złożeniem zeznania podatkowego za rok poprzedni. Zatem podatniczce przysługuje za 2005 rok prawo do rozliczenia dochodów wspólnie z dochodami zmarłego małżonka. Wybór sposobu opodatkowania należy do podatnika.
Na skutek nowelizacji updof z 6 listopada 2008 r. już w rozliczeniu dochodów za 2008 r. ze wspólnego opodatkowania mogą skorzystać małżonkowie, którzy mają miejsce zamieszkania poza granicami Polski. Wniosek o wspólne opodatkowanie mogą złożyć małżonkowie:
• którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
• z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Rzeczypospolitej Polskiej, a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej.
Warunkiem wspólnego rozliczenia tych małżeństw za 2008 r. jest osiągnięcie w 2008 r. podlegającego opodatkowaniu w Polsce przychodu w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym oraz udokumentowanie certyfikatem rezydencji miejsca zamieszkania dla celów podatkowych (art. 6 ust. 3a updof). Certyfikat rezydencji małżonkowie mają obowiązek złożyć wraz z zeznaniem podatkowym. Należy pamiętać, że małżonkowie ci są obowiązani na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska kraju Unii lub innego państwa należącego do EOG albo Szwajcarii, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych (art. 6 ust. 13 updof).
Warunek 2 - Nieosiąganie przez małżonków dochodów opodatkowanych na zasadach szczególnych
Ze wspólnego opodatkowania nie mogą skorzystać małżonkowie, do których mają zastosowanie przepisy:
• art. 30c updof, czyli dotyczące opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej podatkiem liniowym;
PRZYKŁAD
Pan Wojciech Mańkowski prowadził w 2008 r. działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym. Jego żona osiągnęła w 2008 r. przychody ze stosunku pracy i z umów zlecenia. Państwo Mańkowscy byli małżeństwem przez cały 2008 r. i istniała między nimi wspólność majątkowa. Ponieważ działalność pana Mańkowskiego była opodatkowana w 2008 r. podatkiem liniowym, małżonkowie nie mogą skorzystać ze wspólnego rozliczenia podatku za 2008 r.
Należy podkreślić, że jeżeli małżonek utracił w trakcie roku podatkowego prawo do opodatkowania podatkiem liniowym, może skorzystać ze wspólnego opodatkowania z małżonkiem. Potwierdzają to również organy podatkowe. W piśmie z 23 listopada 2006 r., nr SD/415-66/06, Naczelnik Urzędu Skarbowego Poznań-Jeżyce stwierdził, że:
W myśl art. 6 ust. 8 ww. ustawy sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 2 ww. artykułu, nie ma zastosowania w sytuacji, gdy chociażby do jednego z małżonków mają zastosowanie przepisy art. 30c (...). Wyłączenie to nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy podatnik z uwagi na świadczenie usług, o których mowa w art. 9a ust. 3 updof, utraci w trakcie roku podatkowego prawo do opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej w sposób określony w art. 30c ww. ustawy. Podatnik ten jest bowiem zobowiązany do rozliczenia się na zasadach ogólnych (...), wpłacenia zaliczek obliczonych przy zastosowaniu skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1 updof, oraz odsetek za zwłokę od zaległości z tytułu tych zaliczek.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że stanowisko Podatnika, iż w przypadku utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opodatkowania podatkiem liniowym będzie miał prawo do wspólnego opodatkowania z małżonką, jest prawidłowe.
• ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Warunek ten nie dotyczy podatników osiągających przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te są zawierane poza prowadzoną działalnością gospodarczą, a osiągane przychody są opodatkowane ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych;
PRZYKŁAD
Pan Adam Kaczorowski z żoną osiągnęli w 2008 r. tylko przychody ze stosunku pracy. Jednocześnie w 2008 r. wynajmowali mieszkanie odziedziczone po rodzicach. Przychody osiągane z tego tytułu opodatkowywali zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Państwo Kaczorowscy byli małżeństwem przez cały 2008 r. i istniała między nimi wspólność majątkowa. Ponieważ przychody z najmu nie zostały osiągnięte w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a małżonkowie nie uzyskali dochodów wykluczających wspólne opodatkowanie, mogą w zeznaniu za 2008 r. rozliczyć się wspólnie.
• ustawy o podatku tonażowym, regulującej zasady opodatkowania podatkiem dochodowym dochodów osiąganych przez armatorów eksploatujących morskie statki handlowe w żegludze międzynarodowej.
Warunek 3 - Wyrażenie wniosku o wspólne opodatkowanie
Małżonkowie, którzy zamierzają skorzystać ze wspólnego opodatkowania, muszą złożyć w tej sprawie wniosek. Nie trzeba go składać na osobnym dokumencie. Służy do tego odpowiednia rubryka w formularzu PIT-37. Wypełniając zeznanie PIT-37 wspólnie z małżonkiem, w rubryce dotyczącej wyboru sposobu opodatkowania, w poz. 6 należy zaznaczyć kwadrat nr 3.
Podatnicy muszą pamiętać, że aby skorzystać ze wspólnego opodatkowania z małżonkiem, zeznanie roczne za 2008 r., w którym wyrażą taką chęć, muszą złożyć w terminie do 30 kwietnia 2009 r. Opóźnienie w złożeniu zeznania rocznego powoduje utratę prawa do wspólnego rozliczenia podatku (art. 6 ust. 10 updof).
• art. 6 ust. 2, 3, 8, 9 i art. 6a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100
Katarzyna Wojciechowska
ekspert w zakresie podatków dochodowych