Odprawę z tytułu zwolnień grupowych wypłacają pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników, gdy wyłączną przyczyną zakończenia stosunku pracy są np. zmiany organizacyjne, restrukturyzacja, czy też upadłość albo likwidacja zakładu pracy.
Obowiązek wypłacenia odprawy wynika wprost z przepisów art. 8 i 10 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.).
W celu obliczenia wysokości odprawy z tytułu zwolnień grupowych pracodawca stosuje przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem urlopowym”.
przykład
Pracownik Stefan W. był zatrudniony w firmie Y na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony od 1 września 2004 r. Firma ta zatrudnia obecnie w 2005 roku łącznie 377 pracowników.
Przed nawiązaniem stosunku pracy z firmą Y 1 września 2004 r. Stefan W. był zatrudniany wcześniej u pracodawcy X od 1 września 1996 r. na podstawie umowy na okres próbny, a następnie umowy na czas nieokreślony. Firma X została przejęta przez firmę Y we wrześniu 2004 r.
Pracodawca Y rozwiązał ze Stefanem W. umowę o pracę w drodze porozumienia stron w związku ze zwolnieniami grupowymi. Termin rozwiązania umowy przypadł na sobotę 5 marca 2005 r. W tym dniu (dzień rozwiązania umowy na czas nieokreślony) jego łączny staż pracy u obecnego i poprzedniego pracodawcy wynosił 8 lat 6 miesięcy i 5 dni.
Wynagrodzenie pracownika składało się z:
1) wynagrodzenia zasadniczego określonego stałą stawką miesięczną 2000 zł (stały składnik wynagrodzenia),
2) dodatku stażowego w wysokości 100 zł (stały składnik wynagrodzenia),
3) dodatku kontrolerskiego w wysokości 400 zł (stały składnik wynagrodzenia),
4) premii miesięcznej regulaminowej do 30% wynagrodzenia, liczonego jako suma wynagrodzenia zasadniczego i wymienionych w punktach 2 i 3 dodatków stałych (zmienny składnik wynagrodzenia).
W okresie od 24 stycznia do 17 lutego 2005 r. pracownik ten był chory i przebywał na zwolnieniu lekarskim.
1. Ustalenie kwoty składników stałych
Podstawę wymiaru odprawy stanowią składniki stałe z miesiąca nabycia prawa do tej odprawy, czyli z marca 2005 r. (dokładnie z 5 marca 2005 r. – § 15 rozporządzenia urlopowego).
2000 zł + 100 zł + 400 zł = 2500 zł.
2. Miesięczne premie regulaminowe – składnik wynagrodzenia o zmiennym charakterze
W podstawie wymiaru odprawy pracodawca uwzględnia premie uzyskane przez pracownika w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy (§ 16 ust. 1 rozporządzenia urlopowego). Obowiązek wypłaty odprawy aktualizuje się 5 marca 2005 r., w dniu rozwiązania umowy o pracę (wymagalność świadczenia).
Pracodawca uwzględnia premie z lutego 2005 r., stycznia 2005 r. i grudnia 2004 r.
Ze względu na to, że pracownik w styczniu 2005 r. oraz w lutym 2005 r. nie przepracował pełnych miesięcy, 3-miesięczną podstawę wymiaru pracodawca odpowiednio uzupełnia (zob. § 16 ust. 2 rozporządzenia urlopowego).
Wymiar czasu pracy wynosi:
1) w lutym 2005 r. – 160 godzin,
2) w styczniu 2005 r. – również 160 godzin,
3) w grudniu 2004 r. – 176 godzin.
Wobec powyższego, pracownik Stefan W., który jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, powinien zgodnie z rozkładem czasu pracy przepracować:
1) w lutym 2005 r. – 20 dni pracy = 160 : 8
2) w styczniu 2005 r. – 20 dni pracy = 160 : 8
3) w grudniu 2004 r. – 22 dni pracy = 176 : 8
Pracodawca oblicza wysokość premii:
1) za luty 2005 r.
20% × 2500 zł – [(2500 zł × 20% : 30) x 17 dni zwolnienia lekarskiego]
500 zł – 283,33 zł = 216,67 zł
Premia za 7 dni pracy w lutym 2005 r. wynosi 216,67 zł.
2) za styczeń 2005 r.
20% × 2500 zł – [(2500 zł × 20%) : 30 × 8 dni zwolnienia lekarskiego)]
500 zł – 133,33 zł = 366,67 zł
Premia za 15 dni pracy w styczniu 2005 r. wynosi 366,67 zł.
3) za grudzień 2004 r.
30% × 2500 zł = 750 zł
Premia za 22 dni pracy w grudniu 2004 r. wynosi 750 zł.
Łączna kwota premii wynosi 1333, 34 zł (216,67 + 366,67 zł + 750,00 zł).
Następnie pracodawca dzieli zsumowaną kwotę premii, tj. 1333, 34 zł przez liczbę dni pracy, za które ona przysługiwała, czyli przez 44 dni (7 dni pracy w lutym 2005 r. + 15 dni pracy w styczniu 2005 r. + 22 dni pracy w grudniu 2004 r.).
1333,34 zł : 44 dni pracy = 30,30 zł.
Kwotę tę należy pomnożyć przez liczbę dni pracy, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, czyli przez 62 dni (20 dni pracy w lutym 2005 r. + 20 dni pracy w styczniu 2005 r. + 22 dni pracy w grudniu 2004 r.).
30,30 zł x 62 dni = 1878,60 zł
Otrzymaną kwotę, czyli 1878,60 zł, dzieli się przez 3 miesiące, aby uzyskać przeciętną wysokość premii z tego okresu.
Przeciętna premia wynosi 626,20 zł (§ 16 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia urlopowego).
Aby wyliczyć miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę do obliczenia odprawy,
pracodawca dodaje miesięczne wynagrodzenia, czyli 2500 zł i 626,20 zł.
2500 zł + 626,20 zł = 3126,20 zł
Kwota 3126,20 zł to 1-miesięczne wynagrodzenie pracownika Stefana W., jednakże nie jest to kwota odprawy z tytułu zwolnień grupowych.
Stefanowi W. przysługuje odprawa w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia (a nie 1-miesięcznego wynagrodzenia), gdyż jego łączny okres zatrudnienia u pracodawcy X i pracodawcy Y (który przejął zatrudnionych w trybie art. 231 k.p.) wyniósł ponad 8 lat.
3126,20 zł × 3 = 9378,60 zł
Kwota 9378,60 zł to odprawa należna Stefanowi W. z tytułu zwolnień grupowych.
Należy zwrócić także uwagę na fakt, iż pracodawca nie musiałby wypłacać odprawy, gdyby zatrudniał mniej niż 20 pracowników. Zgodnie z art. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.) przepisów ustawy nie stosuje się do pracodawców zatrudniających mniej niż 20 pracowników.
Warto też pamiętać, że – choć nie doszło tu do wypowiedzenia umowy o pracę – to jednak pracodawca i tak był zobowiązany do zapłacenia odprawy. Stanowi o tym wyraźnie art. 1 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z którym przepisy ustawy stosuje się w razie konieczności rozwiązania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, ale także na mocy porozumienia stron.
Marek Wesołowski