5 lutego br. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego. Spośród wielu ważnych zmian wprowadzonych do kodeksu duże kontrowersje budzi „rewolucyjna” zmiana wprowadzająca „współodpowiedzialność” pracownika za nieuregulowane przez pracodawcę zobowiązania. 2 lipca 2004 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 172, poz. 1804). Przepisy ustawy obowiązują od 5 lutego 2005 r. Najbardziej kontrowersyjne zmiany dotyczą kwestii egzekucji z rachunku bankowego dłużnika, w tym w szczególności zmiany § 2 art. 890 k.p.c.
Na starych zasadach
Przed nowelizacją w przypadku zajęcia rachunku bankowego przez komornika wyłączone były pieniądze przeznaczone na bieżące wypłaty wynagrodzeń za pracę. Wypłata wynagrodzeń z zajętego rachunku następowała po złożeniu bankowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dokumentu.
Przyjęte rozwiązanie było zgodne z obowiązującą w prawie pracy tzw. zasadą ryzyka pracodawcy, polegającą na tym, że tylko i wyłącznie pracodawcę mogą obciążać ujemne rezultaty prowadzonej przez niego działalności, tj. brak zysków, ponoszone straty, które to zdarzenia nie mogą wpływać na przysługujące pracownikom świadczenia (ryzyko gospodarcze).
Po nowelizacji
Artykuł 890 § 2 k.p.c. po nowelizacji stanowi, że „jeżeli dłużnikiem jest przedsiębiorca, sąd może zezwolić na wypłatę z zajętego rachunku bankowego wynagrodzenia za pracę dla pracowników zatrudnionych u dłużnika wraz z podatkami i ustawowymi ciężarami. Zezwolenie sądu może być udzielone na okres do trzech miesięcy w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego na podstawie odrębnych przepisów”.
Przepis ten uchyla zasadę ryzyka pracodawcy w odniesieniu do wszystkich pracowników, wprowadzając „współodpowiedzialność” pracownika za nieuregulowane przez pracodawcę zobowiązania.
Wprawdzie wprowadzona została możliwość zwolnienia pieniędzy na wynagrodzenia dla pracowników – jednak nie wystarczy już przedstawienie listy płac bankowi.
ważne
Aby wypłacić pracownikom wynagrodzenie z zajętego rachunku bankowego, pracodawca musi przede wszystkim wystąpić o zezwolenie do sądu.
Niestety jest mało prawdopodobne, że zadłużony pracodawca złoży wniosek o zezwolenie na wypłatę. Jeżeli już jednak to uczyni, to po pierwsze ustawodawca pozostawił sądowi uznanie, czy zezwolić na wypłatę wynagrodzenia nie wprowadzając żadnych obiektywnych kryteriów, które ograniczałyby dowolność sądu w tej materii, jak np. uzależnienie zgody od wysokości zobowiązania, sytuacji finansowej pracodawcy. Po drugie – sąd tak naprawdę ma dowolność w kwestii, na jaki okres udzielić tego zezwolenia. Wniosek taki jest uzasadniony wobec wskazania przez ustawodawcę wyłącznie górnej granicy okresu, na jaki sąd może udzielić przedmiotowego zezwolenia. Zezwolenie sądu może być udzielone na okres do trzech miesięcy, natomiast wypłacone wynagrodzenie (bez względu na wysokość zarobków pracowników przed zajęciem rachunku) nie może przekroczyć kwoty minimalnego wynagrodzenia, które obecnie wynosi 849 złotych.
Zagrożenia
Omawiana regulacja jest groźna dla pracowników nie tylko ze względu na to, że przedmiotowa kwestia została pozostawiona swobodnemu uznaniu organów orzekających, ale przede wszystkim ze względu na stanowiącą plagę polskiego wymiaru sprawiedliwości – przewlekłość postępowania sądowego. Konsekwencje tego stanu rzeczy mogą być bardzo poważne.
W przypadku wniesienia przeciwko pracodawcy pozwu w postępowaniu nakazowym sąd wydaje nakaz zapłaty. Na podstawie natomiast art. 492 k.p.c. nakaz stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadania mu klauzuli wykonalności. Nawet w sytuacji całkowitej bezzasadności powództwa, które pracodawca jest w stanie wykazać w zarzutach od nakazu, powód może skierować do komornika wniosek o dokonanie zabezpieczenia przez zajęcie rachunku bankowego. W takim przypadku pracownicy nie otrzymają wynagrodzenia, ponieważ pracodawca nie może wypłacić pieniędzy z rachunku bankowego. Musi najpierw wystąpić do sądu o zezwolenie na wypłatę pieniędzy z rachunku. Występując z wnioskiem nie ma natomiast pewności, czy sąd wyrazi zgodę na zwolnienie środków z konta. Sąd w takiej sytuacji analizując dowody i fakty – biorąc pod uwagę wydany nakaz zapłaty – może odmówić „na wszelki wypadek” wypłaty. Pracodawcy pozostanie w zarzutach od nakazu zapłaty wnieść wniosek o wstrzymanie wykonania nakazu. Dopiero jeżeli w zarzutach udowodni on bezzasadność roszczenia powoda – sąd przychyli się do jego wniosku. Cała procedura może zająć jednak kilka tygodni, w trakcie których pracownik pozostanie bez wynagrodzenia.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.Bartłomiej Sikora
prawnik z kancelarii „Leśnodorski, Ślusarek i wspólnicy”